Sáng kiến kinh nghiệm Tạo hứng thú trong giờ học kể chuyện (hoạt động nghe, nói) cho học sinh Lớp 1

Biện pháp: “Tạo hứng thú trong giờ học kể chuyện (hoạt động Nghe- nói) cho học sinh lớp Một”
GV: Ngô Thị Bích Nụ
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1, Lí do chọn biện pháp
Trong các phân môn của Tiếng Việt, Kể chuyện là một môn học quan trọng vì nó giúp học sinh hình thành và phát triển toàn diện các kĩ năng. Kể chuyện tạo cho học sinh tư duy phân tích tổng hợp, biết cách tóm tắt, diễn đạt; rèn kĩ năng nói, giúp học sinh mở rộng vốn từ; rèn kĩ năng kể mạch lạc, diễn cảm, biết hóa thân vào nhân vật khi kể, hiểu ý nghĩa nội dung từng câu chuyện.Kể chuyện góp phần rất lớn vào việc phát triển trí tuệ, tình cảm, đạo đức; hình thành năng lực ngôn ngữ, phẩm chất và nhân cách cho trẻ. 
Có thể nói, Kể chuyện là một phân môn lí thú, hấp dẫn ở trường tiểu học. Tuy nhiên để dạy được tiết học kể chuyện đạt được hiệu quả cao là điều không dễ dàng chút nào bởi phụ thuộc nhiều yếu tố. Đặc biệt với lớp Một thì dạy hoạt động nghe – nói ( Kể chuyện) cho học sinh càng khó khăn hơn bởi học sinh đầu cấp nên các em còn thiếu nhiều yếu tố: thiếu vốn từ ngữ, thiếu khả năng diễn đạt, thiếu khả năng tư duy tổng hợp, thiếu tính mạnh dạn tự tinLà giáo viên dạy lớp Một, đứng trước thực trạng trên khiến tôi vô cùng băn khoăn, trăn trở. Làm thế nào để giúp HS bổ sung được các yếu tố còn thiếu, làm thế nào để giúp HS có hứng thú trong giờ học, giúp học sinh phát triển được ngôn ngữ, làm thế nào giúp học sinh kể đúng kể hay một đoạn hoặc  cả câu chuyện đã học.Tất cả những điều đó đã thôi thúc tôi tìm ra giải pháp “ Tạo hứng thú trong giờ học kể chuyện - Hoạt động nghe nói - cho học sinh lớp Một”
2, Mục đích của biện pháp
- Giúp học sinh ghi nhớ để kể đúng, kể hay một đoạn hoặc cả câu chuyện đơn giản đã học.
          - Giúp học sinh mạnh dạn, tự tin để kể cho các bạn trong nhóm đặc biệt là kể trước lớp. 
          - Tạo hứng thú cho học sinh gắn với kể hiệu quả của việc dạy học kể chuyện ở lớp 1.
PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I.Thực trạng
1. Những ưu điểm của vấn đề
          Những vấn đề tôi đưa ra trong báo cáo sẽ góp phần giúp học sinh phát triển ngôn ngữ và tư duy, phát triển trí tưởng tượng, óc phán đoán, giúp học sinh có khả năng ghi nhớ để kể một đoạn hoặc cả câu chuyện. Qua hoạt động kể chuyện còn góp phần bồi dưỡng tâm hồn tốt đẹp, tình cảm, trau dồi những tri thức về cuộc sống và nâng cao năng lực trí tuệ đồng thời rèn khả năng diễn đạt bằng ngôn ngữ nói cho học sinh.
Giờ học kể chuyện đạt hiệu quả sẽ tạo không khí vui tươi, sảng khoái cho học sinh giúp học sinh được thư giãn và tạo hứng thú cho các giờ học tiếp theo, góp phần nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung. 
2.Những hạn chế, bất cập, nguyên nhân. 
2.1.Hạn chế, bất cập
          Qua theo dõi và suy ngẫm về những tiết học kể chuyện ở lớp 4,5 và đặc biệt ở lớp 1, tôi nhận thấy kĩ năng kể của các em còn yếu,  kể chưa hay và đặc 
biệt là các em chưa tự tin khi kể trước lớp. Học sinh không có hứng thú khi học giờ kể chuyện.
Năm học 2020- 2021 tôi được phân công và giảng dạy lớp 1D. Lớp có 27 học sinh. Đầu năm học khi dạy  kể chuyện trong hoạt động luyện nói thì hầu hết các em chỉ biết nghe mà không biết phát triển thành ngôn ngữ của mình. Trong giờ học thường gặp một số tồn tại sau:
Kĩ năng nghe kể của học sinh còn hạn chế, các em hay bỏ xót những chi tiết chính của câu chuyện, trình tự câu chuyện còn lộn xộn. Học sinh không nhớ hết nội dung câu chuyện nên không kể được thành đoạn hoặc cả câu chuyện.
