Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kỹ năng viết văn tả cảnh nhằm nâng cao chất lượng làm văn cho học sinh Lớp 5

các sự vật, hiện tượng, làm cho những đối tượng này không phải là người nhưng lại mang dấu hiệu, thuộc tính của người. Chẳng hạn: 
Dòng sông chảy vòng quanh làng, ta liên tưởng đến điều gì? 
Như vòng tay của người mẹ hiền ôm ấp lấy đứa con yêu. 
Gió thổi khiến lá cây va vào nhau xào xạc có thể liên tưởng đến hàng cây đang bá vai nhau thì thầm trò chuyện.
Ngoài ra,tôi còn bồi dưỡng khả năng sử dụng các từ ngữ gợi tả, gợi cảm, các biện pháp tu từ bằng hệ thống bài tập bổ trợ thông qua các phân môn khác hoặc các tiết tự học.
Một số dạng bài tập như: 
 Tìm các từ gợi tả
+ Tiếng gió: vi vu, lao xao, rì rào, xào xạc
+ Tiếng mưa: lộp độp, tí tách, boong boong, rào rào
+ Âm thanh trong cuộc sống : lợn eng éc, ụt ịt, chim hót véo von, chim kêu lích rích, tiếng còi xe bim bim, bíp bíp, tiếng dế kêu rỉ rả, rích rích
+ Hình ảnh: sâu hun hút, xanh ngăn ngắt, rộng thênh thênh,
+ Chỉ màu: đỏ ối, vàng hoe, xanh lè, trong vắt
+ Chỉ mùi: thơm thoang thoảng, hăng hắc, nồng nàn, nồng nồng, ngan ngát
Sau khi các em đã tìm được từ, tôi tiến hành giúp các em lựa chọn từ phù hợp
Ví dụ : Hoa cau chúng ta chọn mùi hương như thế nào? ( hăng hắc)
Âm thanh giọt mưa rơi khi đã tạnh miêu tả như thế nào? ( tí tách)
Chuyển các câu kể thành câu văn có sử dụng các biện pháp so sánh hoặc nhân hóa:
- Chim hót trên cành.
- Cây đa cổ thụ đứng đầu làng.
- Vào đêm trăng sáng, dòng sông rất đẹp.
HS có thể viết thành:
- Đàn chim đang hát vang bài hát ca ngợi thiên nhiên tươi đẹp.
Hay: Đàn chim đang tấu lên bản nhạc ngợi ca cuộc sống tự do.
- Cây đa đứng đó từ bao đời như một người vệ sĩ khổng lồ bảo vệ cho bình yên của thôn xóm.
- Mặt nước tĩnh lặng. Sông giờ đây như một chiếc khăn kim tuyến được đính muôn vàn vì sao lấp lánh.
Giải pháp 4: Thực hiện tốt tiết Tập làm văn trả bài:
Muốn nâng cao chất lượng cho học sinh môn Tập làm văn nói chung và tả cảnh nói riêng, giáo viên phải đặc biệt chú ý trong tiết tập làm văn trả bài. Điều tôi đi sâu nhất đó chính là bước "sửa lỗi sai cần thiết " trong quá trình lên lớp như sau: 
* Giáo viên nhận xét, đánh giá bài làm của học sinh, các ưu, nhược điểm của bài làm.
* Hướng dẫn học sinh chữa lỗi:
- Tự tìm lỗi sai trong bài của mình
Nghĩa là tôi không nên nêu ra cái sai cụ thể trên bảng, làm như vậy học sinh bị thụ động mặc dù cái sai đó tôi đã nắm được chắc và ghi trong sổ chấm trả, nhận xét về bài làm rồi. Về vấn đề này tôi đã gợi mở làm cho học sinh phải động não bằng cách như sau:
- Gọi học sinh (học sinh này bài văn có câu sai, lỗi sai tôi đã ghi trong bài) và yêu cầu em đọc cho đoạn văn sai của em mà cô đã gạch trong vở. Tôi có thể phát vấn em:
+ Em có nhận xét gì về câu (đoạn) văn em vừa đọc
+ Em định trình bày ý gì? Nội dung gì? Nội dung ấy đã toát lên chưa?
+ Theo em phải sửa lại như thế nào?
