Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh Lớp 3

 trong bài “Cuộc chạy đua trong rừng” có lời của nhân vật Ngựa Con: “Cha yên tâm đi. Móng của con chắc chắn lắm. Con nhất định sẽ thắng mà!”. Cần nhấn giọng khi đọc các từ ngữ: yên tâm đi, chắc chắn lắm, nhất định và thể hiện giọng tự tin. Nếu học sinh đọc chưa hay giáo viên có thể đọc mẫu cho học sinh để học sinh nghe giọng đọc tự điều chỉnh.
* Đối với văn bản khác
Một số văn bản khác trong chương trình như: “Báo cáo kết quả tháng thi đua noi gương chú bộ đội”, “Đơn xin vào Đội”, “Chương trình xiếc đặc sắc”,...Các văn bản này thường là cung cấp thông tin, mẫu, nội dung báo cáo hay quảng cáo. Đối với thể loại văn bản này, không những giáo viên hướng dẫn học sinh ngắt nghỉ đúng sau các dấu chấm, dấu phẩy và nghỉ hơi lâu hơn sau mỗi phần mà cần xác định giọng đọc sao cho phù hợp với nội dung thông báo làm rõ thông tin cơ bản giúp người nghe tiếp nhận được những vấn đề quan trọng hay nổi bật trong văn bản.
Ví dụ: Trong bài “Chương trình xiếc đặc sắc”, Khi đọc đoạn giới thiệu các tiết mục mới:
Nhiều tiết mục mới ra mắt lần đầu//
Xiếc thú vui nhộn,/ di dỏm.//
Ảo thuật biến hóa bất ngờ,/ thú vị.//
Xiếc nhào lộn khéo léo,/ dẻo dai.//
Giọng đọc đoạn này vui nhộn, rõ từng từ ngữ, từng câu, ngắt giọng ngắn, rành rọt. Chú ý nhấn giọng các từ ngữ nêu bật sự hấp dẫn của các tiết mục mới.
* Luyện đọc về tốc độ đọc: Để chữa lỗi thể hiện về tốc độ đọc giáo viên cần hướng dẫn: Khi đọc văn bản có nội dung miêu tả một sự việc dồn dập khẩn trương thì phải đọc nhanh. Nhưng không có nghĩa là các em phải đọc một cách liến thoắng mà đọc với tốc độ nhanh hơn bình thường để người nghe có thể theo dõi được.
Ví dụ: Bài “Hội đua voi ở Tây Nguyên” giáo viên hướng dẫn học sinh đọc với tốc độ nhanh, khẩn trương:
“Đến giờ xuất phát, chiêng trống nổi lên thì cả mười con voi lao đầu chạy.Cái dáng lầm lì, chậm chạp thường ngày bỗng dưng biến mất. Cả bầy hăng máu phóng như bay. Bụi cuốn mù mịt. ”
Khi đọc một câu chuyện, một bài văn xuôi trữ tình chan chứa cảm xúc cần phải đọc chậm rãi, thong thả.
2.4. Biện pháp 4: Áp dụng một số phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực theo hướng phát huy năng lực của học sinh
 Kích thích tư duy sáng tạo và sự cộng tác làm việc của học sinh. Tạo không khí học tập sôi nổi, vui vẻ để học sinh luyện đọc có hiệu quả. Tôi đã chọn lựa những kĩ thuật dạy học tích cực sau:
* Kĩ thuật khăn trải bàn
Ví dụ: Bài “Cuộc chạy đua trong rừng”- SGK Tiếng Việt lớp 3 tập 2
Khi hướng dẫn học sinh luyện đọc các đoạn giáo viên sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn.Giáo viên chia lớp thành các nhóm 4. Các nhóm 4 của Tổ 1 nêu cách đọc của đoạn l, các nhóm 4 của Tổ 2 nêu cách đọc của đoạn 2, các nhóm 4 của Tổ 3 nêu cách đọc của đoạn 3, các nhóm 4 của Tổ 4 nêu cách đọc của đoạn 4. Các nhóm dùng bảng phụ, chia bảng phụ làm 5 phần, các thành viên của từng nhóm ghi nhanh ý kiến của cá nhân mình vào ô của mình trên bảng phụ này.Sau đó ý tổng hợp được ghi ở giữa bảng. Nhóm trưởng sẽ nêu ý chung của cả nhóm, các nhóm khác bổ sung và giáo viên sẽ chốt lại cách đọc đúng cho từng đoạn.
* Kĩ thuật tia chớp
