Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kỹ năng đọc cho học sinh Lớp 1 học Tiếng Việt

thức tốt về trách nhiệm người giáo viên và tâm huyết với việc dạy Tiếng Việt CGD.
*  Học sinh:
- Ở độ tuổi  của học sinh lớp 1.Các em đa số còn rất ngoan, dễ vâng lời, nghe lời cô giáo, thích học tập và thi đua với các bạn.....
- Có được sự quan tâm về việc học tập của con em mình của một số phụ huynh ,chuẩn bị đầy đủ sách vở, đồ dùng học tập, thường xuyên nhắc nhở và tạo điều kiện tốt cho con em mình đến lớp học tập.
b/ Khó khăn
 Năm học 2014-2015, Trường chúng tôi triển khai chương trình môn Tiếng Việt 1 Công nghệ giáo dục (CGD) theo chủ trương toàn tỉnh. Bởi lần đầu tiên tiếp xúc với một chương trình mới nên từ Ban giám hiệu đến các giáo viên lớp 1 trực tiếp đứng lớp rất băn khoăn lo lắng. Trong thực tế giảng dạy, giáo viên lớp 1 cũng đã gặp không ít lúng túng khi tất cả HS vào lớp 1 đều chưa biết chữ cái , Trình độ HS nông thôn không đồng đều. Mà nhìn vào nội dung sách Tiếng Việt CGD thì số lượng chữ trong mỗi tiết học rất nhiều, mà yêu cầu HS phải đọc trơn các chữ đó sau khi học xong. Lần đầu tiên tiếp xúc với cách dạy theo CGD nên GV chưa thành thạo với việc dạy các Việc trong mỗi tiết .
3, Các biện pháp thực hiện:
Nhưng mọi khó khăn vướng mắc đều được giải quyết khi  đến nay trong lớp tôi dạy hầu hết HS đều đọc rất tốt ,tốc độ đọc nhanh hơn hẳn so với cùng thời điểm này của HS lớp 1 học theo chương trình cũ .Điều đó  cho thấy rõ sự phù hợp và tính ưu việt của chương trình Tiếng việt CGD.
Để giúp học sinh rèn luyện và phát triển kỹ năng đọc tốt tôi đã áp dụng những biện pháp sau:
3.1, Biện pháp tác động giáo dục
- Để đáp ứng mục tiêu và phù hợp với yêu cầu học Tiếng Việt CGD,Từ đầu năm ,trong cuộc họp phụ huynh học sinh ,Tôi đã đề nghị  và yêu cầu thống nhất trang bị đầy đủ sách vở, đồ dùng cần thiết phục vụ cho môn học.Quán triệt với phụ huynh không được hướng dẫn cho con em đọc bài trước ở nhà vì cách đánh vần mới khác hẳn cách đánh vần cũ.
- Xây dựng đôi bạn học giỏi – yếu kèm cặp nhau.
- Bồi dưỡng, luyện tập cho học sinh sau khi phân loại học sinh ngay sau mỗi tuần học theo các mức giỏi, khá, trung bình, yếu.Đối với các học sinh trung bình yếu, các em nhận diện các chữ cái chậm ,đọc yếu Tôi đã dành nhiều thời gian để bồi dưỡng cho đối tượng này kịp thời với quan điểm :dạy đến đâu,chắc đến đó.
3.2.Dạy học phần âm,vần :
Giai đoạn này vô cùng quan trọng. Trẻ có nắm chắc từng chữ cái thì mới có thể ghép các được các chữ cái với nhau để tạo thành vần, thành tiếng, ghép các tiếng đơn lại với nhau tạo thành từ, thành câu.
Lúc này tôi dạy cho các em nhận diện, phân tích từng nét trong từng con chữ cái và nếu chữ cái đó có cùng tên mà lại có nhiều kiểu viết – kiểu in khác nhau hay gặp trong sách báo như chữ a, chữ g thi tôi phân tích cho học sinh hiểu và nhận biết và ghi nhớ từng con chữ. Vào các buổi chiều ,Tôi cho HS sử dụng Bộ chữ in thường để tổ chức trò chơi “ Ong tìm chữ”.Như vậy qua luyện tập củng cố hàng ngày HS ghi nhớ rất tốt các âm đã học,đọc tốt.