- Nếu học sinh đó vẫn chưa làm được thì tôi tiếp tục hỏi học sinh khác. Như vậy kết hợp hỏi, gợi tìm với giáo cụ trực quan (ghi bảng) nó tác động vào tư duy của các em, bắt buộc tư duy phải hoạt động. Làm việc như vậy các em sẽ nhớ rất lâu. Các em thấy cách viết ấy là sai, và phải biết sửa lại như thế nào.
* Chữa lỗi về bố cục:
Trước tiên tôi hỏi về bố cục thông thường của một bài văn, sau đó cho học sinh đối chiếu với bài của mình xem đã đủ về bố cục chưa? Nếu chưa đủ thì còn thiếu phần nào? Em cần sửa ra sao? Giáo viên hướng dẫn học sinh chữa lỗi về mở bài, kết bài (Theo cách đã học), về thân bài(sắp xếp ý theo trình tự đã học một cách hợp lí . Sau đó, tôi tổ chức cho các em tiến hành sửa lỗi cá nhân và trao đổi bài cho nhau để cùng kiểm tra trao đổi kinh nghiệm.
Ngoài ra,ở phần này học sinh thường không biết tách giữa mở bài với thân bài hoặc giữa thân bài với kết bài. Vì vậy khi sửa lỗi về bố cục, tôi gợi học sinh nhớ lại dàn ý của bài.Từ đó học sinh sẽ tách được đoạn văn viết lẫn hoặc viết được đoạn văn còn thiếu trong bài văn.
* Chữa lỗi về cách dùng từ	
Ví dụ: Dòng sông trải ra trước mắt em rộng mênh mông.
+ Em có nhận xét gì về cách dùng từ ở câu trên?
- Nếu học sinh vẫn chưa nhận ra, tôi tiếp tục gợi ý:
+ Em nhớ lại xem, dòng sông có đặc điểm gì về hình dạng?
( HS có thể nhớ lại: dòng sông dài, chảy quanh co..)
+ Vậy các từ gợi tả trong câu có chỗ nào chưa hợp lý?
( HS sẽ nhận ra đó là cách dùng từ mênh mông, từ trải không phù hợp cho miêu tả dòng sông. Từ mênh mông gợi cảm giác về độ rộng không giới hạn; Trải là mở rộng bề mặt về 4 phía. Nhưng dòng sông có giới hạn là đôi bờ và nó kéo dài, vì vậy hai từ này dùng chưa đúng)
+ Vậy ta có thể diễn đạt lại câu như thế nào?
Chẳng hạn: Khúc sông chảy qua làng em rộng lắm! Đứng bên này nhìn sang chẳng thấy bờ bên kia.
 * Chữa lỗi về câu về đoạn văn về diễn đạt
	Các lỗi về câu thường gặp ở tiểu học là câu thiếu chủ ngữ hoặc vị ngữ, câu chỉ có thành phần phụ chỉ địa điểm hoặc thời gian, nguyên nhân, kết quả... Thiếu thành phần chính (tức là cả cụm chủ vị ), nêu ý chưa chọn vẹn , câu có nhiều từ ngữ thừa, rườm rà, lủng củng. Cách chữa: giáo viên kẻ bảng thành ba cột.
 CÂU SAI

LỖI NGỮ PHÁP
CÂU ĐÃ ĐƯỢC SỬA THÀNH CÂU ĐÚNG




Ví dụ: Đứng trước cảnh đẹp nên thơ của dòng sông La. Em càng thấy yêu quý quê hương mình tha thiết.
 	- Em có nhận xét gì về hai câu văn trên? ( Về cách dùng từ, đặt câu? )
( Câu sai ngữ pháp: Đứng trước cảnh đẹp nên thơ của dòng sông La chỉ mới là một nhóm từ ngữ.)
- Em có thể sửa lại thế nào?
( Thay vì điền dấu chấm ở sau từ sông La, em điền dấu phẩy để tạo ra trạng ngữ)
 	* Giáo viên có thể thay đổi hình thức sửa bằng cách cho hai em đổi 
vở cho nhau để tìm ra lỗi sai kết hợp cùng giáo viên để tìm ra cách sửa sai.
