Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kĩ năng kể chuyện cho học sinh Lớp 2 trường Tiểu học Trần Phú

 vật khó thể hiện tôi làm mẫu một phần, một chi tiết để học sinh rút kinh nghiệm kể phân vai thành công.
Ví dụ : Bài: Quả tim khỉ (TV2-Tập 2-Trang 52) Bài tập 2: Phân vai dựng lại câu chuyện.
Đây là câu chuyện khi kể phân vai giọng kể cần thay đổi phù hợp với diễn biến câu chuyện khi thể hiện vai của Khỉ và Cá Sấu tương đối khó với học sinh nên tôi làm mẫu giọng kể vai Khỉ và Cá Sấu để các em học tập như sau:
Với vai Khỉ lần đầu tiên nhìn thấy Cá Sấu thể hiện giọng ngạc nhiên, lo lắng, quan tâm: “Bạn là ai? Vì sao bạn khóc?”;Giọng bình tĩnh, tự tin khi bị Cá Sấu lừa: “Chuyện quan trọng vậy mà bạn chẳng bảo trước.
Quả tim tôi để ở nhà. Mau mau đưa tôi về, tôi sẽ lấy tim dâng lên vua của bạn.” Giọng phẫn nộ khi mắng Cá Sấu: “Con vật bội bạc kia! Đi đi! Chẳng ai thèm kết bạn với những kẻ giả dối như mi đâu.”
Còn vai Cá Sấu cần thể hiện giọng giả dối vừa nói vừa khóc: “Tôi là Cá Sấu. Tôi khóc vì chả ai chơi với tôi. Vua của chúng tôi đang ốm nặng, phải ăn một quả tim khỉ mới khỏi. Tôi cần quả tim của bạn.”
Qua phương pháp hướng dẫn tỉ mỉ như trên tôi thấy học sinh cả lớp rất hào hứng sắm vai và nhập vai rất tốt nhiều em biết diễn xuất bằng ngữ điệu, động tác phù hợp. Qua phần kể phân vai các em được phát triển năng lực hợp tác, hỗ trợ trong nhóm tạo ra sự mạnh dạn, tự tin khi kể trước lớp để gây sự chú ý, lôi cuốn người nghe. Các em thực hành sắm vai tốt ở các tiết kể chuyện khác.
Rèn kĩ năng kể chuyện sáng tạo, phát triển năng lực ngôn ngữ và lồng ghép rèn kĩ năng sống cho học sinh.
Rèn học sinh kĩ năng kể chuyện sáng tạo, , phát triển năng lực ngôn ngữ:
Mục tiêu: Việc rèn kĩ năng kể chuyện sáng tạo cho học sinh là các em chỉ cần nhớ truyện, từ đó ngôn ngữ văn học thấm vào các em một cách tự nhiên, giúp các em đưa được cảm xúc riêng của mình vào câu chuyện để kể tự nhiên như sống với câu chuyện. Các em kể bằng ngôn ngữ, giọng điệu của mình có thể thêm bớt một số từ, câu phù hợp làm cho câu chuyện trở nên sống động. Khi kể cần thay đổi ngữ điệu phù hợp diễn biến câu chuyện, biết ngừng, nghỉ hợp lí những điểm nút của cốt truyện, ở chỗ có sự thay đổi đột ngột diễn biến câu chuyện hoặc thái độ tính cách nhân vật để thu hút người nghe. Đó là cả một nghệ thuật, một bí quyết thành công khi kể chuyện.
Cách thực hiện:
Để rèn kĩ năng kể chuyện sáng tạo, phát triển năng lực ngôn ngữ cho học sinh trong mỗi tiết học tôi luôn động viên, khuyến khích các em tập kể bằng lời của mình, không kể máy móc, cố nhớ từng chữ như đọc truyện, biết đưa vào câu chuyện vừa phải một số từ làm cụ thể thêm nhân vật trong câu chuyện. Qua mỗi phần kể của học sinh tôi cho cả lớp nhận xét, phát hiện những từ, câu mà khi kể bạn đã sáng tạo đưa vào làm sống động câu chuyện dể mở rộng vốn từ, tích cực hóa vốn từ, rèn kĩ năng nghe, nói hiệu quả cho học sinh.
