Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kỹ năng viết văn tả cảnh cho học sinh Lớp 5

hể giúp các em nắm chắc phương pháp cơ bản nhất của văn miêu tả và văn tả cảnh. Rèn cho các em một số kĩ năng: Kĩ năng quan sát, kĩ năng sử dụng từ ngữ và các biện pháp nghệ thuật tu từ, kĩ năng đặt câu Cung cấp, khuyến khích các em tích lũy vốn từ ngữ khi học các phân môn khác của môn Tiếng Việt. Bản thân tôi cũng đánh giá phương pháp đưa ra khá đơn giản, không cần tốn quá nhiều chi phí đầu tư, việc thực hiện tiến hành chủ yếu qua sự chủ động của giáo viên và học sinh nhưng tin tưởng đạt được hiệu quả cao nên có thể áp dụng ở các trường tiểu học trên địa bàn trong toàn huyện.
 3. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT
Để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh trong trường Tiểu học tôi mạnh dạn đề xuất một số ý kiến như sau:
 a. Đối với tổ chuyên môn: 
Tổ chuyên môn phối hợp cùng giáo viên thường xuyên nghiên cứu, tìm hiểu, lập nên các biện pháp, thủ thuật để nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh.
b. Đối với Lãnh đạo nhà trường:
Thường xuyên tổ chức sinh hoạt chuyên môn về chuyên đề phân môn Tập làm văn để giáo viên học hỏi và nắm chắc phương pháp dạy học nhất là thể loại văn tả cảnh, đồng thời học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau trong quá trình dạy học.
c. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo:
 	Tổ chức các lớp tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học môn tập làm văn, tổ chức nhiều chuyên đề về dạy tập làm văn để giáo viên được học hỏi, nâng cao chất lượng giảng dạy.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
 Gia Đông, ngày 9 tháng 1 năm 2023
 GIÁO VIÊN
 Nguyễn Thị Phương
PHẦN IV: PHỤ LỤC
 TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5, NXB Giáo dục
Sách giáo viên Tiếng Việt lớp 5, NXB Giáo dục
HD Dạy học môn Tiếng Việt - Theo chương trình giáo duc phổ thông 2018 - Tài liệu bồi dưỡng giáo viên Tiểu học
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009), Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng các môn học ở Tiểu học lớp 5, NXB Giáo dục.
Chương trìnhTiểu học (Ban hành kèm theo quyết định số 43/2001/QĐ - BGD & ĐT ngày 9/11/2001 của Bộ giáo dục và Đào tạo).
Dạy học phát triển năng lực môn Tiếng Việt, NXB Đại học Sư phạm
Bồi dưỡng văn – Tiếng Việt, NXB tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Cấp cơ sở đơn vị : Trường TH Gia Đông số 1
Kính gửi: Hội đồng sáng kiến Trường Tiểu học Gia Đông số 1
Tên sáng kiến: “ Một số biện pháp rèn kỹ năng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5”.
Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Áp dụng cho học sinh lớp 5
Tác giả sáng kiến: 
Họ và tên: Nguyễn Thị Phương
Cơ quan, đơn vị: Trường Tiểu học Gia Đông số 1
Địa chỉ: Xã Gia Đông, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh
Điện thoại: 036 700 5995 Email: nguyenthiphuongc1gd1@bacninh.edu.vn
Các tài liệu kèm theo:
 4.1. Thuyết minh mô tả giải pháp và kết quả thực hiện sáng kiến (đóng trong cuốn đề tài, sau đơn yêu cầu công nhận sáng kiến): Mẫu 02/SK
Số lượng SKKN: 01 quyển
 Gia Đông, ngày 9 tháng 1 năm 2023
 Tác giả sáng kiến
 Nguyễn Thị Phương
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP VÀ 
KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN 
Tên sáng kiến: “ Một số biện pháp rèn kỹ năng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5”.
Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: tháng 9 năm 2021.
Các thông tin bảo mật: Không.