 	- Với hình thức này, tôi cho học sinh tạo thành nhóm đôi theo năng lực (giỏi, khá, trung bình) hoặc Đôi bạn cùng tiến. Các em đổi vở, đọc bài của bạn, phát hiện lỗi, nêu lỗi và hướng sửa, trao đổi xem bạn có đồng ý với cách sửa như vậy không , ngoài ra còn có thể phát hiện thêm một số lỗi giáo viên bỏ sót. Sau đó cùng trao đổi, kiểm tra, chia sẻ kinh nghiệm làm bài và chữa lỗi với bạn.
 * Có thể cho các em thảo luận trong nhóm để tìm ra cách sửa sai. 
 	- Với cách làm này tôi thường chia nhóm theo năng lực, sở trường của học sinh rồi giao việc: 
 	 + Nhóm học sinh trung bình: Tìm lỗi chính tả của các bạn trong nhóm rồi thảo luận, tìm cách sửa.
 	 + Nhóm học sinh khá: Tìm từ dùng sai, câu lủng củng...rồi tìm cách sửa.
 	 + Nhóm học sinh giỏi, có năng khiếu với yêu cầu cao hơn: Tìm câu hay trong bài của bạn, thêm hình ảnh so sánh hoặc nhân hóa để câu văn được sinh động hơn, hoặc chuyển mở bài trực tiếp thành gián tiếp, kết bài không mở rộng thành kết bài mở rộng...Sau đó đọc lại bài đã sửa và đọc mẫu cho cả lớp tham khảo.
Tóm lại: Hệ thống câu hỏi dành cho phần này là làm cho học sinh chỉ ra được.
- Câu sai ở đâu?
 - Lý do sai? . Nêu cách sửa.
Và đặc biệt với phần chữa lỗi bao giờ tôi cũng đảm bảo chữa từ lỗi dễ, lỗi đơn giản đến những lỗi khó, phức tạp. 
Ví dụ: Trong một giờ trả bài tôi đi từ việc hướng dẫn nhận xét, chữa lỗi về:
- Bố cục.
- Chính tả 
- Cách dùng từ
- Câu, về đoạn văn, cách diễn đạt nội dung.
Về cách diễn đạt, nó là một loại lỗi bao quát nhiều vấn đề. Cho nên cần xắp xếp nó ở bài tập thứ tư trở đi nó thuộc câu, đoạn, lỗi khó. Đôi khi chỗ này phải kết hợp với phương pháp diễn dịch , giảng giải để làm sáng tỏ vấn đề cho học sinh.
* Song song với việc chữa lỗi và đọc cho học sinh nghe những câu văn hay, đoạn văn hay để giúp các em học tập. Đồng thời người giáo viên còn phải hướng dẫn các em biết cách lựa chọn chi tiết diễn đạt bằng câu văn có hình ảnh và sử dụng một số biện pháp tu từ đã học để giúp các em những bài viết cô đọng, giàu hình ảnh.
4. Cách thức quy trình thực hiện biện pháp 
 Trong công cuộc đổi mới hiện nay , sự phát triển của đất nước , cần phái có những con người năng động , sáng tạo, tự lực, tự cường . Nhu cầu này đồi hỏi phải có sự điều chỉnh mục tiêu , nội dung Chương trình bậc Tiểu học một cách phù hợp .
 Phân môn Tập làm văn của các khối lớp học chương trình hiện hành nói chung là một phân môn có vị trí quan trọng của môn Tiếng Việt .Nó đòi hỏi học sinh vận dụng những kiến thức tổng hợp từ nhiều phân môn khác nhau . Để làm một bài văn không những học sinh phải sử dụng cả bốn kỹ năng : nghe , nói, đọc, viết mà còn phải sử dụng các kỹ năng về cuộc sống thực tiễn , cách nhìn nhận , quan sát .
Việc nghiên cứu để xây dựng đề tài sáng kiến kinh nghiệm này đã tiến hành trong thời gian giảng dạy của tôi , được bản thân tôi tích lũy và rút kinh nghiệm ghi vào nhật kí dạy học . Những kết quả giảng dạy được tôi thường xuyên cập nhật để so sánh , rút kinh nghiệm vào từng thời điểm trong năm học. Từ đó đề ra những biện pháp để giảng dạy đạt kết quả cao hơn.