Ví dụ: Bài: Bông hoa Niềm Vui(TV 2-tập 1-Trang 105)
Bài tập 3: Kể lại đoạn cuối câu chuyện đoạn 4 trong đó có lời lời cảm ơn của bố Chi do em tưởng tượng ra.
Để giúp các em thực hiện tốt bài tập này tôi gọi học sinh nêu yêu cầu và gợi mở để các em phát huy tính sáng tạo, rèn trí tưởng tượng, mở rộng vốn từ ngữ, nói câu chính xác, biết đưa vào câu chuyện vừa phải câu chữ của mình để kể tự nhiên như sống với câu chuyện.
Muốn kể sáng tạo học sinh phải nhớ truyện nên tôi gọi một em đọc lại đoạn 4 của văn bản truyện, lớp đọc thầm. Sau đó tôi gợi mở để học sinh tưởng tượng lời bố Chi.
H: Nếu con là bố bạn Chi con sẽ nói thế nào để cảm ơn cô giáo?
Với câu hỏi gợi mở như vậy học sinh lớp tôi đã sôi nổi phát biểu nêu được nhiều ý tưởng khác nhau.
(Tôi cảm ơn cô giáo đã cho cháu Chi hái hoa, nhờ bông hoa tôi mau khỏi bệnh/ Gia đình tôi vô cùng biết ơn cô đã dạy dỗ bé Chi thành người con hiếu thảo. Tôi xin tặng nhà trường khóm hoa này để làm kỉ niệm/ Cảm ơn cô giáo đã cho cháu Chi hái bông hoa quý của trường giúp tôi chóng bình phục. Gia đình tôi xin biếu nhà trường một khóm hoa cúc đại đóa/ Gia đình tôi rất biết ơn cô giáo đã cho cháu Chi hái bông cúc màu xanh vì sức khỏe của tôi/)
Khi học sinh đã nêu được các ý tưởng tôi tổ chức cho các em thi kể nối tiếp và nhận xét nêu rõ những từ, câu bạn đã kể sáng tạo so với văn bản để học tập kinh nghiệm, bình chọn người kể hay. Với phương pháp
hướng dẫn như trên học sinh lớp tôi đã biết kể chuyện sáng tạo, tự nhiên, biết thực hành nói lời cảm ơn phù hợp hoàn cảnh, tình huống giao tiếp trong cuộc sống.
Rèn kĩ năng sống phù hợp cho học sinh .
Mục tiêu:
Khi rèn kĩ năng sống cho học sinh là rèn các kĩ năng: Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung sống. Như vậy việc rèn kĩ năng sống sẽ giúp các em nhận biết được giá trị tốt đẹp của cuộc sống, biết đánh giá đúng về bản thân, biết ứng xử phù hợp trong các mối quan hệ xung quanh nhằm đáp ứng mục tiêu giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ ở thế kỉ XXI.
Cách thực hiện: Hiểu rõ tầm quan trọng của việc rèn kĩ năng sống cho học sinh nên tôi luôn nghiên cứu mục tiêu mỗi bài dạy để lồng ghép giáo dục kĩ năng sống phù hợp, nhẹ nhàng, thiết thực đạt hiệu quả cao.
Ví dụ 1 : Bài: Ai ngoan sẽ được thưởng (TV 2-Tập 2-Trang 102)
Trong tiết kể chuyện này các kĩ năng sống được giáo dục trong bài là: Giúp học sinh tự nhận thức về bản thân và ra quyết định giải quyết vấn đề.
Sau khi hướng dẫn học sinh thực hành kể chuyện phần củng cố tôi đưa ra hệ thống câu hỏi gợi mở giúp học sinh nêu được ý nghĩa câu chuyện và rèn kĩ năng sống như sau:
H: Qua câu chuyện con học tập được đức tính tốt nào của bạn Tộ? (Thật thà, dũng cảm nhận lỗi.)
H: Hãy nêu các tình huống con đã làm thể hiện tính thật thà, dũng cảm trong cuộc sống?