Mô tả giải pháp cũ thường làm:
 Tập làm văn là một trong hai phân môn rất quan trọng trong chương trình dạy học tiểu học, nó không chỉ giúp học sinh hình thành các kĩ năng: Nghe, nói, đọc, viết mà còn rèn cho học sinh khả năng giao tiếp, quan sát, phân tích tổng hợp và đặc biệt còn hình thành cho học sinh những phẩm chất tốt đẹp của con người mới hiện đại và năng động. Dạy tập làm văn là dạy học sinh cách nhìn nhận cuộc sống xung quanh trong thực tế vốn có của nó với cảm xúc thực của các em. Đồng thời cũng dạy các em cách ghi lại sự nhìn nhận ấy qua các văn bản còn gọi là đoạn văn, bài văn một cách chính xác về đối tượng, về ngữ pháp Tiếng Việt. Phân môn Tập làm văn lớp 5 gồm nhiều nội dung, một trong những nội dung chính của chương trình Tập làm văn lớp 5 là văn miêu tả. Tả cảnh là một kiểu bài khó vì với học sinh lớp 5 kĩ năng quan sát, tư duy trừu tượng, vốn từ, vốn hiểu biết vẫn còn hạn chế. Qua tìm hiểu thực tế cho thấy, kết quả viết văn tả cảnh ở lớp 5 còn nhiều vấn đề bất cập so với yêu cầu đặt ra của một bài văn tả cảnh, các em còn nhiều sự lúng túng trước một đề văn, còn thiếu hiểu biết về đối tượng miêu tả và chưa biết cách để diễn đạt điều mà mình muốn tả. Nhận thức được vấn đề như vậy nhưng trên thực tế nhiều năm giảng dạy ở khối 4, tôi nhận thấy việc dạy Tập làm văn có một số điểm đáng chú ý như sau:
*Ưu điểm:
- Học sinh có ý thức ham học hỏi, ngoan ngoãn, biết vâng lời, có ý thức tìm tòi.
- Gần như đa số các em đã biết sử dụng từ đặt câu, viết thế nào cho trọn ý, các em biết sử dụng biện pháp tu từ để đưa vào bài tập làm văn của mình.
- Bên cạnh đó, được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, trường học đã được xây dựng kiên cố, từng phòng học trang trí đầy đủ tiện nghi rất thuận tiện cho việc học tập của các em.
* Hạn chế:
Qua trực tiếp giảng dạy phân môn Tập làm văn, tôi thấy khi làm văn tả cảnh trong bài viết của các em còn có một số mặt hạn chế sau:
- Bài viết chưa đúng trọng tâm của đề bài cần miêu tả.
- Khi làm văn các em còn miêu tả hời hợt, chung chung, vốn từ nghèo nàn nên trong bài văn các em thường liệt kê các đối tượng miêu tả, diễn đạt lủng củng, sắp xếp ý lộn xộn.
- Câu văn chưa giàu hình ảnh, các em chưa biết cách dùng các biện pháp nghệ thuật khi miêu tả.
à Thực trạng học sinh còn nhiều hạn chế như vậy đã làm cho tiết Tập làm văn trở thành một gánh nặng, một thách thức đối với các em. Đôi khi các em ngại viết, ngại phải làm bài văn miêu tả.
Sự cần thiết phải áp dụng giải pháp.
 Viết văn là quá trình cảm nhận cái đẹp, cái tinh tế của tác phẩm văn học trong mỗi con người. Nhận thức vấn đề là như vậy, nhưng các giải pháp cũ thường làm theo lối dập khuôn máy móc, chỉ chú trọng vào hoạt động của thầy, giảng giải quá nhiều. Vô hình chung biến giáo viên thành người viết hộ học sinh từ lúc nào không hay.Vì vậy nhược điểm của giải pháp cũ là học sinh chỉ biết viết theo lối chép lại cảm xúc của thầy cô mà không có sự rung động của chính mình. Các em có thể viết rất hay, nói rất hay nhưng cái hay đó không phải từ trái tim cũng như tấm lòng của các em. Từ đó các em mất dần khả năng viết của các em, mất đi sự tự chủ của chính mình. Như vậy, các em sẽ viết văn ngày càng yếu đi, lười suy nghĩ, không có khả năng khẳng định mình. Điều đó có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình học tập, nhận thức của trẻ cũng như trong việc hình thành và phát triển nhân cách sau này.