Do vậy qua giai đoạn HS học ở quyển 1,Tôi giúp HS nắm chắc 38 âm vị của Tiếng Việt  . Biết phân biệt nguyên âm, phụ âm qua phát âm dựa vào luồng hơi bị cản hay luồng hơi đi ra tự do.Biết ghép phụ âm đầu với nguyên âm tạo thành tiếng có thanh ngang, ghép tiếng có thanh ngang với các dấu thanh tạo thành tiếng khác nhau và đọc luôn được các tiếng đó. Biết phân tích tiếng thanh ngang thành 2 phần : phần đầu và phần vần, phân tích tiếng có dấu thanh thành tiếng thanh ngang và dấu thanh (cơ chế tách đôi).Yêu cầu của phần này là HS đọc trơn, rõ ràng đoạn văn có độ dài 20 tiếng. Tốc độ đọc tối thiểu là 10 tiếng / phút.Với mỗi bài HS đọc trôi chảy từ mô hình tiếng đến âm, tiếng từ, câu trong bài.
Để đọc trên bảng Tôi linh động chọn âm , tiếng luyện tùy vào đối tượng trong lớp mình.Yêu cầu HS đọc từ dễ đến khó, từ tiếng có thanh ngang đến các tiếng có dấu thanh (đe,đè, đé, đẻ, đẽ, đẹ), rồi đến ( bè, dẻ , chè).
Trong các tiết dạy Tôi đã sử dụng nhiều hình thức đọc ( nhóm, cá nhân, cả lớp), các mức độ đọc   (T- N- N- T).
Sau khi đưa chữ in thường giới thiệu, mô phỏng nét cho H, T chỉ vào chữ in thường cho H đọc để các em nhận và nhớ rõ mặt chữ (đọc cá nhân, nhóm, tổ, lớp)
Ví dụ: Việc 2a khi dạy âm /h/
GV đưa chữ h in thường ra gắn lên bảng và nói: Đây là chữ h in thường. Gồm một nét thẳng đứng và một nét móc xuôi. GV  chỉ vào chữ h, H đọc (cá nhân, nhóm, tổ, lớp)
Khi dạy âm, xong phần giới thiệu chữ in thường Tôi dùng chữ in thường đó gắn ngay một góc bảng .Mỗi ngày, trên tấm bìa được gắn thêm một chữ ghi âm mới.. Cứ như vậy,vào 15 phút đầu giờ,bạn lớp trưởng sẽ cho cả lớp ôn luyện đọc các âm GV đã gắn lên bảng . Với cách đó giúp học sinh ghi nhớ mặt chữ và đọc tốt hơn. Ở Mẫu Âm, bài nào cũng vậy Tôi đều luyện tập rất kĩ bước tìm tiếng mới (thay âm và thêm thanh để tìm tiếng mới). Mục đích của bước tìm tiếng mới là HS có thêm vốn tiếng có chứa âm vừa học. Qua đó giúp HS đọc tốt hơn ở việc 3. Đối với bài dạy là phụ âm, bước tìm tiếng mới là thay âm chính bằng các nguyên âm đã học để có tiếng mới. Đối với bài dạy là nguyên âm, bước tìm tiếng mới là thay âm đầu bằng các phụ âm đã học để có tiếng mới.
Ví dụ: Dạy âm /o/
- Khi HS đưa được tiếng /nho/ vào mô hình. T yêu cầu H chỉ vào mô hình đọc.
- H chỉ tay vào mô hình và đọc: /nho/- /nhờ/ - /o/ - /nho/, phần đầu /nhờ/, phần vần /o/.
 Cách đọc như thế giúp H khắc sâu âm vừa học, vị trí mỗi âm trong mô hình tiếng tách thành hai phần.
GV lệnh: “Thay âm đầu bằng các phụ âm đã học để có tiếng mới.”
H nối tiếp đọc các tiếng các em thay, GV viết lên bảng ở V1 (bo, co, cho, do, đo,). GV  chỉ cho H đọc các tiếng T;GV vừa ghi lên bảng (cá nhân, nhóm, lớp).
- Trước khi thêm thanh để có tiếng mới, trên bảng con H có các tiếng không giống nhau. Em thì tiếng /bo/, em thì /co/, em thì /do/,Mục đích của GV  muốn H cùng đưa chung một tiếng thanh ngang, GV phải thêm lệnh: “Đưa trở lại tiếng /nho/ vào mô hình” (hoặc tiếng thanh ngang nào T chọn: /bo/ hay /co/ chẳng hạn.
