Sáng kiến kinh nghiệm Một số kĩ năng hướng dẫn đọc diễm cảm cho học sinh Lớp 5

tương trợ đắc lực cho nhau. Nếu các em có cách nhìn nhận và cảm thụ tốt thì giúp cho việc đọc tốt. Ngược lại các em có kĩ năng đọc diễn cảm tốt thì cảm thấy thú vị, say mê, hấp dẫn, thấy được vẻ đẹp của nhân vật, cảnh vật được kể, tả trong đó, thấy cái mới cái lạ và nhạc điệu, về hình ảnh. Đó là các em đã biết cảm thụ tác phẩm rồi. Chính vì vậy các em đọc thông thạo được trên cơ sở đã hiểu nội dung câu thơ, câu văn, bài văn, bài thơ thì các em mới bộc lộ được cảm xúc của mình và hiểu một cách tường tận về nội dung bài văn, bài thơ mà thầy giáo truyền đạt thì các em nắm được nội dung bài học sâu hơn, kỹ hơn. Chúng ta cũng thấy được trong tiết dạy tập đọc ở lớp 5, việc rèn luyện kỹ năng đọc cho học sinh lớp 5 là một tất yếu – Cũng giống như phương pháp dạy học mới bây giờ sách giáo khoa đã đưa vào hoạt động chính của bài tập đọc và rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm ở một đoạn văn thơ cho học sinh là rất cần thiết. Trong giờ tập đọc, học sinh biết sử dụng kỹ năng đọc diễn cảm thì tiết học mới có hiệu quả cao. Đó là cách làm đúng nhất và hay nhất của các thầy cô và học sinh cùng đồng hành để nâng cao tầm quan trọng của môn tập đọc này qua kỹ năng đọc diễn cảm cho các em lớp 5. 
II. PHẦN NỘI DUNG
II.1. Cơ sở lí luận: 	
Chương trình mới phân môn Tiếng việt ở tiểu học là một trong những nhiệm vụ quan trọng của phương pháp dạy học tiếng việt là xác định và hình thành chương trình tiếng việt trong nhà trường nói chung và nói riêng cho từng lớp học. Mỗi giáo viên cần có những hiểu biết cơ bản về từng môn học cụ thể, phải xem từng phân môn là cương lĩnh dạy học của mình và luôn có ý thức trách nhiệm vì từng môn học đó. Người giáo viên phải căn cứ vào mục tiêu đào tạo nói riêng của từng môn học. Môn tập đọc trong phân môn tiếng việt không phải là bản sao từ chương trình tiếng việt mà nó có nhiệm vụ riêng của mình. Nó trang bị cho mỗi học sinh kỹ năng, kỹ xảo, ngôn ngữ. Các thao tác tư duy mà xã hội đòi hỏi trẻ 6 đến 11 tuổi. Vì vậy môn tập đọc cần đảm bảo cho học sinh lớp 5 những phương pháp đọc mẫu đúng chuẩn kiến thức kĩ năng của ngôn ngữ nghệ thuật, giáo dục cho các em văn hóa lời nói, dạy cho các em biết truyền đạt tư tưởng, hiểu biết, tình cảm một cách đúng đắn, chính xác và biểu cảm. Chính vì thế mà người thầy giáo còn đem lại cho các em một hệ thống những kiến thức lí thuyết nhất định về ngôn ngữ đọc, đảm bảo hình thành thế giới quan duy vật, phát triển tư duy trừu tượng của học sinh và trang bị cho các em một cơ sở lí thuyết để nắm vững kỹ năng và kỹ xảo của cách phát âm khi đọc, nhấn giọng khi bộc lộ được những cảm xúc khi nội dung bài học đạt được mục tiêu yêu cầu.