Mục đích của giải pháp sáng kiến.
Mỗi môn học trong trường Tiểu học đều góp phần vào việc hình thành và phát triển nhân cách con người. Vì vậy thông qua “ Một số biện pháp rèn kỹ năng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5” giúp:
- Giáo viên: 
+ Nhìn nhận lại sâu sắc hơn việc dạy văn tả cảnh cho học sinh lớp 5 để vận dụng phương pháp, biện pháp và hình thức tổ chức dạy học một cách linh hoạt.
+ Tự tìm tòi, nâng cao tay nghề, rút kinh nghiệm trong giảng dạy TLV nói chung và trong dạy học sinh viết văn tả cảnh nói riêng.
+ Nâng cao khả năng nghiện cứu khoa học.
- Học sinh:
+ Hiểu được đặc điểm của thể loại văn tả cảnh, trọng tâm miêu tả của từng bài.
+ Rèn kĩ năng quan sát, tìm ý, lập dàn ý, biết sử dụng sơ đồ tư duy để lập dàn ý.
+ Rèn kĩ năng dùng từ, đặt câu, viết đoạn, liên kết đoạn, diễn đạt lưu loát, mạch lạc.
+ Rèn kĩ năng viết các đoạn văn, bài văn giàu hình ảnh, cảm xúc.
+ Bồi dưỡng tình cảm yêu mến, gắn bó, biết trân trọng những cảnh vật xung quanh các em.
+ Có cách nhìn sự vật theo hướng tích cực, ham thích quan sát, tìm tòi khám phá.
+ Có tiền đề tốt để học viết văn miêu tả ở các lớp sau.
Chính vì vậy việc xác định lại vị trí và tìm ra biện pháp nâng cao khả năng viết văn cho học sinh là việc làm hết sức cần thiết và quan trọng. Điều này không chỉ giúp học sinh luyện viết tốt và còn góp phần tạo nên kết quả học tập cao trong môn Tiếng Việt. Xuất phát từ lý do trên, tôi chọn nghiên cứu đề tài: “ Một số biện pháp rèn kỹ năng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5”.  
 Nội dung:
7.1. Thuyết minh giải pháp mới hoặc cải tiến.
 “ Một số biện pháp rèn kỹ năng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5” gồm:
Biện pháp 1: Rèn luyện kĩ năng quan sát cho học sinh bằng các giác quan. 
Biện pháp 2: Luyện kĩ năng sử dụng từ ngữ, đặt câu, sử dụng biện pháp nghệ thuật trong văn miêu tả.
Biện pháp 3: Luyện kĩ năng viết đoạn văn.
Biện pháp 4: Rèn luyện kĩ năng viết đoạn mở bài, kết bài và tìm ý cho phần thân bài.
* Kết quả của sáng kiến: 
Ngay từ đầu năm của năm học, trên tôi đã tiến hành triển khai sáng kiến tại lớp tôi chủ nhiệm vào những tiết học Tập làm văn. Và tôi đã thu đươc kết quả rất khả quan như sau: 
KĨ NĂNG VIẾT VĂN TẢ CẢNH LỚP 5A
Trước khi áp dụng các biện pháp
 (Năm học 2021 - 2022)
Sau khi áp dụng các biện pháp
(Năm học 2022- 2023)
Sĩ số: 40 học sinh
Sĩ số: 40 học sinh
Đạt
Chưa đạt
Đạt
Chưa đạt
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
25
62,5
15
37,5
37
92,5
3
7,5

7.2 Thuyết minh về phạm vi áp dụng sáng kiến.
- Đối tượng nghiên cứu : Học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Gia Đông số 1
- Thời gian nghiên cứu gần 1 năm học, bắt đầu nghiên cứu từ đầu năm học đến cuối năm thì khảo sát chất lượng thực hiện.
- Nội dung nghiên cứu: “Một số biện pháp rèn kỹ năng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5” 
- Từ những việc làm thực tiễn như:
+ Xác định mục tiêu giờ dạy.