Sử dụng kĩ thuật tia chớp trong rèn đọc cho học sinh tôi thấy rất hiệu quả thông qua việc các thành viên lần lượt nêu ngắn gọn và nhanh chóng (nhanh như tia chớp) ý kiến của mình. Mặt khác kĩ thuật dạy học này còn cải thiện tình trạng giao tiếp của các em.
Ví dụ: Bài “ Buổi học thể dục”- SGK Tiếng Việt lớp 3 tập 2
Khi luyện đọc câu: “Nen-li rướn người lên và chỉ còn cách xà ngang hai ngón tay. “Hoan hô!Cố tí nữa thôi!”- Mọi người reo lên. Lát sau, Nen-li đã nắm 
chặt được cái xà.”
Bằng kĩ thuật tia chớp giáo viên tung ra câu hỏi: Để đọc được tốt các câu
 văn trên con cần ngắt nghỉ hơi ở đâu và nhấn giọng vào những từ ngữ nào ?
Nhanh như tia chớp nhiều học sinh nêu được ý kiến của mình để có thể đưa ra cách đọc đúng như sau: “Nen-li rướn người lên/ và chỉ còn cách xà ngang hai ngón tay.// “Hoan hô!/ Cố tí nữa thôi!”/- Mọi người reo lên. Lát sau,/ Nen-li đã nắm chặt được cái xà.//”
* Phương pháp Bàn tay nặn bột
Khi dạy luyện đọc cho học sinh tôi chọn lựa để áp dụng phương pháp bàn tay nặn bột. Tuy nhiên tôi không áp dụng cả 5 bước của phương pháp này mà tôi chỉ áp dụng một vài bước nhỏ của phương pháp và tôi thấy có hiệu quả rõ rệt.
Ví dụ: Khi dạy bài “Cuộc chạy đua trong rừng”, sau khi tôi đọc mẫu xong toàn bài tôi đặt câu hỏi nêu vấn đề theo hướng mở cho học sinh:
“Con thấy câu chuyện cô vừa đọc có hay không?
Vậy chúng ta cần đọc thế nào để người nghe thấy được cái hay và ý nghĩa của câu chuyện?”
Sau đó tôi cho học sinh bộc lộ quan điểm ban đầu của mình và tôi viết các ý kiến của em lên một góc bảng. Tôi nói với các em rằng chúng ta sẽ cùng nhau tháo gỡ và giải đáp các ý kiến của các em trong toàn bộ tiết học.
Kết thúc tiết học tôi nêu kết luận của mình về cách đọc toàn bài và đối chiếu với ý kiến ban đầu của các em.
Như vậy tôi đã áp dụng 3 bước của phương pháp bàn tay nặn bột đó là:
- Bước 1: Tình huống xuất phát và câu hỏi nêu vấn đề.
- Bước 2: Bộc lộ quan điểm ban đầu của học sinh.
- Bước 3: Giáo viên nêu kết luận.
Áp dụng phương pháp này tôi thấy học sinh học tập rất hứng thú, các em thấy mình là chủ thể, là nhân vật không thể thiếu của tiết học. Suy nghĩ đó giúp các em sáng tạo và rất chủ động trong tiết học.
* Tạo hứng thú cho học sinh khi rèn đọc bằng hình thức chơi trò chơi
 Mục đích của việc tổ chức chơi trò chơi trong tiết tập đọc là tạo không khí học tập sôi nổi, vui vẻ, nhưng phải rèn đọc có hiệu quả.
Ví dụ: Bài “Ông tổ nghề thêu” - SGK Tiếng Việt lớp 3 tập 2. Đoạn l, 2 gồm 8 câu, tôi cho học sinh chia làm 2 nhóm, mỗi nhóm 4 học sinh. Sau đó cho các em thi đọc tiếp sức mỗi em 2 câu. Các em rất hào hứng và đọc bài rất tốt mà tiết học thêm phần sinh động.
2. 5. Biện pháp 5: Đổi mới cách kiểm tra đánh giá
	 Từ năm học 2020 - 2021 chương trình giáo dục phổ thông được thực hiện ở lớp 1 và bắt đầu chuyển dần lên các lớp trên theo lộ trình qui định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
 Nhằm bắt kịp với chương trình giáo dục phổ thông 2018 chúng tôi cũng đánh giá quá trình học tập của học sinh kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ theo hướng phát triển phẩm chất năng lực học sinh.