II.2, Thực trạng:
a, Thuận lợi, khó khăn:
Qua quá trình dạy học ở khối 5 tôi rút ra được những thuận lợi và khó khăn sau:
* Thuận lợi: Đất nước ta ngày đang khởi sắc, ngành giáo dục từng ngày từng giờ đang đổi mới theo khuynh hướng đi lên con đường chủ nghĩa xã hội. Ngành giáo dục được đảng và nhà nước quan tâm xác định đúng đắn đầu tư cho giáo dục là “ Quốc sách hàng đầu”, chính vì vậy mà thiết bị dạy học sách giáo khoa, tài liệu được trang bị đầy đủ. Nhờ vậy mà học sinh ngày càng ham học, thích tìm tòi khám phá văn học, khoa học tự nhiên một cách hứng thú tự giác
* Khó khăn: Đối với học sinh trường tiểu học .......... xã Phú Xuân- Krông Năng- Đăk Lăk. Điều kiện kinh tế một số em còn khó khăn, đường sá đi lại còn khó khăn, công nghệ thông tin còn hạn chế, một số các em tiếp thu kiến thức còn chậm chỉ có thói quen ghi nhận kiến thức còn máy móc, khi đọc chỉ biết đọc chưa biết thể hiện diễn cảm qua từng câu văn, câu thơ. Để toát lên những biểu lộ tình cảm hành vi thể hiện qua ngôn từ.
3. Giải pháp, biện pháp:
a, Mục tiêu của giải pháp, biện pháp:
Để tiến hành hoạt động dạy học giáo viên cần có kĩ năng đầu tiên, vô cùng quan trọng. Kĩ năng xác định mục tiêu dạy học trong giờ tập đọc vô cùng quan trọng. Ở đây chúng ta không bàn đến mức độ chương trình ở từng bài học, nó chi phối từng khâu soạn bài đến từng bước lên lớp của người thầy. Từ mục đích yêu cầu trong giáo án đến từng câu hỏi được giao cho học sinh và việc hướng dẫn học sinh, kiểm soát từng hành động học tập của các em.
Khi chuẩn bị bắt đầu một giờ lên lớp, người thầy cần xác định rõ mục tiêu của tiết học nghĩa là xác định được khi giờ học kết thúc, học sinh phải có khả năng gì. Mục tiêu này sẽ được dùng để đánh giá chất lượng giờ dạy, người thầy giáo cần xác định mục đích yêu cầu của giờ học là xác định cái đích, mẫu hình lí tưởng mà giờ học hướng tới. Vì vậy khi soạn bài người giáo viên phải hình dung rõ sản phẩm mẫu của giờ học: Một trang viết đúng chuẩn, đẹp như thế nào, một bài chính tả không mắc lỗi, chữ viết đều đẹp mà trình bày không ra sao, một bài văn, bài thơ được đọc lên với giọng điệu thế nào, một bài tập làm văn được viết cụ thể ra saoNếu không xác định được mục tiêu trên, chúng ta sẽ như người đi không có hướng và không biết dẫn dắt học sinh đi đâu, bằng cách nào. Trước giờ dạy những mẫu hình ngôn ngữ này chưa có ở học sinh nhưng đã được hình dung rất rõ trong bài soạn, trong ý thức của thầy giáo. Đồng thời thầy giáo phải có kĩ năng để hình thành những câu hỏi, những cảm xúc của câu văn, câu thơ. Điều đó có nghĩa là người thầy phải có những kĩ năng tiếng viết thành thục. Thầy giáo không chỉ hình thành ở học sinh kĩ năng gì mà bản thân thầy không có, không thể gặt hái được những gì mà chúng ta không có khả năng gieo trồng. Chính vì vậy trong dạy học chung ta không có quyền đòi hỏi học sinh làm những gì chúng ta không làm được. Nếu người thầy không viết được đẹp, không viết được đúng chính tả, không thể luyện cho học sinh đọc hay đọc diễn cảm khi mà bản thân người thầy chưa xác định được bài văn cần đọc với giọng điệu như thế nào, thì học sinh không thể nắm và hiểu được ý nghĩa của bài văn bài thơ.