            Việc xác định rõ được mục tiêu giờ dạy sẽ giúp cho người tôi định hướng được việc dạy của mình đó là: Dạy cái gì? Dạy để làm gì? Dạy cho ai? Đích cuối cùng của việc dạy viết văn trong giờ Tập làm văn là bồi dưỡng tình cảm yêu mến, gắn bó, biết trân trọng những cảnh vật xung quanh các em. Vì vậy để nâng cao hiệu quả giờ dạy, tôi cần xác định được mục đích viết bài, từ đó xây dựng nội dung bài dạy cũng như hệ thống câu hỏi phù hợp để giải quyết mục đích ấy.
 + Xây dựng hệ thống câu hỏi tìm hiểu bài kết hợp với luyện viết.
           Việc tìm hiểu nội dung bài học qua tác phẩm văn chương đều phải đạt đến cấp độ cảm nhận được những điều tác giả muốn bộc lộ. Đó có thể là tâm sự về cuộc sống, về con người hay một quan niện sống trong xã hội... Nhờ hiểu được các kĩ năng viết văn tả cảnh mà học sinh sẽ viết tốt hơn và có thể viết sinh động, hấp dẫn hơn. Để đạt được mục tiêu như vậy chúng ta cũng cần bám chắc vào từ ngữ, chi tiết, hình ảnh của cảnh vật để học sinh mới viết được bài.
           Hiểu được đặc điểm của thể loại văn tả cảnh, trọng tâm miêu tả của từng bài thì cần hệ thống câu hỏi phải gắn gọn, cô đọng, hàm súc, câu hỏi gợi mở và có tác dụng định hướng cho học sinh viết, hiểu được ý nghĩa của cảnh mà mình định tả. Câu hỏi đưa ra không chỉ giới hạn trong kiến thức bài đọc mà cần phải có những câu hỏi phát triển, kích thích sự tìm tòi cái mới. Các gợi ý trong sách giáo khoa nếu chưa phù hợp thì tôi có thể nghiên cứu điều chỉnh, thay đổi sao cho đạt hiệu quả cao trong việc tìm hiểu bài và viết được bài.
           Tôi có thể linh hoạt trong việc sử dụng từ, đặt câu, viết đoạn, liên kết đoạn, giúp học sinh diễn đạt lưu loát, mạch lạc. Có thể cho học sinh tìm hiểu bài trước ở nhà, có những câu hỏi sử dụng sau khi viết xong bài để kiểm tra khả năng viết văn, cảm thụ văn học của học sinh. Các câu hỏi phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí và khả năng nhận thức của trẻ. Tránh các câu hỏi quá khó, các câu hỏi buộc học sinh phải trả lời có hay không hoặc các câu hỏi có sức liên tưởng quá lớn, trừu tượng quá...
   Tóm lại: Tôi cần cho các em hiểu được đặc điểm của thể loại văn tả cảnh, trọng tâm miêu tả của từng bài. Rèn kĩ năng quan sát, tìm ý, lập dàn ý, biết sử dụng sơ đồ tư duy để lập dàn ý. Các em có kĩ năng dùng từ, đặt câu, viết đoạn, liên kết đoạn, diễn đạt lưu loát, mạch lạc. Rèn kĩ năng viết các đoạn văn, bài văn giàu hình ảnh, cảm xúc. Bồi dưỡng tình cảm yêu mến, gắn bó, biết trân trọng những cảnh vật xung quanh các em.
7.3. Thuyết minh về lợi ích kinh tế, xã hội của sáng kiến.
 Sau một thời gian vận dụng các biện pháp trên kết hợp với việc đổi mới phương pháp, hình thức dạy học. Tôi thấy thành tích học tập của các em có rất nhiều tiến bộ. Từ việc ngại viết văn các em đã hứng thú làm văn, biết thực hiện làm một bài văn tả cảnh theo trình tự các bước một cách độc lập và thành thói quen tốt. Nhiều bài văn có chất lượng cao, tình trạng học sinh làm lạc đề, sai lỗi về chính tả, lỗi dùng từ đặt câu...đã giảm rõ rệt. Nhiều học sinh biết cách sử dụng những biện pháp tu từ so sánh, nhân hóa vào bài của mình làm cho bài văn trở nên sinh động và giàu hình ảnh. Bên cạnh đó các em còn biết làm văn có cảm xúc hơn, câu văn trau chuốt hơn, mở bài, kết bài khá ấn tượng mới mẻ. Điều này đã giúp các em rất nhiều trong quá trình lĩnh hội kiến thức và thực hành các kiến thức ấy trong các bài kiểm tra giữa kì và cuối mỗi học kì.