	Kiến thức, kĩ năng là cơ sở cần thiết để hình thành năng lực trong một lĩnh vực hoạt động nào đó. Tuy nhiên, nếu chỉ có kiến thức, kĩ năng trong một lĩnh vực nào đó thì chưa chắc đã được coi là có năng lực, mà còn cần đến việc sử dụng hiệu quả các nguồn kiến thức, kĩ năng cùng với thái độ, giá trị, trách nhiệm bản thân để thực hiện thành công các nhiệm vụ và giải quyết các vấn đề phát sinh trong thực tiễn khi điều kiện và bối cảnh thay đổi.
 Đối với môn Tiếng Việt nói chung và phân môn tập đọc nói riêng thì cách đánh giá học sinh diễn ra cả quá trình. Hiện nay việc đánh giá học sinh theo hai hình thức là đánh giá định kì và đánh giá thường xuyên.
Tinh thần của Thông tư 22/2016/ TT- BGĐT là đánh giá phải vì sự tiến bộ của học sinh hay đánh giá để phát triển học tập, đánh giá thường xuyên bằng nhận xét. Cách đánh giá thường xuyên bằng nhận xét đã được nhiều nước có nền giáo dục phát triển thực hiện từ lâu. Đánh giá bằng nhận xét bằng lời nói chủ yếu mang tính xây dựng tích cực để phản hồi giúp học sinh phát hiện lỗi, sửa lỗi,... đây chính là đánh giá vì sự tiến bộ của học sinh hay đánh giá để phát triển học tập vì đối với học sinh Tiểu học, lời nói có sức ảnh hưởng rất lớn đến suy nghĩ, tình cảm, niềm tin của học sinh. Vì vậy trong các tiết học Tập đọc tôi luôn áp dụng Thông tư 22/2016/ TT- BGĐT vào việc nhận xét để giúp học sinh tham gia học tập tốt môn học này.
 VD: Trong các tiết học, giáo viên cần tạo không khí lớp học nhẹ nhàng, thoải mái cũng góp phần giúp các em luyện đọc tốt. Giáo viên cần tạo sự cởi mở, vui vẻ, thân thiện, gần gũi với các em. Giáo viên cần dùng những lời lẽ động viên các em học sinh đọc chưa tốt như: 
+ Lần sau con cố gắng đọc to hơn nhé!
+ Về nhà con luyện đọc nhiều lần để tốc độ đọc nhanh hơn
+ Cô rất thích câu trả lời của con.
+ Hôm nay con làm cô rất ngạc nhiên.
+ Cô thấy cọ đọc rõ ràng, phát âm chuẩn. Cô khen con.
 Đó chính là những lời nhận xét tràn đầy cảm xúc tích cực. Giáo viên nên sử dụng lời nói nhẹ nhàng, nhận xét tích cực như: con có khả năng...; các bạn trong lớp tin tưởng con...; cô tin con làm được...chỉ là con chưa tập trung...
Để sửa cho học sinh đọc đúng, đòi hỏi người giáo viên phải kiên trì, liên tục và có hệ thống. Giáo viên nên khuyến khích khen ngợi kịp thời sự tiến bộ dù rất nhỏ của học sinh khi đọc để động viên các em học tốt hơn. Việc sử dụng những lời nhận xét mang tính xây dựng trong các tiết học Tập đọc, tôi thấy rằng năng lực đọc của các em có sự tiến bộ rõ rệt, tất cả các em đều vui vẻ, chủ động tiếp thu bài học. 
 3. Kết quả
- Tiêu chí đánh giá: Trong quá trình áp dụng sáng kiến “Một số biện pháp rèn kĩ 
năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 3 ”, tôi đánh giá từ trước và sau khi áp dụng sáng kiến qua 4 mức độ về tiêu chí:
+ Đọc nhỏ, lí nhí, ê a, ấp úng
+ Đọc đúng
+ Đọc to, rõ ràng, hiểu nội dung bài
+ Đọc diễn cảm
- Kết quả sau khi đánh giá: Từ những biện pháp trên tôi đã áp dụng vào thực tế và kết quả đạt được lại rất khả quan. Khi có giải pháp tổ chức dạy đọc diễn cảm cho học sinh, giáo viên không còn thấy lúng túng khi tổ chức một giờ học phân môn Tập đọc sao cho sinh động. 
- So sánh với cùng kì năm trước: Khả năng thể hiện giọng đọc và niềm hứng thú học tập của các em trong môn Tập đọc có sự thay đổi rõ rệt so với đầu năm học:
Thời gian
Sĩ số
Đọc nhỏ,lí nhí, ê a, ấp úng 
Đọc đúng, chậm
Đọc to, rõ ràng, hiểu nội dung bài
Đọc diễn cảm
Đầu năm
9/2021
 33em