Với câu hỏi liên hệ này học sinh lớp tôi rất sôi nổi, hào hứng kể các tình huống thể hiện tính thật thà và cách giải quyết vấn đề phù hợp đồng thời rút ra cách ứng xử linh hoạt trong giao tiếp hàng ngày như:
(Nhặt được tiền, bút, sách trả người bị mất/ Bị điểm kém về nhà nói với bố, mẹ để bố, mẹ giúp đỡ
phương pháp học tập tiến bộ/ Khi mắc lỗi nhận và sửa lỗi/) Ví dụ 2: Bài: Người làm đồ chơi (TV2-Tập 2-Trang 134)
Kĩ năng sống được giáo dục trong bài là:
Kĩ năng giao tiếp./Kĩ năng thể hiện sự tự tin./Kĩ năng ra quyết định.
Để giúp các em rèn kĩ năng giao tiếp và thể hiện sự tự tin trong quá trình kể chuyện phân vai tôi gợi mở giúp các em nhớ lại giọng kể của các nhân vật, đặc biệt giọng nói của bạn nhỏ thể hiện sự thông sâu sắc, cách an ủi tế nhị của bạn nhỏ với bác bán hàng. Khi hiểu được tâm trạng nhân vật trong lúc kể các em sẽ thể hiện đúng giọng bạn nhỏ xúc động, cầu khẩn khi giữ bác bán hàng ở lại, giọng sôi nổi khi hứa mua đồ chơi của bác và quyết định đập con lợn đất tiết kiệm chia nhỏ món tiền nhờ các bạn mua đồ chơi giúp bác bán hàng. Như vậy qua phần diễn xuất học sinh hiểu thêm nội dung, ý nghĩa câu chuyện và rèn kĩ năng sống nhẹ nhàng, hiệu quả.
Phần củng cố, liên hệ tôi cho học sinh thảo luận, chia sẻ hiểu ý nghĩa câu chuyện bằng hệ thống câu hỏi sau:
H: Qua câu chuyện giúp con hiểu điều gì? (Bạn nhỏ là người nhân hậu, thương người/ Bạn nhỏ tốt bụng muốn mang niềm vui đến cho người khác/ Bạn nhỏ hiểu, thông cảm, biết chia sẻ, an ủi bác hàng xóm/)
H: Con học tập bạn nhỏ đức tính tốt nào? (Tấm lòng nhân hậu, sự cảm thông sâu sắc của bạn nhỏ với bác bán hàng/ Bạn nhỏ biết quý lao động, biết an ủi người khác một cách tế nhị/ Luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác trong lúc khó khăn/)
H: Hãy kể những việc con làm thể hiện sự cảm thông, chia sẻ với người khác lúc gặp khó khăn?
Với câu hỏi liên hệ này học sinh lớp tôi rất sôi nổi, hào hứng kể các tình huống bản thân quyết định giúp đỡ
bạn lúc gặp khó khăn.
(Bạn buồn vì bị điểm kém an ủi, động viên, chia sẻ với bạn/ Bạn không hiểu bài giảng bài giúp bạn/ Bạn không mang bút, màu vẽ, sách cho bạn mượn/)
Như vậy qua mỗi tiết học giáo viên cần nghiên cứu kĩ mục tiêu bài dạy để lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học hiệu quả và liên hệ thực tế, lồng ghép giáo dục kĩ năng sống nhẹ nhàng nhưng sâu sắc cho học sinh qua nội dung bài học để các em có kĩ năng giao tiếp, ứng xử phù hợp với các tình huống giao tiếp trong cuộc sống.
4. Thực nghiệm khoa học và kết quả thực nghiệm.
So với trước đây khi chưa áp dụng phương pháp đổi mới rèn kĩ năng kể chuyện tôi thấy học sinh rất sợ tiết kể chuyện, nhiều em nhút nhát, chưa tự tin, kể chuyện như đọc thuộc, chưa mạnh dạn trong giao tiếp, nói nhỏ nên tiết học căng thẳng.
Sau khi nghiên cứu và áp dụng các biện pháp đổi mới rèn kĩ năng kể chuyện tôi thấy tiết học rất nhẹ nhàng, hiệu quả. Học sinh lớp tôi hào hứng, tích cực học tập, tiết học rất sôi nổi. Các em luôn háo hức chờ đợi tiết kể chuyện để được thi kể chuyện, được sắm vai thể hiện tâm trạng các vai diễn.