Học sinh chưa phát triển được ngôn ngữ nói theo tranh, chưa hóa thân được theo giọng kể của các nhân vật.
Học sinh còn nhút nhát, chưa mạnh dạn, chưa sáng tạo trong kể chuyện.
Lớp học chưa sôi nổi, học sinh không hứng thú với giờ học.
2.2.Nguyên nhân: 
Bước vào lớp Một -  ngưỡng cửa hoàn toàn mới, trong khi học sinh còn bỡ ngỡ, vốn sống còn ít, vốn hiểu biết về Tiếng Việt rất sơ sài. Vậy mà ngay từ đầu các em đã phải làm quen với hoạt động luyện nói và đặc biệt luyện nói khi học kể chuyện.
Học sinh lớp 1 đầu năm chưa biết đọc, chưa biết viết mà chỉ biết bắt chước và học vẹt theo cô do đó học sinh chủ yếu dựa vào khuôn mẫu khi cô kể để kể lại.
Do ảnh hưởng của dịch covid nên ở lớp 5 tuổi các em phải nghỉ học thời gian dài và nếu có đến lớp cũng chỉ được nghe các cô kể chuyện mà chưa được trực tiếp kể chuyện theo cách diễn đạt của mình nên các em còn thụ động, còn nhút nhát.
Xuất phát từ những nguyên nhân, hạn chế trên việc dạy kể chuyện cho các em rất cần sự đầu tư của giáo viên và phải xác định được tầm quan trọng của giờ kể chuyện. Chính vì thế tôi mạnh dạn nghiên cứu và đưa ra biện pháp: “ Tạo hứng thú trong giờ học kể chuyện ( hoạt động Nghe- nói ) cho học sinh lớp Một” để nâng cao chất lượng giờ học kể chuyện.
II, Biện pháp thực hiện
1, Tên  giải pháp và mục tiêu       
a, Tên biện pháp: “Tạo hứng thú trong giờ học kể chuyện ( hoạt động Nghe- nói ) cho học sinh lớp Một” 
b. Mục tiêu: 
          Học sinh hứng thú khi học kể chuyện.
Học sinh kể đúng, kể hay, kể sáng tạo một đoạn hoặc toàn bộ câu chuyện.
2.Các giải pháp
2.1: Gải pháp 1 - Chuẩn bị chu đáo trước khi đến lớp.
* Mục tiêu: Giúp học sinh thích thú với những đồ vật, trang phục, đạo cụ để dễ dàng ghi nhớ nội dung câu chuyện.
* Cách tiến hành: Việc chuẩn bị bài trước khi đến lớp là điều rất quan trọng đối với tất cả các môn học nói chung và vô cùng cần thiết đối với môn kể chuyện ở lớp 1 nói riêng. 
         Chuẩn bị nội dung bài: GV cần nghiên cứu kĩ nội dung từng đoạn truyện 
ứng với mỗi bức tranh và thuộc cốt truyện, thiết kế câu hỏi để có sự gắn kết các
đoạn hiểu rõ tính cách từng nhân vật và nội dung thông điệp mà câu chuyện
 muốn gửi tới học sinh.
Chuẩn bị đồ dùng: Một trong những yếu tố quan trọng nữa giúp cho giờ kể chuyện thành công là GV cần chuẩn bị tốt đồ dùng ( đạo cụ: mặt nạ, đồ dùng, dối tay, video câu chuyện – Minh họa hình ảnh một số đạo cụ )
Luyện giọng nói, giọng kể kết hợp ngôn ngữ hình thể: GV sưu tầm, tìm hiểu các câu chuyện trên mạng để học và luyện giọng kể, luyện giọng các nhân vật, luyện giọng nói truyền cảm của phát thanh viên để thu hút người nghe.
Chính nhờ sự chuẩn bị kĩ về nội dung truyện, đồ dùng sinh động, luyện giọng kể hấp dẫn kết hợp ngôn ngữ hình thể khiến cho học sinh thu hút sự chú ý, tập trung hào hứng với tiết học nhờ đó tiết kể chuyện sẽ trở nên sôi nổi, gây hứng thú và giờ học sẽ đạt hiệu quả cao
2.2: Giải pháp 2 – Tạo hứng thú cho học sinh qua hoạt động kể mẫu
* Mục tiêu: Giúp học sinh được trải nghiệm, được bắt chước, được tưởng tượng, được tập trung trí tuệ và hứng thú với câu chuyện từ đó kể lại câu chuyện một cách sáng tạo.