GV  lệnh tiếp: “Thêm thanh để có tiếng mới”
H đọc nối tiếp tiếng các em có, GV  viết lên bảng ở V1 (nho, nhò, nhó, nhỏ, nhõ, nhọ). GV chỉ vào các tiếng vừa viết cho H đọc (cá nhân, nhóm, lớp).
- Khi TGV chỉ vào các tiếng mới cho H đọc ở bảng việc 1 (kể cả đọc tiếng khó ở việc 3) tuyệt đối GV không đọc mẫu. Những tiếng nào H không đọc được, GV che dấu thanh để H đọc tiếng thanh ngang. Nếu tiếng thanh ngang đó H không đọc được, GV giúp H nhận ra âm đầu, vần của tiếng đó để đọc được tiếng có thanh ngang rồi sau đó đọc tiếng có thanh khác.
Trong từng tiết học, từng bài ôn tôi luôn tìm đủ cách để kiểm tra phát hiện sự tiến bộ của các em thông qua các bài đọc, các giờ chơi, giờ nghỉ.. từ đó củng cố thêm kiến thức cho học sinh.
Khi HS đã nắm chắc tất cả các âm đã học và ghi nhớ các chữ in thường thì việc đọc bài của HS ở sgk dễ dàng .Tôi luôn hiểu rõ là dạy cho HS âm nào chắc âm đó. Sự vững chắc đạt được nhờ hai yếu tố: giải quyết dứt điểm (từng đơn vị học) và nhắc lại thường xuyên, nhắc lại khi có cơ hội.. Với quan điểm dạy ngữ âm nên chương trình không đặt nặng về nghĩa mà tập trung vào cấu tạo ngữ âm của tiếng. Nói như thế không có nghĩa là bỏ qua nghĩa, mà với quan điểm “chân không về nghĩa”, chương trình trước hết giúp học sinh nắm được tiếng Việt trong mối quan hệ ngữ âm của nó. Tiếng là vật thật, chữ chỉ là vật thay thế. Cái mà học sinh lớp 1 muốn nắm và cần phải nắm trước hết là “vật thật”. Khi nắm được “vật thật” một cách chắc chắn rồi thì các em mới có thể sử dụng nó trong học tập và giao tiếp. Khi đó nghĩa sẽ được các em nắm bằng nhiều con đường mà không cần giáo viên phải tốn nhiều thời gian và công sức. Chính vì tuân thủ quan điểm này mà chương trình đảm bảo dạy học sinh lớp 1 nắm chắc về nguyên âm, phụ âm, biết chắc chắn một vần, một tiếng cụ thể có thể ghép với bao nhiêu thanh và đặc biệt các em nắm rất chắc luật chính tả. Học chương trình này, HS chỉ cần học đến quyển 2 (tuần 10) là các em tự đọc được, viết được và rất đúng chính tả. Đây thực sự thành công bước đầu rất lớn của chương trình TV CGD.
 HS Viết xong chữ nào đọc trơn chữ đó, đọc chữ mình viết ra. Chữ ghi tiếng thanh ngang phải là một khối đúc liền nhìn vào cả chữ và đọc trơn .Đọc trơn chữ ghi tiếng thanh ngang là cơ sở để đọc trơn chữ có các thanh.
Nếu HS nào yếu ,GV hướng dẫn HS Phân tích trên chữ quen gọi là đánh vần. Đánh vần theo cơ chế lưỡng phân (phân hai, tách hai, chia đôi).
VD:   1. toàn        /toan/ -   / huyền/  -   /toàn/.
          2. toan        /tờ/ - /oan/ -   / toan/ .
          3. oan               /o/ - /an/ -   / oan/ .
          4. an        /a/ - //n/ - /an/.
Như vậy,GV hướng dẫn HS đọc các tiếng mà HS còn quên theo cơ chế tách đôi :
*Tạm thời “bỏ” thanh ra (che đi) - đọc trơn tiếng thanh ngang
*Trả lại thanh – đọc tiếng có thanh (nhìn chữ thanh ngang rồi “ lắp” thanh vào)
Đọc cả 4 mức độ: To – nhỏ - nhẩm- thầm (đọc thầm, đọc bằng mắt) vì Đọc cả 4 mức độ là quá trình chuyển từ ngoài vào trong giúp học sinh dễ dàng ghi nhớ nên GV cần huấn luyện ngay từ đầu và làm quyết liệt.