Trong mỗi tiết học tất cả học sinh đều tích cực tham gia các hoạt động kể chuyện trong nhóm, kể trước lớp rất sôi nổi, hiệu quả. Các em tự tin, mạnh dạn kể chuyện bằng lời của mình. Đặc biệt nhiều em biết kết hợp chỉ tranh minh họa, thay đổi ngữ điệu phù hợp diễn biến câu chuyện và kết hợp cử chỉ, điệu bộ để làm sống động nhân vật trong văn bản như em: Mai Phương, Ngọc Diệp, Anh Tú, Đức Thiện, Nam Anh, Anh Đức, Minh Phú. Các em kể chưa lưu loát, kể như đọc, chưa tự tin từ đầu năm đã tiến bộ rất nhiều, các em đã biết kể bằng lời của mình, kể to, rõ ràng, lưu loát như: Xuân Bách, Khánh Ngọc, Tiến Minh, Trung Hiếu, Ngọc Lan.
Trong tiết học các em biết lắng nghe bạn kể, kể tiếp lời bạn, biết kể phân vai tốt và nhận xét cách kể của bạn. Các em hào hứng chuẩn bị trang phục, đồ dùng để sắm vai hiệu quả. Qua tiết kể chuyện các em được trau dồi vốn ngôn ngữ phong phú giúp các em mạnh dạn tự tin trong giao tiếp hằng ngày và diễn đạt tốt trong các tiết học khác như: Toán, Tập đọc, Luyện từ và câu, Tập làm văn, Tự nhiên và Xã hội, tiết sinh hoạt tập thể. Các em được giáo dục kĩ năng sống nhẹ nhàng và biết liên hệ thực hành trong các tình huống giao tiếp hiệu quả. Từ đó chất lượng học tập được nâng cao rõ rệt đặc biệt là môn Tiếng Việt.
Kết quả phân môn Tiếng Việt cuối học kì I của lớp 2A3 có 42 học sinh đạt hoàn thành tốt là 61 %. Qua các bài khảo sát chất lượng kể chuyện của học sinh cuối năm có tiến bộ rõ rệt như sau:
Hứng thú kể chuyện
Tỉ lệ
Chưa hứng thú kể chuyện
Tỉ lệ
SS: 42
31
73,8%
11
26,9 %

Với phương pháp rèn kĩ năng kể chuyện như trên tôi trao đổi để dạy thực nghiệm ở khối, tổ chuyên môn được các đồng nghiệp và Ban giám hiệu đánh giá có tính khả thi cao, được áp dụng rộng rãi để rèn kĩ năng kể chuyện ở các lớp đạt hiệu quả cao. Đặc biệt trong tổ 1+2+3 và giúp các đồng nghiệp trẻ trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao nghiệp vụ Sư phạm.
Trong các tiết Hội thi giáo viên giỏi ở trường và thanh tra hoạt động Sư phạm tôi đều đạt tiết tốt với điểm số cao. Trong năm học vừa qua tôi đã dạy thành công nhiều chuyên đề, trong đó có chuyên đề kể chuyện áp dụng phương pháp rèn kĩ năng kể chuyện mới dạy trên giáo án điện tử được đồng nghiệp đánh giá đạt hiệu quả cao, học sinh tích cực kể chuyện, hiểu ý nghĩa câu chuyện, giáo dục kĩ năng sống phù hợp, nhiều em kể
phân vai tốt.
Kết luận

PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Đổi mới phương pháp dạy học có vai trò vô cùng quan trọng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục giúp học sinh tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo học tập để tự chiếm lĩnh kiến thức mới. Chính vì vậy trong quá trình giảng dạy tôi luôn đổi mới các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học. Tôi đã nghiên cứu và áp dụng thành công phương pháp rèn học sinh các kĩ năng kể chuyện theo tranh, kể theo gợi ý, kể bằng lời của mình, kể sáng tạo, kể phân vai nên chất lượng giảng dạy được nâng cao rõ rệt, giờ học nhẹ nhàng, hiệu quả, học sinh hứng thú, tự tin kể chuyện. Muốn đổi mới phương pháp dạy học thành công mỗi giáo viên cần thực hiện tốt những điều sau:
Với giáo viên:
Giáo viên là người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa có nhiệm vụ vẻ vang trong sự nghiệp trồng người là dìu dắt thế hệ mầm non tương lai của đất nước thành người vừa hồng vừa chuyên như nguyện ước của Bác Hồ nên cần không ngừng phấn đấu, trau dồi tri thức, tu dưỡng đạo đức, nhân cách nhà giáo để xứng đáng là tấm gương sáng cho học sinh noi theo. Bởi vì: “Nhà giáo như ngọn đuốc, không cháy sáng thì làm sao mồi được lửa cho những ngọn đuốc khác.”
