SKKN Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học Luyện từ và câu cho học sinh Lớp 4C trường TH&THCS Phạm Hồng Thái

Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học “Luyện từ và câu” cho học sinh lớp 4C trường TH&THCS Phạm Hồng Thái”
Ngày đăng: 20/04/2023 - 15:03 
Luyện từ và câu cung cấp cho học sinh vốn từ, mở rộng và hệ thống hoá vốn từ, cũng cấp cho học sinh những hiểu biết cơ bản về câu từ,... Nhưng phân môn Luyện từ và câu được coi là khô khan, trừu tượng, đa phần các em học sinh không hứng thú khi học môn học này. Vậy việc tìm ra biện pháp nâng cao chất lượng dạy học Luyện từ và câu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện là việc làm hết sức cần thiết. 
Tiểu học là cấp học đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển nhân cách con người, đặt nền tảng cho giáo dục phổ thông và cho các cấp học khác. Là  những chủ nhân tương lai của đất nước đòi hỏi học sinh phải có vốn kiến thức cần thiết. Để giúp học sinh có vốn kiến thức đó, nhiệm vụ của môn Tiếng Việt ở Tiểu học là trang bị cho các em những kiến thức về hệ thống Tiếng Việt, chuẩn Tiếng Việt, nhằm hình thành và phát triển các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Đồng thời rèn cho học sinh kĩ năng và thói quen sử dụng Tiếng Việt một cách chuẩn mực, có văn hóa.
Nhận thức được tầm quan trọng của Tiếng Việt trong sự nghiệp giáo dục con người. Cùng với sự phát triển của xã hội, giáo dục nhà trường xuất hiện như một điều tất yếu, đón bước các em cắp sách tới trường. Quá trình giáo dục được thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi, tất cả các môn học. Những điều sơ đẳng nhất đã góp phần rất quan trọng trong việc sử dụng ngôn ngữ vào hoạt động giao tiếp của học sinh. Ngôn ngữ là thứ công cụ có tác dụng vô cùng to lớn. Nó có thể diễn tả tất cả những gì con người nghĩ ra, nhìn thấy biết được những giá trị trừu tượng mà các giác quan không thể vươn tới được. Các môn học ở Tiểu học có tác dụng hỗ trợ cho nhau nhằm giáo dục toàn diện học sinh phải kể đến Luyện từ và câu, một phân môn chiếm thời lượng khá lớn trong môn Tiếng Việt ở Tiểu học. Nó tách thành một phân môn độc lập, có vị trí ngang bằng với phân môn Tập đọc, Tập làm văn...song song tồn tại với các môn học khác. Điều đó thể hiện việc cung cấp vốn từ cho học sinh là rất cần thiết và nó có thể mang tính chất cấp bách nhằm “đầu tư” cho học sinh có cơ sở hình thành ngôn ngữ cho hoạt động giao tiếp cũng như chiếm lĩnh nguồn tri thức mới trong các môn học khác. Tầm quan trọng đó đã được rèn giũa luyện tập nhuần nhuyễn trong quá trình dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 4.
Việc bồi dưỡng và nâng cao chất lượng phân môn “Luyện từ và câu” sẽ giúp các em giàu vốn kiến thức, vốn tri thức về tâm hồn. Đặc biệt là khơi dậy trong tiềm thức, tâm hồn học sinh lòng yêu quý, tự hào về ngôn ngữ Tiếng Việt, giáo dục cho các em ý thức bảo tồn, biết giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt.
Mục tiêu dạy học học môn Tiếng Việt nói chung, dạy học Luyện từ và câu ở lớp 4 nói riêng là hình thành ở học sinh các kĩ năng (nghe, nói, đọc, viết) để học tập và giao tiếp. Nguyên tắc giao tiếp là định hướng cơ bản để dạy học môn Tiếng Việt. Giao tiếp là hoạt động trao đổi tư tưởng, tình cảm, cảm xúc nhằm thiết lập quan hệ, sự hiểu biết, sự cộng tác giữa các thành viên trong xã hội. Trong các phương tiện giao tiếp thì giao tiếp bằng ngôn ngữ là quan trọng nhất.
Trong dạy học Luyện từ và câu, quan điểm giao tiếp được thực hiện ở cả hai phương diện nội dung và phương pháp dạy học:
Về nội dung: Thông qua phân môn Luyện từ và câu cùng các phân môn khác như: Tập đọc, Kể chuyện, Tập làm văn tạo ra môi trường giao tiếp có chọn lọc để mở rộng vốn từ theo định hướng, trang bị tri thức nền tảng và kĩ năng sử dụng Tiếng Việt.
Về phương pháp dạy học: Việc đổi mới phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng giờ dạy. Trong những năm qua phương pháp dạy học tích cực được thực hiện rộng rãi trong giảng dạy và dần dần thay thế phương pháp truyền thống. Dạy học tích cực đã đưa học sinh làm trung tâm của hoạt động dạy học. Người thầy là người tổ chức, hướng dẫn học sinh hoạt động để tìm ra và lĩnh hội kiến thức mới.    
* Thực trạng
- Do chưa hiểu hết vị trí, tầm quan trọng, tác dụng của phân môn Luyện từ và câu nên chưa có sự hứng thú và dành thời gian thích đáng để học phân môn này.
- Một số phụ huynh chưa quan tâm đến việc học tập của con em mình.
- Thực tế cho thấy nhiều học sinh khi hỏi đến lý thuyết thì trả lời rất trôi chảy, chính xác, nhưng khi làm bài tập thực hành thì lúng túng và làm bài không đạt yêu cầu. Đặc biệt là vận dụng vào thực tế. Điều đó thể hiện học sinh nắm kiến thức một cách máy móc, thụ động và tỏ ra thiếu chắc chắn.