Mỗi khi HS  đọc phân tích:GV quản lý việc học của học sinh (Bằng miệng và bằng tay) giúp học sinh nhận biết từng phần của tiếng có thanh ngang và tiếng có thêm thanh.
Sang giai đoạn học vần học sinh đã nắm vững các âm, các em còn được làm quen với các kiểu chữ hoa: chữ viết hoa, chữ in hoa nên tôi tập cho học sinh nhận
biết các kiểu chữ hoa một cách chính xác để các em đọc đúng.
Để giúp trẻ học tốt phần vần, tôi tập cho học sinh thói quen:nhận diện, phân tích cấu tạo của vần, nhận biết vị trí các âm trong vần để các em học vững.
VD:         Học vần ay :
1/ Cho học sinh nhận diện về cấu tạo vần ay : vần ay gồm 2 âm: âm a và âm y đứng sau .
 Vị trí âm trong vần: âm a đứng trước, âm y đứng sau.
  2/ Đánh vần vần ay : 
- Hướng dẫn học sinh: âm a đứng trước , ta đọc a trước, âm y đứng sau ta đọc y sau  : a_ y _ ay .
- Đọc trơn vần:           ay
Kết hợp dùng bộ chữ học vần tiếng vần dành cho học sinh sử dụng bộ thực hành ghép chữ dành cho lớp Một  để học sinh tìm và ghép âm , thanh , tiếng mới trong mỗi bài Học vần .
Ví dụ : Yêu cầu các em: chọn đúng hai âm : a và y
                            Ghép đúng vị trí : a trước y sau
Nếu các em đã ghép đúng giáo viên hướng dẫn cách đánh vần và đọc trơn vần như trên các em sẽ nhận biết và đọc được vần ay
Với cách dạy phân tích, nhận diện và ghép vần vào bảng cài học sinh như thế , nếu được áp dụng thường xuyên cho mỗi tiết học vần chúng ta sẽ tạo cho các em kỹ năng phân tích, nhận diện và ghép vần dẫn đến đánh vần, đọc trơn vần một cách dễ dàng và thành thạo giúp các em học phần vần đạt hiệu quả tốt. Trong các bài dạy vần, sách giáo khoa tiếng việt 1 có kèm theo các từ khóa, từ ứng dụng và các câu thơ, câu văn ngắn để học sinh luyện đọc.Muốn cho học sinh đọc được các từ và câu ứng dụng trong bài giáo viên cho học sinh nắm chắc các vần sau đó cho các em ghép chữ cái đầu với vần vừa học để đọc tiếng, đọc từ của bài.
Hàng ngày tôi luôn đưa ra cho học sinh  so sánh vần đã học với vần hôm nay học để học sinh so sánh .
VD: dạy vần ay cho học sinh so sánh với vần ai , từ đây học sinh tìm ra âm giống nhau âm nào , khác nhau âm nào ? Rồi so sánh cả hai vần trong bài học : ay / ây .Từ đây giúp các em có kỹ năng so sánh đối chiếu và khắc sâu các vần trong phân môn Học vần .
3.3, Dạy phần Luyện đọc câu, bài ứng dụng:
 - Đây là giai đoạn khó khăn đối với học sinh. Nhất là đối tượng học sinh trung bình, yếu. Học sinh khá- giỏi đã vững phần chữ cái, nắm vững phần vần chỉ nhìn vào bài  là các em đọc được ngay tiếng, từ hoặc câu khá nhanh vì khả năng nhận biết tốt. Còn học sinh trung bình, yếu các em nhận biết còn chậm, chưa nhìn chính xác vần nên ghép tiếng rất chậm, ghép tiếng chậm dẫn đến đọc từ chậm và đọc câu rất khó khăn. Vì thế đối với các học sinh này, sang phần đọc câu, từ ,bài ứng dụng ,giáo viên cần hết sức kiên nhẫn, giành nhiều cơ hội tập đọc cho các em giúp các em đọc bài từ dễ đến khó, từ ít đến nhiều. giáo viên tránh nóng vội để đọc trước cho các em đọc lại dẫn đến tình trạng đọc vẹt và tính ỷ lại thụ động của học sinh.Giáo viên nên cho học sinh nhẩm đánh vần lại từng tiếng trong câu, đánh vần xong đọc trơn lại tiếng đó nhiều lần để nhớ sau đó nhẩm đánh vần tiếng kế tiếp lại đọc trơn tiếng vừa đánh vần rồi đọc lại từng cụm từ,rồi đọc câu,đọc cả bài....