Ví dụ: Khi giáo viên đọc mẫu, giáo viên không nhận ra được những lỗi phát âm, giọng điệu sai lạc và cũng vì vậy không biết cách chữa cho học sinh như thế nào để đọc đúng đọc hay, đọc diễn cảmDo đó, khi soạn bài, giáo viên phải xác định được những kĩ năng thực hành cần có và luyện tập cho mình thành thục những kĩ năng này, người thầy phải đọc đúng, đọc hay, đọc diễn cảm. Đó là cách đọc phân biệt được các cặp phụ âm đầu tr/ch; s/x; r/d (gi) cho học sinh phương ngữ Bắc Bộ, phân biệt các cặp phụ âm đầu v/d; h/d, các cặp phụ âm cuối ng/n; t/c, cho học sinh phương ngữ Nam Bộ.
Ví dụ: Để xác định nội dung dạy một bài tập đọc trong đó có đoạn cần phải đọc diễn cảm thì giáo viên yêu cầu học sinh phải xác định được đoạn văn đoạn thơ đó đọc trong thời gian bao nhiêu phút, cần phải đọc giọng điệu chung như thế nào, tốc độ, cường độ, cao độ, trường độ, giọng đọc từng từ, câu ra sao, chỗ nào phải nhấn giọng, nâng giọng, hạ giọng, kéo dài giọngChính vì vậy người giáo viên phải xác định được phạm vi, mức độ nội dung dạy học và kĩ năng phù hợp với đối tượng học sinh, với các điều kiện dạy học thì việc dạy học mới có hiệu quả cao.
b, Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp:
	Đầu năm học khi được phân lớp, người thầy ổn định tổ chức, tìm hiểu điều kiện, hoàn cảnh của học sinh, tâm lí học sinh học tập qua các giáo viên chủ nhiệm các năm trước. Sau đó, qua những tiết dạy ban đầu, thầy giáo nắm vững đối tượng học sinh và bắt đầu phân loại học sinh theo từng nhóm, cặp và mức độ học sinh.
Ví dụ: Học sinh khá, giỏi biết đọc diễn cảm.
 Học sinh trung bình biết đọc to, rõ lưu loát.
 Học sinh yếu đọc nhỏ, lí nhí, ấp úng, ngọng.
	Dựa vào kinh nghiệm dạy học, người thầy phân nhóm có ba đối tượng học sinh ngồi đan xen lẫn nhau, hợp tác giúp đỡ, chia sẻ nhau trong giờ tập đọc. Giáo viên nêu yêu cầu cơ bản về việc rèn kĩ năng đọc diễn cảm giúp các em cảm thụ bài văn hay, bài thơ hay theo từng chủ đề. Giáo viên có ý tưởng khuyến khích các em có sổ nhật kí cá nhân để ghi những câu, những đoạn, bài văn bài thơ hay có giá trị về nội dung và nghệ thuật văn học.
	Về phía học sinh phải có sự chuẩn bị chu đáo. Trước khi dạy tập đọc giờ trước, tôi hướng cho học sinh về nhà chuẩn bị bài tập đọc của ngày tiếp theo, cho các em đọc nhiều lần cho lưu loát, trôi chảy, đúng âm, vần đúng giọng điệu, cường độ, tốc độ.Chuẩn bị trước hệ thống câu hỏi, tìm hiểu nội dung bài trong sách giáo khoa đưa ra đúng mục tiêu, yêu cầu của bài học theo chuẩn kiến thức kĩ năng, đúng với từng đối tượng học sinh.
Khi tiến hành bài dạy, thầy giáo yêu cầu học sinh đọc thật tốt một đoạn văn, đoạn thơ theo yêu cầu của bài nhằm “theo dõi” về kĩ năng cảm nhận giọng đọc diễn cảm của các em. Qua giọng đọc của các em, tôi dẫn dắt, gợi ý để các em có hứng thú, cảm nhận tốt về cách đọc của mình và khắc phục những yếu điểm mà các em mắc phải.
	Ví dụ: Bài tập đọc “ Đất nước”
 Sáng mát trong như sáng năm xưa
 Gió thổi mùa thu hương cốm mới
 Tôi nhớ những mùa thu đã xa
 Ba câu thơ trên học sinh đọc với giọng đọc nhẹ nhàng, bâng khuâng xao xuyến
 Mùa thu nay khác rồi
 Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
 Gió thổi rừng tre phấp phới
 Trời thu thay áo mới
 Trong biếc nói cười thiết tha
Học sinh đọc với giọng reo vui, bất tận của không khí náo nức hồi sinh, niềm vui đến quá bất ngờ, một câu thơ có cấu trúc đặc biệtCác em đọc phải thể hiện được sự đổi mới của đất nước, quê hương sự hào hùng của dân tộc.