III. THỰC NGHIỆM BIỆN PHÁP TẠI ĐƠN VỊ 
1.Đối tượng , nội dung , phương pháp thực nghiệm 
a. Đối tượng thực nghiệm 
- 31 học sinh lớp 5C trường Tiểu học Trường Thọ huyện An Lão – Hải Phòng 
b. Nội dung , biện pháp thực nghiệm 
- “Rèn kỹ năng viết văn tả cảnh” nhằm nâng cao chất lượng làm văn cho học sinh lớp 5.
- Vận dụng công nghệ thông tin (trình chiếu tranh ảnh hoặc video những cảnh đẹp của đất nước theo từng chủ đề của bài yêu cầu) vào tiết dạy văn tả cảnh trong bước quan sát, tìm ý giúp học sinh có kĩ năng làm văn tốt nhất.
2.Tiến trình thực nghiệm 
 Đề tài là cơ sở để giáo viên nghiên cứu và thực hiện trong qua trình giảng dạy phân môn Tập làm văn . Giúp giáo viên từng lúc lấp đi lỗ hổng kiến thức về hoạt động nói- viết , dần nâng cao trình độ học sinh trong lớp , giúp học sinh tự tin trong học tập .
 Đề tài đang trong quá trình nghiên cứu và thực hiện bước đầu có hiệu quả khả quan . Vì vậy đề tài có khả năng ứng dụng và triển khai cho tất giáo viên khối lớp 5 trong đơn vị cùng thực hiện và từng lúc bổ sung để việc dạy viết văn tả cảnh cho các em đạt hiệu quả cao . Đây là cơ sở nền tảng cho các em học tốt phân môn Tập làm văn khi lên cấp Trung học cơ sở.
3.Đánh giá kết quả thực nghiệm 
Qua quá trình nghiên cứu , thực hiện đề tài , việc dạy tiết Tập làm văn tả cảnh cho các em lớp 5C tôi chủ nhiệm đạt được kết quả khá khả quan . Học sinh mạnh dạn , tự tin hơn trong học tập, kĩ năng viết văn tốt hơn , vốn từ phong phú , câu văn rõ ràng giàu cảm xúc , biết chọn lọc những chi tiết miêu tả nổi bật .Đặc biệt so với đầu năm đến giữa học kì I , tôi thấy các em đã có tiến bộ rõ rệt về kĩ năng viết văn và quan sát để lựa chọn cảnh vật để tả. Bài văn không còn mang tính liệt kê, câu văn rời rạc , thiếu trọng tâm.
Kết quả thu được đến giữa học kì I như sau 

 Kết quả thu được 
(tỉ lệ %)
 Nội dung khảo sát
 Đầu năm 
 Giữa kì I
Biết dùng từ , câu văn có hình ảnh 
23,6
89,5
Câu văn liên kết , tả đúng trọng tâm bài 
28,9
84,2
Các ý sắp xếp trong bài văn logic, bài văn đủ bố cục 3 phần 
21,2
81,5
Biết sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong bài 
28,9
89,5
Bài viết đạt trung bình trở lên 
31,6
92,1

Đề tài trong qua trình nghiên cứu và thực hiện bước đầu có hiệu quả khả quan .Vì vậy tôi thiết nghĩ nó có khả năng ứng dụng và triển khai cho tất cả giáo viên trong cùng đơn vị cùng bổ sung và thực hiện trong việc giảng dạy hoạt động rèn kĩ năng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5 đạt hiệu quả cao .
IV. KẾT LUẬN , ĐỀ XUẤT
1.Một số bài học kinh nghiệm 
Từ thực tế giảng dạy và kết quả nêu trên , bản thân tôi rút ra những bài học kinh nghiệm sau:
- Tìm hiểu kỹ đối tượng học sinh, đặc điểm tâm lý của học sinh.
- Hiểu và nắm chắc đặc điểm, chức năng của văn miêu tả và cần giúp các em hiểu rõ các đặc điểm ấy ngay từ tiết đầu tiên của thể loại văn miêu tả.
- Cung cấp vốn từ và giúp học sinh biết cách dùng từ đặt câu, sử dụng các biện pháp và giải pháp nghệ thuật khi miêu tả là hết sức cần thiết.
- Vì tập làm văn là phân môn thực hành tổng hợp của tất cả các phân môn thuộc môn Tiếng Việt nên muốn dạy tập làm văn có chất lượng cần thiết phải dạy tốt các phân môn còn lại.