- Giải pháp có khả năng mang lại lợi ích thiết thực:
+ Giải pháp đã mang lại lợi ích kinh tế rất lớn:
- Không tốn chi phí cho việc thuê giáo viên phụ đạo cho học sinh nên tiết kiệm được một khoản chi phí khá lớn cho phụ huynh.
- Giảm chi phí mua sắm tài liệu, sách tham khảo cho học sinh và phụ huynh.
- Bố mẹ và những người lớn yên tâm công tác, lao động sản xuất hiệu quả kinh tế cũng tăng lên.
+ Giải pháp đã mang lại xã hội vô cùng quan trọng:
- Tạo môi trường học tập thân thiện, thúc đẩy sự tiến bộ của học sinh; học sinh có nhiều cơ hội được viết, hiểu đầy đủ nội dung, hiểu được cái hay cái đẹp một bài văn tả cảnh qua đó các em sẽ thêm yêu con người và quê hương đất nước.
- Giáo viên có nhiều thời gian trên lớp để dạy kiến thức nâng cao hơn cho các em.
* Cam kết: Tôi xin cam đoan những điều khai trên đây là đúng sự thật và không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.
Xác nhận của cơ quan
(Chữ ký, dấu)
Tác giả sáng kiến
(Chữ ký và họ tên)
Nguyễn Thị Phương
MỤC LỤC
PHẦN I: MỞ ĐẦU
1
Mục đích của sáng kiến
1
Tính mới và ưu điểm nổi bật của sáng kiến
2
Đóng góp của sáng kiến
2
PHẦN II: NỘI DUNG
3
CHƯƠNG I. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
3
CHƯƠNG II: CÁC BIỆN PHÁP RÈN KỸ NĂNG VIẾT VĂN TẢ CẢNH CHO HỌC SINH LỚP 5
4
 Biện pháp 1: Rèn luyện kĩ năng quan sát cho học sinh bằng các giác quan.
4
 Biện pháp 2: Luyện kĩ năng sử dụng từ ngữ, đặt câu, sử dụng biện pháp nghệ thuật trong văn miêu tả.
5
 Biện pháp 3: Luyện kĩ năng viết đoạn văn.
7
 Biện pháp 4: Rèn luyện kĩ năng viết đoạn mở bài, kết bài và tìm ý cho phần thân bài.
9
CHƯƠNG III: KIỂM CHỨNG CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ KIỂM TRA
11
PHẦN III : KẾT LUẬN
12
1. NHỮNG VẤN ĐỀ QUAN TRỌNG ĐƯỢC ĐỀ CẬP
12
2. HIỆU QUẢ THIẾT THỰC CỦA SÁNG KIẾN
13
3. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT
13
Đối với tổ chuyên môn
13
Đối với lãnh đạo
13
Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo
14

UBND HUYỆN THUẬN THÀNH
TRƯỜNG TIỂU HỌC GIA ĐÔNG SỐ 1
SÁNG KIẾN ĐỀ NGHỊ THẨM ĐỊNH, ĐÁNH GIÁ CẤP TRƯỜNG
MÔN: TIẾNG VIỆT
TÊN SÁNG KIẾN: MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KỸ NĂNG VIẾT VĂN TẢ CẢNH CHO HỌC SINH LỚP 5.
Họ và tên: Nguyễn Thị Phương
Môn giảng dạy: Tiếng Việt
Trình độ chuyên môn: Cao Đẳng
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Gia Đông số 1
Gia Đông, ngày 9 tháng 1 năm 2023