Hiểu rõ được trách nhiệm to lớn của người giáo viên với lòng say mê nghề nghiệp tôi luôn cố gắng nỗ lực phấn đấu để tìm tòi, nghiên cứu, đọc chuyên san, tài liệu, học hỏi kinh nghiệm quý báu của đồng nghiệp, vận dụng sáng tạo phù hợp thực tế để đổi mới phương pháp rèn kĩ năng kể chuyện thành công. Tôi luôn trau dồi kiến thức chuyên môn sâu rộng, cập nhật thông tin hằng ngày, ghi những bất cập sau mỗi tiết dạy để rút kinh nghiệm nhằm nâng cao trình độ hiểu biết và nghiệp vụ Sư phạm.
Để dạy tốt với mỗi bài kể chuyện tôi luôn nghiên cứu kĩ mục tiêu, nội dung bài học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng, luyện tập kể mẫu và chuẩn bị chu đáo các phương tiện, đồ dùng dạy học vận dụng sáng tạo các phương pháp đổi mới dạy học. Trong tiết học áp dụng linh hoạt các hình thức tổ chức dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin để thiết kế giảng dạy phù hợp từng bài học, sử dụng triệt để, hiệu quả các đồ dùng dạy học nhằm khơi gợi sự hứng thú, trí tò mò, phát huy tính tích cực, sáng tạo, chủ động học tập của học sinh.Trong mỗi tiết dạy tôi vận dụng linh hoạt quan điểm dạy học tích hợp giữa các phân môn để giúp học sinh vận dụng kiến thức, kĩ năng mỗi bài học để học tốt các môn, đặc biệt là môn Tiếng Việt.
Ngay từ đầu năm học tôi khảo sát, phân loại trình độ kể chuyện của học sinh để tổ chức dạy học phân hóa nhằm phát huy khả năng sáng tạo của học sinh. Tôi luôn quan tâm đến các đối tượng học sinh để có biện pháp rèn kĩ năng kể chuyện cho học sinh yếu, trung bình và phát hiện bồi dưỡng các em có năng khiếu kể tốt sao cho 100% học sinh được kể chuyện trong một tiết học.
Mỗi tiết học là một hệ thống mở nhằm phát huy tối đa khả năng sáng tạo, nghệ thuật sư phạm của giáo viên nên tôi luôn lắng nghe, tôn trọng lời kể của học sinh. Tôi luôn gợi mở, khích lệ, khen ngợi, động viên các em dù có tiến bộ nhỏ giúp các em tự tin, mạnh dạn, hứng thú trong học tập.
Trong các tiết học tôi luôn tổ chức cho học sinh tập kể trong nhóm để các em giỏi giúp đỡ em yếu và thi kể trước lớp từng đoạn, cả câu chuyện, thi kể phân vai để tạo không khí thi đua sôi nổi, hứng thú kể chuyện, rèn kĩ năng giao tiếp, kĩ năng sống phù hợp cho học sinh.
Với học sinh:
Để học sinh kể chuyện tốt giáo viên cần hướng dẫn các em biết chuẩn bị bài chu đáo. Mỗi câu chuyện các em biết tóm tắt nội dung, nhớ phân biệt lời các vai trong truyện, tập kể cho người thân nghe từng đoạn, cả câu chuyện, chuẩn bị trang phục để sắm vai phù hợp. Trong tiết học cần tích cực tham gia kể chuyện trong nhóm,
trước lớp. Các em cần mạnh dạn, tự tin kể chuyện, lắng nghe bạn kể, kể tiếp lời bạn, nhận xét cách kể của bạn.
Giáo viên cần hướng dẫn các em biết kể chuyện bằng lời của mình, kể tự nhiên kết hợp chỉ tranh minh họa, thay đổi ngữ điệu phù hợp diễn biến câu chuyện, kết hợp cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt để làm sống động câu chuyện.
Khuyến nghị :
* Với Phòng Giáo dục và Đào tạo:
Cần tổ chức chuyên đề, hội thảo các bài dạy khó để bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho các giáo viên. In