* Cách tiến hành:
Tiết kể chuyện có thành công hay không phụ thuộc rất nhiều vào giáo viên kể mẫu. Ở lớp 1 thì nội dung truyện kể không được in trong sách học sinh. Do đó trong giờ kể, giáo viên phải kể mẫu một cách sáng tạo. Để đảm bảo phương pháp dạy học này có hiệu quả,  khi kể mẫu ở từng đoạn thì giáo viên cần đặt câu hỏi liên quan đến tình huống mở làm cho học sinh bị lôi cuốn bởi sức hấp dẫn của truyện.   
Sự kết hợp giữa giọng điệu và cử chỉ, sử dụng từ ngữ có chọn lọc giúp các em dễ dàng ghi nhớ được chi tiết chính, ghi nhớ những lời của nhân vật, nội dung đoạn hội thoại hoặc cả câu chuyện. 
          Khi giáo viên kể mẫu, tùy từng dạng bài, từng nhân vật mà giáo viên thể hiện với giọng nói, cử chỉ, điệu bộ và nét mặt khác nhau để hóa thân vào từng nhân vật, giúp học sinh có cảm giác như các nhân vật trong truyện là có thật đang hiện lên sinh động trong từng ngôn từ và sống động trong từng cử chỉ, điệu bộ của cô. 
Ví dụ 1 : Truyện: Gà mẹ và gà con (Sách TV tập 1 trang  39  )
      Giọng kể nũng nịu của gà con mới ngủ dậy và gà mẹ lấy thóc cho gà con ăn: 
     “ Lắc đầu, nói: Con muốn ăn thứ khác cơ”( GV thể hiện + hình ảnh tranh)
Ví dụ 2: Truyện: Bí con thoát nạn( Sách TV tập 2 trang  104  )
            Giọng kể hồn nhiên của hạt mưa khi đánh thức bí con dậy “ Dậy đi, bí con ơi! Mùa xuân đến rồi”.( GV thể hiện + hình ảnh tranh)
 Giọng khi bé Quyên anh dũng bảo vệ bí con thoát khỏi con sâu.
       “ Em đừng sợ nhé! Chị sẽ bảo vệ em”.( GV thể hiện + hình ảnh tranh)
Ví dụ 3: Truyện: Dê con vâng lời mẹ( Sách TV tập 2 trang 39  )
Khi giáo viên nhập vai vào nhân vật con sói với giọng nói ồm ồm, hung ác thì cũng gây hứng thú,trong câu chuyện:  
                   “Dê con ngoan ngoãn
                     Mau mở của ra
                     Mẹ đã về nhà
                     Cho các con bú,..”
Khi tôi thể hiện giọng của các nhân vật như vậy thì học sinh rất thích thú và muốn bắt chước luôn.
Tóm lại: Trong giờ kể chuyện học sinh có thuộc được truyện, có kể hay được hay không là phụ thuộc rất nhiều vào giáo viên kể mẫu. Như chúng ta đã biết học sinh lớp 1, nhất là đầu năm, chủ yếu các em kể được một đoạn hay cả
câu chuyện chủ yếu do bắt chước ở lời kể của cô trên lớp và học thuộc theo cô. Chính vì vậy bước kể chuyện mẫu của cô phải đặc biệt gây ấn tượng và  tạo hứng thú cho học sinh thì giờ học sẽ đạt hiệu quả cao. Muốn làm được điều đó GV phải  nắm chắc cốt truyện để tránh tình trạng ngập ngừng, lúng túng khi kể. Giáo viên phải thuộc truyện và tập kể trước khi lên lớp, GV phải luyện giọng của mình thật chuẩn, hấp dẫn, đúng ngữ điệu và thể hiện được các cử chỉ, điệu bộ của từng nhân vật. Giáo viên cũng cần nhận biết các tình tiết chính và tình tiết phụ. Khi kể cần tập trung gây ấn tượng ở các tình tiết, sự kiện chính để khắc sâu vào trí nhớ học sinh.. Có như vậy thì mới thu hút được sự chú ý của học sinh và nhờ đó học sinh sẽ bắt chước và tưởng tượng để kể đúng, kể hay và kể sáng tạo đoạn hoặc câu chuyện mà các em yêu thích.
2.3: Giải pháp 3 - Tạo hứng thú, tạo sân chơi trong giờ kể chuyện.
* Mục tiêu: Thu hút sự chú ý trong học tập của học sinh đồng thời luyện cho học sinh sự tự tin, sự tương tác nói trong nhóm.