* Nguyên nhân
+ Đối với giáo viên
- Kiến thức về từ vựng, ngữ nghĩa và vốn từ của một số giáo viên còn hạn chế.
- Phương pháp dạy học còn đơn điệu cứng nhắc chưa linh hoạt (còn dạy chay), ít sáng tạo gây sự nhàm chán và không lôi cuốn được học sinh.
- Nhiều giáo viên không chịu đầu tư thời gian cho việc nghiên cứu để khai thác kiến thức và tìm ra phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp với học sinh và nội dung mà lệ thuộc vào đáp án, gợi ý dẫn đến học sinh ngại học phân môn này hoặc học thụ động máy móc.
+ Đối với học sinh
- Trình độ học sinh không đồng đều. Hầu hết các em đều cho đây là phân môn khó có nhiều khái niệm khó hiểu, trìu tượng.
 - Đa số các em tiếp thu bài một cách thụ động, chưa có phương pháp học tập một cách đúng đắn. Một số học sinh lười tư duy, không ham học, có tính ỷ lại. Có em chưa nắm rõ khái niệm của tiếng, từ, câu...từ đó dẫn đến việc nhận diện phân loại, xác định hướng làm bài lệch lạc. Việc xác định còn nhầm lẫn nhiều.
- Học sinh ở vùng nông thôn ít được giao tiếp, ít được tham gia các buổi hoạt động ngoại khóa. Nhiều đối tượng học sinh còn nhút nhát chưa thật mạnh dạn phát biểu ý kiến của mình, tâm lí sợ sai bởi vậy năng lực học của các em chưa được bộc lộ.
Từ thực tế quá trình giảng dạy cô giáo Vũ Thùy Dung - Giáo viên trường TH&THCS Phạm Hồng Thái đã nghiên cứu thực nghiệm và đưa ra một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học Luyện từ và câu cho học sinh lớp 4.
Cụ thể như sau:
Biện pháp 1: Nắm chắc và liên kết được các mạch kiến thức, sử dụng sơ đồ trong dạy học.
Biện pháp 2: Cần nắm rõ quan điểm giao tiếp, mục đích giao tiếp của nội dung từng bài để vận dụng linh hoạt vào bài dạy.
Biện pháp 3: Nắm vững các phương pháp và tăng cường tổ chức các hình thức hoạt động trong dạy học Luyện từ và câu.
Biện pháp 4: Sử dụng linh hoạt hoạt các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực.
Biện pháp 5: Áp dụng Học thông qua chơi vào các tiết Luyện từ và câu
Biện pháp 6: Phân chia đối tượng học sinh.
Biện pháp 7: Phân bố thời gian học tập.
Biện pháp 8: Sử tài liệu, đồ dùng học tập một cách linh hoạt, hợp lí.
Biện pháp 9: Phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng để kèm cặp, giúp đỡ học sinh yếu.
Biện pháp 10: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa.
Biện pháp 11: Dạy Luyện từ và câu thông qua những môn học khác.
Kết quả đạt được:
* Đối với học sinh : Đa số học sinh thấy rõ vai trò ngôn ngữ tiếng Việt không ngoài mục đích giao tiếp. Qua đó các em học bài chủ động hơn, lĩnh hội kiến thức nhẹ nhàng khoa học không cứng nhắc gò ép. Đặc biệt là Luyện từ và câu không còn là phân môn là khô cứng, trừu tượng khó hiểu nữa, học sinh đã được củng cố, khắc sâu, mở rộng và rèn kĩ  năng sử dụng tiếng Việt, tích cực hóa vốn tiếng Việt của mình, vận dụng trong giao tiếp hàng ngày. Học sinh được tổ chức hoạt động một cách độc lập, tìm tòi kiến thức, tầm nhận thức đối với mọi đối tượng học sinh là phù hợp, nên học sinh tiếp thu một cách có hiệu quả. Các kĩ năng khác như: kĩ năng hợp tác, kĩ năng trình bày, kĩ năng giải quyết vấn đề  cũng được phát triển rõ rệt. Đối với những học sinh trước đây còn thụ động, nhút nhát các em đã dần trở nên mạnh dạn, tự tin. Trong giờ học nhiều em đã mạnh dạn chia sẻ ý kiến với thầy, với bạn, nhiều em có khả năng trình bày trước lớp rất tốt.
* Đối với giáo viên: Nâng cao năng lực chuyên môn, nắm chắc kiến thức, sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học giúp cho các giờ học trở nên sôi nổi thu hút được học sinh dẫn đến giờ học trở nên hiệu quả và đạt chất lượng cao.
Sau đây là một số hình ảnh:
Ảnh 1: GV áp dụng phương pháp “Gợi mở - vấn đáp” trong các tiết học Luyện từ và câu
Ảnh 2: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan
Ảnh 3: Học sinh sử dụng kĩ thuật trò chuyện tay ba
Ảnh 4: Học sinh nối tiếp nhau nêu từ láy theo tên mình
Ảnh 5: Học sinh đặt câu với hình ảnh trực quan: Chiếc lá, bông hoa
Ảnh 6: Học sinh tham gia trò chơi tiếp sức (Nêu các đồ dùng cần cho chuyến du lịch)
Ảnh 7: Học sinh tham gia trò chơi “Đoán từ”
Ảnh 8: Giáo viên hỗ trợ học sinh yếu
Ảnh 9: Phát huy có hiệu quả phong trào “Đôi bạn cùng tiến”
Ảnh 10: Học sinh trau dồi thêm vốn từ thông qua các hoạt động trải nghiệm, ngoại khóa