 5 em

 15 em

 11 em 

 2 em
Cuối năm
4/2022

33em
 
 1em

2 em

18 em

12 em
So sánh
đối chứng
Giảm
4 em
Giảm
13 em
Tăng
7 em
Tăng
10 em

Từ bảng số liệu tôi đã thống kê như trên thì tôi thấy sáng kiến kinh nghiệm của tôi đã đã mang lại hiệu quả tốt. So với đầu năm học số em đọc nhỏ, lí nhí, ê a, ấp úng đã giảm đi đáng kể từ 5 em xuống còn 1 e và số em đọc đúng, chậm cũng vậy từ 15 em xuống còn 2 em. Còn số em học sinh đọc to, rõ ràng, hiểu nội dung bài tăng từ 11 em lên 18 em. Đặc biệt là số em đọc diễn cảm tăng từ 2 em lên 12 em. Các em học sinh rất thích học môn Tập đọc và bước đầu các em tiết đọc diễn cảm ở tất cả các bài. Các văn bản nghệ thuật được nhiều em đọc hay, hấp dẫn. Các em biết mạnh dạn hơn, biết tìm giọng đọc đúng ngữ điệu, sắc thái, lời nhân vật. Biết nhận xét bạn để cùng tìm giọng đọc của bài, của đoạn. Các em thêm yêu thơ văn, có kĩ năng đọc diễn cảm bằng lời tương đối tốt, biết dùng từ ngữ, hình ảnh chọn lọc để viết đoạn văn, bài văn hay.
Hơn nữa không những tạo được sự liên kết trong dạy các môn học mà còn làm tiền đề cho các em làm quen với phương pháp dạy học tích hợp liên môn ở các cấp học tiếp theo. 
Ví dụ: Trong giờ Tập làm văn tôi rèn đọc cho các em bằng hình thức yêu cầu các em đọc đề bài hay đọc chính bài viết của mình.
	Hình ảnh trong môn học Tập đọc và một số hoạt động:
Kết quả đạt được đã phần nào phát huy tính tự giác, tích cực sáng tạo của người học. Các em mạnh dạn, tự tin hơn khi phát biểu xây dựng bài, khi giao tiếp với bạn bè và trong các tình huống học tập. Năng lực, phẩm chất của học sinh đã có sự tiến bộ rõ rệt.
4. Bài học kinh nghiệm
Muốn có kết quả cao trong việc dạy học các môn Tiểu học nói chung và dạy phân môn Tập đọc nói riêng để rèn đọc diễn cảm cho học sinh.
Giáo viên cần tìm tòi phương pháp để tìm hiểu nội dung bài hay và sinh động nhất. Khi tiến hành luyện đọc diễn cảm cho học sinh cần xác định được đúng nội dung yêu cầu của bài đọc. Nếu học sinh vướng mắc giáo viên hỗ trợ, phải kiên trì. Muốn học sinh đọc diễn cảm tốt giáo viên phải dày công rèn luyện, động viên khích lệ, học sinh ham học. Khi học sinh cảm nhận được cái hay trong bài Tập đọc qua việc đọc diễn cảm thì học sinh sẽ hứng thú đọc hơn, tự tin thể hiện mình hơn.
 Thường xuyên trao đổi với bạn bè, đồng nghiệp về các phương pháp dạy học. Hơn nữa giáo viên cần nhiệt tình hơn nữa trong công tác giảng dạy, quan tâm, theo dõi, uốn nắn học sinh sát sao hơn. Khi dạy phân môn Tập đọc, giáo viên cần tìm hiểu kỹ kế hoạch bài dạy và chuẩn bị phương pháp dạy học phù hợp với từng đối tượng HS. Đa dạng hóa hình thức học tập không chỉ làm cho các em hứng thú hơn trong học tập mà còn giúp các em mạnh dạn, tự tin thể hiện bản thân hơn, phát triển các năng lực phẩm chất ở các em.