* Cách tiến hành:
+Tạo hứng thú cho HS qua các trò chơi, HĐ nhóm:
Kĩ năng nghe và kể là rất quan trọng đối với học sinh, để tiết kể chuyện của học sinh có hiệu quả cần phải thường xuyên thay đổi phương pháp và hình thức học tập tạo cho học sinh niềm vui cùng sự hứng thú trong khi kể chuyện. Chính vì thế, trong các giờ kể chuyện tôi thường sử dụng một số trò chơi sau: Ai là phát thanh viên; Sắm vai; Thi kể,
         Khi thực hành kể lại câu chuyện tôi sẽ cho các em chọn nhóm: Nhóm có cùng sở thích để đóng vai, hay tùy từng câu chuyện mà chọn nhóm cho phù hợp, nhóm 3 nhân vật thì chọn nhóm 3, nhóm 2 nhân vật thì chọn nhóm 2,
        Hình thức sắm vai là hình thức phổ biến nhất khi dạy học sinh tiết kể chuyện, tạo hứng thú, tự tin hơn trong giờ kể chuyện.
        Video hình thức sắm vai: Truyện : Gà mẹ chăm con (Sách TV tập 1 trang  39) ( Video 1, video 2)
       Sau khi các nhóm lên thể hiện tài năng sắm vai thì tất cả các bạn đều được thưởng stcker và cả lớp sẽ bình chọn nhóm nào kể hay nhất, bạn nào kể giống lời nhân vật thì sẽ xứng đáng danh hiệu “Thần đồng kể chuyện.”
+Tạo hứng thú thông qua những lời khen ngợi, động viên, khích lệ: Tôi thường xuyên động viên, khen ngợi và thưởng những món quà nho nhỏ mà HS yêu thích để khích lệ các em.VD với những học sinh kể đúng, kẻ hay vfa sáng tạo đoạn hoặc cả câu chuyện thì tôi thường khích lệ kịp thời bằng cách tặng những tràng phao tay, thương ticker, phiếu khen. Đối với những em kể yếu có tiến bộ dù chưa kể được đầy đủ tôi cũng dành những lời khen để kịp thời động viên sự cố gắng của các em.(ảnh )
Như vậy áp dụng biện pháp này một mặt giúp học sinh nhớ lại để kể được 
cả câu chuyện đồng thời luyện cho học sinh sự tự tin, sự tương tác nói trong nhóm. Mặt khác giúp các em nắm được ý nghĩa của câu chuyện và đặc biệt tạo không khí vui nhộn,tạo tâm thế thoải mái, hứng thú trong mỗi giờ học.
3, Kết quả đạt được.
Trong quá trình nghiên cứu và thực nghiệm ở lớp 1D từ đầu năm học đến cuối năm học, tôi đã thu được kết quả như sau:
 Các em kể đúng trình tự câu chuyện. Học sinh nhớ được  nội dung câu chuyện nên kể được thành đoạn hoặc cả câu chuyện.
Kĩ năng nghe kể của học sinh đã tiến bộ hơn rất nhiều, Học sinh được phát triển ngôn ngữ nói theo tranh, nhiều em đã hóa thân được theo giọng kể của các nhân vật, sáng tạo trong kể chuyện.
Học sinh không còn nhút nhát mà mạnh dạn, tự tin, Lớp học sôi nổi hẳn lên, học sinh hứng thú và yêu thích với giờ học kể chuyện. 
4. Những điều chỉnh bổ sung sau thí nghiệm.
III, Những kiến nghị đề xuất:
      1.Đối với lãnh đạo nhà trường:
         Tổ chức các cuộc thi kể chuyện cho học sinh để các em được phát triển tốt hơn năng khiếu kể chuyện và yêu thích môn học.
2.Đối với cấp Phòng, Sở
-Trang bị đầy đủ và phong phú hơn các tranh ảnh hoặc những bản mềm, clips.... để phục vụ tiết dạy kể chuyện
-Tổ chức sinh hoạt chuyên môn về tiết dạy kể chuyện để giáo viên được dự giờ, học hỏi  kinh nghiệm để nâng cao tay nghề của mình.
PHẦN III: MINH CHỨNG VỀ HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP
 
Chưa áp dụng
Đã áp dụng
Kể chuyện sáng tạo
Biết kể đúng nội dung
Kể chuyện sáng tạo
Biết kể đúng nội dung
Đầu năm
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
7em
25,9
20 em
74,1
 
 
 
 
Cuối năm
 
 
 
 
17 em
62,9
10 em
37,1
          Một số hình ảnh minh họa, videoclip minh họa cho kết quả.
PHỤ LỤC
CÁC HÌNH ẢNH MINH HỌA
2.1: Minh họa Gải pháp 1
                       Đồ dùng để chuẩn bị cho giờ học kể chuyện.
   2.2.Minh họa giải pháp 2
         Hình ảnh ví dụ 1
                     Lời nói của gà con trong truyện: Gà mẹ và gà con
                                           Hình ảnh ví dụ 2
                               Hạt mưa đánh thức bí con dậy.
                              Bé Quyên bảo vệ bí con thoát khỏi con sâu
                                              Hình ảnh ví dụ 3
Sói giả giọng hát của dê mẹ để ăn thịt dê con.