Ví dụ : Bài : “ Tà áo dài Việt Nam”
Giáo viên hướng dẫn cả lớp đọc diễn cảm một đoạn văn tiêu biểu, có thể chọn đoạn văn sau:
 Phụ nữ Việt Nam xưa hay mặc áo lối mớ ba, mớ bảy tức là mặc nhiều áo cánh lồng vào nhau. Tuy nhiên, với phong cách tế nhị, kín đáo, người phụ nữ Việt thường mặc chiếc áo dài thẫm màu bên ngoài,/ lấp ló bên trong mới là các lớp áo cánh diều (vàng mỡ gà, vàng chanh, hồng cánh sen, hồng đào, xanh hồ thủy,)
 	Áo dài trở thành biểu tượng cho y phục truyền thống của Việt Nam. Trong tà áo dài, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam như đẹp hơn, tự nhiên, mềm mại và thanh thoát hơn.
	Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc với giọng đọc nhẹ nhàng, cảm hứng ca ngợi, tự hào về chiếc áo dài Việt Nam; nhấn giọng những từ ngữ gợi tả, gợi cảm (tế nhị, kín đáo, tự nhiên, mềm mại)
* Đối với loại hình văn bản phi nghệ thuật:
	Người giáo viên hướng dẫn học sinh xác định được ngữ điệu đọc đúng, phù hợp với mục đích thông báo, ý nghĩa nội dung, thông tin cơ bản, giúp người nghe tiếp nhận những nội dung quan trọng hay nổi bật trong văn bản. Điều đó, giáo viên hỗ trợ học sinh khắc phục cách đọc thiên về hình thức hoặc đọc diễn cảm tùy tiện không đúng với mục tiêu, nội dung bài học.
Ví dụ: Bài “Nghìn năm văn hiến” Sách Tiếng việt lớp 5 tập 1.
Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc với giọng thể hiện tình cảm trân trọng, tự hào, đọc rõ ràng, rành mạch thống kê theo trình tự theo cột ngang như sau:
Triều đại / Lý / Số khoa thi / 6 / Sổ tiến sĩ / 11 / Số trạng nguyên / 0/
Triều đại / Trần / Số khoa thi / 14 / Sổ tiến sĩ / 51 / Số trạng nguyên / 9 /
..
Tổng cộng / Số khoa thi / 185 / Sổ tiến sĩ / 2896 / Số trạng nguyên / 46 /
Ví dụ: Bài “ Luật tục xưa của người Êđê Sách Tiếng việt 5 tập 2 trang 56
Giáo viên hướng dẫn các em đọc rõ ràng, rành mạch, dứt khoát giữa các câu, đoạn; thể hiện tính chất nghiêm minh, rõ ràng của luật tục.
 	Trong các đoạn văn, đoạn thơ có các câu cảm, câu cầu khiến, giáo viên cần hướng dẫn đọc cao giọng ở cuối câu và bộc lộ cảm xúc vui buồn, phẫn nộ của câu văn, câu thơ.
4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu:
Song nhiệm vụ chủ yếu của người thầy vẫn là sự tiến bộ chung vượt bậc của toàn lớp. Vì thế tôi nghĩ, trong tất cả các khâu soạn giảng, kiểm tra người thầy vẫn phải lấy trình độ tiếp thu chung của cả lớp làm chuẩn mực để hướng tới chất lượng học tập của học sinh đạt kết quả cao. Chính vì vậy qua khảo sát và số liệu ghi chép theo dõi hàng ngày tôi thấy vui vì các em trong giờ tập đọc đã ham học, không khí lớp học sôi nổi hẳn lên, kĩ năng đọc diễn cảm trong từng giờ tập đọc được nâng lên rõ rệt. Một số em đầu năm học đọc chưa trôi chảy, chưa lưu loát, giọng đọc chưa truyền cảm đến cuối năm các em đã đọc to, rõ ràng, lưu loát hơn, các kĩ năng đọc, viết, nghe nói được rèn luyện qua các giờ tập đọc. Đồng thời kích thích khả năng ứng xử ngôn ngữ của học sinh, rèn luyện tư duy linh hoạt và tác phong nhanh nhẹn, tháo vát, linh hoạt cho học sinh. Tuy nhiên, kết quả chưa được mĩ mãn như ý nhưng đó cũng là bước đầu thành công nghiên cứu, tìm tòi, khám phá, khả năng xét đoán và hình thành ý thức trách nhiệm nhằm làm cho mỗi học sinh có thể phát triển khả năng kĩ năng đọc diễn cảm cho phù hợp. Sau này học sinh có thể tự học suốt đời hay không đều phụ thuộc khá lớn vào công việc giảng dạy của giáo viên.