VD: Dạy bài đọc Nước Việt  Nam ta (sách  Tiếng Việt 1-CGD-Tập 3)
Nếu tiếng nào HS chưa đọc được,GV ghi lên bảng rồi hướng dẫn HS đánh vần theo cơ chế tách đôi và sau mỗi lần đánh vần, cho học sinh đọc trơn lại tiếng vừa đành vần nhiều lần để khắc sâu vào trí nhớ học sinh.
                                              C, KẾT LUẬN
1.Kết quả đạt được:
Qua gần một năm học thực hiện dạy học Tiếng việt CGD ,Tôi đã  áp dụng các biện pháp, phương pháp trên để rèn kỹ năng đọc cho học sinh lớp 1. Tôi thấy kỹ năng đọc của các em học sinh tiến bộ hẳn lên .HS học đến âm nào các em nắm chắc âm đó ,giờ học nhẹ nhàng thoải mái ,HS nắm chắc cấu tạo ngữ âm của tiếng nên đều đọc được và đọc tốt,đảm bảo tốc độ theo yêu cầu.
-        Số học sinh yếu giảm dần trong năm học:
Sĩ số
học sinh
Số học sinh đọc yếu
Giữa kỳ I
Cuối kỳ I
Đến nay
32 em
12
3
0
     
Đây là một  kết quả rất đáng mừng, bù đắp cho công sức và sự kiên nhẫn của cả GV và HS trong quá trình rèn luyện .
2,Bài học kinh nghiệm
Để giúp học sinh đọc bài một cách chắc chắn, giáo viên cần dành thời gian để luyện đọc củng cố và nâng cao. Trong phần này giáo viên cho học sinh luyện đọc cá nhân – giáo viên cần chú ý tới các em đọc yếu để em đó được tham gia đọc – giáo viên cần động viên khích lệ kịp thời. Trong quá trình học sinh đọc giáo viên quan tâm theo dõi, uốn nắn, sửa sai kịp thời cho các em. Giáo viên cần có sự chuẩn bị chu đáo, phải đưa ra các tình huống có thể xảy ra khi hướng dẫn học sinh đọc cho đúng, cho hay. Muốn vậy giáo viên phải nắm thật chắc thiết kế Phải thật sự quan tâm đến tất cả HS trong mỗi giờ lên lớp và dạy rất kĩ ở Việc 1. Vì đó là cơ sở cho việc rèn đọc cho HS tốt hơn ở việc 3 .Trong giờ học, giáo viên chỉ là người hướng dẫn, tổ chức để học sinh nắm thật chắc kiến thức ngữ âm .GV chú trọng rèn kĩ năng phát âm đúng,đọc đúng ,viết đúng ngay từ đầu .Đó chính là điều cốt lõi làm nên sự thành công của việc dạy và học Tiếng Việt CGD.
3,Kiến nghị :
- Đối với nhà trường: Cần tạo điều kiện cho GV dạy lớp 1 xem băng dạy mẫu,thảo luận và trao đổi kinh nghiệm việc dạy các việc trong mỗi tiết TV CGD.
- Đối với giáo viên: Phải nghiên cứu và nắm chắc thiết kế. Thực hiện thật chắc các kĩ thuật dạy học ngay từ đầu năm. Dạy việc nào chắc việc đó, tạo cho HS thói quen tự học. Phải thực sự quan tâm yêu thương, gần gũi và  tạo không khí vui tươi, phấn khởi trong các buổi học để giúp các em ham học và yêu thích môn học.
-  Về phía học sinh: Có đầy đủ Sách TV CGD, có bộ chữ in thường để luyện tập thêm , Có ý thức tự giác trong học tập .
Trên đây là kinh nghiệm nhỏ của Tôi về việc hướng dẫn HS nâng cao chất lượng đọc trong các tiết dạy TV CGD. Rất mong Tổ tư vấn và các bạn đồng nghiệp lớp 1 tham khảo góp ý, giúp Tôi có thêm nhiều kinh nghiệm để thực hiện việc dạy TV CGD trong những năm tiếp theo được tốt hơn.