-Giáo viên cần chuẩn bị chu đáo trước khi lên lớp, để khi thực hiện kế hoạch bài học trên lớp giáo viên cần đọc cho học sinh nghe các câu văn, câu thơ có sử dụng các biện pháp nghệ thuật, cung cấp cho các em những đoạn văn mẫu  giúp các em mở rộng vốn từ hiểu biết và từ đó học tập vận dụng vào bài làm của mình.
- Cần coi tiết trả bài như một khâu không thể thiếu của các hoạt động tiếp theo. Trả bài là tiết học mà giáo viên dành nhiều thời gian để sửa lỗi cho học sính, giúp học sinh điều chỉnh những sai sót mắc phải trong bài viết để bài viết sau sẽ hoàn chỉnh hơn, hấp dẫn hơn.
- Cần khuyến khích, động viên, khen thưởng những em có bài viết hay để các em phát huy tinh thần.
2.Hiệu quả, lợi ích thu được do áp dụng giải pháp.
a) Hiệu quả kinh tế:
	- Sử dụng giải pháp này có hiệu quả kinh tế là phụ huynh, giáo viên và Nhà trường không phải mất kinh phí mua đồ dùng , không tốn về mặt kinh tế .
- Có thể nói giải pháp này vận dụng được bất kì lúc nào, cơ sở vật vất nào của học sinh và nhà trường mà không cần phải cầu kì chuẩn bị trước. 
	- Giải pháp này nhìn qua đã biết tiết kiệm được rất nhiều thời gian của các em học sinh và phụ huynh cũng như giáo viên vì tính ngắn gọn của nó.
 - Tạo hứng thú cho học sinh khi tiếp cận môn học, không còn sự buồn tẻ khi bắt đầu tiết học vốn coi là khó khăn.
b) Hiệu quả về mặt xã hội:
	- Giải pháp đem lại hiệu quả xã hội cho rất nhiều người, đặc biệt là đối tượng học sinh lớp 5 và các cấp học cao hơn. Giải pháp giúp cho học sinh sáng tạo, tư duy và ghi nhớ tốt hơn. Phát triển nhận thức và rèn kĩ năng sống trong môn Tập làm văn cũng như các môn học khác. 
 - Học sinh được tiếp cận những công nghệ hiện đại phù hợp sự phát triển của xã hội. Phụ huynh cũng rất yên tâm khi con em họ tìm được niềm vui trong học tập. 
c) Giá trị làm lợi khác:
	- Là tài liệu bổ sung cho bản thân tôi trong quá trình giảng dạy sau này.
	- Là tài liệu giảng dạy cho giáo viên, học sinh lớp 5 nói riêng và giáo viên Tiểu học nói chung.
	- Giúp cho học sinh có phương pháp học một cách khoa học, giáo viên và PHHS kiểm tra kiến thức của con em mình một cách dễ dàng, hệ thống và thuận tiện. 
3.Kết luận 
- Kĩ năng viết văn tả cảnh đối lớp 5 rất quan trọng . Qua thực nghiệm đề tài , thực nghiệm biện pháp đã nêu trên , tôi thấy rất hiệu quả thiết thực . Có thể con số không phản ánh hết thực tế mà thiết thực ở chỗ là hầu hết học sinh biết ghi nhớ chọn lọc những chi tiết miêu tả, biết cách quan sát và tạo hứng thú cho các em trong giờ học văn .Với đề tài này thực nghiệm chủ yếu đòi hỏi giáo viên phải chịu khó nghiên cứu kĩ nội dung chương trình sách giáo khoa , vận dụng công nghệ thông tin video phù hợp với từng bài .
4.Những kiến nghị , đề xuất 
a. Về phía nhà trường .
 Đề nghị nhà trường tạo điều kiện đầy đủ về trang thiết bị cả cở sở vật chất vận dụng đề tài trong toàn trường để đánh giá hiệu quả của đề tài một cách chắc chắn .
b.Về phía PGD 
Đề tài trên mặc dù trong thời gian ngắn với kinh nghiệm có hạn tôi đã rất cố gắng song nội dung vẫn còn những thiếu sót. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của Hội đồng thẩm định và các đồng nghiệp để sáng kiến của tôi được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
 CƠ QUAN ĐƠN VỊ 
ÁP DỤNG SÁNG KIẾN 

Hải Phòng, ngày  tháng 11 năm 2021
Tác giả sáng kiến
Nguyễn Thị Hoa