III.PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
III.1.Kết luận:
	Trong nội dung nghiên cứu này tôi nghĩ rằng đây là một sáng kiến cá nhân tôi. Để đạt được những kết quả trên qua kinh nghiệm giảng dạy bản thân tự rút ra một số kết luận như sau:
	Muốn nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5, trước hết người thầy phải có năng lực sư phạm, giọng đọc của thầy phải chuẩn, hay có sức cuốn hút học sinh. Chính khâu rèn đọc thì việc đọc mẫu của thầy giáo ảnh hưởng không nhỏ đối với các em. Các em lắng nghe chú ý theo dõi giọng đọc của thầy coi đó là thước do chuẩn mực để học tập, so sánh, đánh giá với giọng đọc của mình. Vì vậy, bản thân tôi phải có sự chuẩn bị chu đáo, mỗi từ ngữ thầy đọc, nói , viết, phải hết sức chuẩn mực.
	Thầy giáo phải nắm chắc đối tượng học sinh để xây dựng những kế hoạch giảng dạy phù hợp với từng học sinh để kết quả học tập ngày càng được nâng lên rõ rệt, nhằm pháp huy hết tính tích cực trong từng tiết học. Tổ chức, hướng dẫn khéo léo, dẫn dắt học sinh tạo nên bầu không khí sôi nổi gây hứng thú cho cao em học tập và nâng cao ý thức tự giác học tập của các em.
	Giáo viên phải quan tâm sát sao đến từng đối tượng học sinh, dẫn dắt các em đến từng nội dung trọng tâm của bài học để tìm ra một phương pháp dạy học tích cực nhất.
	Đối với người thầy phải giàu lòng yêu nghề mến trẻ, nắm vững phương pháp soạn giảng, phát hiện những lỗi sai, đọc ngọng, đọc sai dấu, đọc không diễn cảmthầy giáo phải kịp thời uốn nắn, sửa chữa cho học sinh ngay tại chỗ. Tránh giảng triền miên nói nhiều, viết nhiều trong khi học sinh chưa tập trung.
	Giáo viên luôn động viên, khích lệ khi các em có tiến bộ. Rèn cho các em khả năng đọc diễn cảm trước đám đông, tổ chức thi kể chuyện, ngâm thơ trong lớp và các cuộc thi do trường tổ chức. Định hướng cho các em có sổ nhật kí ghi lại những bài thơ, bài văn hay dưới sự hướng dẫn của thầy giáo. Phối kết hợp nhịp nhàng giữa các môn học khác ví dụ như mĩ thuật, tập làm văn, luyện từ và câu,
*Phạm vi ứng dụng của đề tài:
	Đây là một số suy nghĩ và cách đổi mới phương pháp dạy học để tôi áp dụng “ một số kĩ năng rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5” ở trường tiểu học 
2. Kiến nghị:
	- Thường xuyên mở các cuộc thi đọc diễn cảm để giáo viên tham gia học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau.
	- Coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, đầu tư đúng mức, đúng đối tượng.
- Đặc biệt chú trọng đến việc rèn luyện phẩm chất lương tâm nghề nghiệp, đạo đức của người giáo viên trong giai đoạn hiện nay.
- Cần quan tâm đến việc làm của giáo viên trẻ mới ra trường tránh trình trạng thất nghiệp nhiều.