Đặc biệt giáo viên thường xuyên trao đổi kết quả học tập của con em và yêu cầu cha mẹ học sinh cần quan tâm nhắc nhở các em rèn đọc trong thời gian ở nhà. Hướng cho các em nói đúng chính âm khi giao tiếp với mọi người, hạn chế phát âm theo địa phương.
III. KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Trong môn Tiếng việt, phân môn Tập đọc là môn học mang tính chất tổng hợp vì ngoài nhiệm vụ dạy học nó còn có nhiệm vụ trau dồi kiến thức bước đầu về văn học, đời sống và giáo dục tình cảm thẩm mỹ. Học sinh có kiến thức ham học hỏi, sáng tạo, chủ động trong học tập và nghiên cứu khoa học, xây dựng cho các em những cảm xúc lành mạnh thông qua nội dung bài và giá trị nghệ thuật. Từ đó giáo dục tư tưởng tình cảm tốt đẹp đối với đất nước, con người và thiên nhiên, góp phần vào giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt. Bằng cách sử dụng ngôn ngữ, biện pháp nghệ thuật tác giả đã vẽ lên bức tranh sống động về cuộc sống, về những cảnh đẹp đất nước, những anh hùng trong chiến đấu, trong lao động sản xuất. Thông qua bài tập đọc, người đọc tái hiện lại bức tranh thu nhỏ hiện thực và sinh động nhiều màu sắc. Tiếp thu môn học này các em biết yêu quê hương đất nước. Học sinh mạnh dạn, tự tin và có nhiều cơ hội rèn luyện kỹ năng nghe – nói phát triển các năng lực, phẩm chất ở các em. Từ đó học sinh ngày càng yêu thích môn Tập đọc hơn. 
	Qua việc nghiên cứu và áp dụng có hiệu quả tại lớp mình, bản thân tôi nhận thấy sáng kiến này có thể áp dụng rộng rãi cho tất cả những lớp 3 ở trong trường. 
2. Kiến nghị 
Nhà trường: Hằng năm tổ chức hội thi “đọc thơ, văn” diễn cảm, thi “giới thiệu sách”, tuyên truyền về an toàn giao thông, môi trường. để các em học sinh trong trường và các trường tiểu học trong phường, thị xã có dịp cọ sát học hỏi lẫn nhau. Đồng thời cũng tạo ra không khí thi đua rèn đọc tốt, khích lệ các em phấn đấu, luyện đọc để có giọng đọc ngày càng hay. Bên cạnh đó, tài năng, óc sáng tạo của các em cũng được bộc lộ qua hội thi. Mong Ban giám hiệu, thường xuyên mở chuyên đề, trao đổi kinh nghiệm về phương pháp, hình thức dạy học.
 Phòng giáo dục: Tổ chức các chuyên đề, ngoại khóa về về công tác dạy và học để giáo viên có cơ hội giao lưu học hỏi và vận dụng vào thực tế giảng dạy. Nhân rộng những sáng kiến điển hình để mọi người được biết, đặc biệt là đội ngũ giáo viên trẻ được trao đổi và học hỏi kinh nghiệm nhiều hơn.
IV. TÀI LIỆU THAM KHẢO - PHỤ LỤC
1. Sách giáo khoa Tiếng việt 3 - Nhà xuất bản Giáo dục
2. Sách giáo viên Tiếng việt 3 - Nhà xuất bản Giáo dục
3. Để học tốt Tiếng việt - Nhà xuất bản Giáo dục
4. Chương trình giáo dục phổ thông 2018
V. CAM KẾT KHÔNG SAO CHÉP HOẶC VI PHẠM BẢN QUYỀN
Tôi cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.
 Đông Triều, ngày 25 tháng 4 năm 2020
HIỆU TRƯỞNG NGƯỜI VIẾT
 Lê Thị Thu Phan Thị Hà