Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh Lớp 5

iện thật tốt bài đọc đó.
Trong giờ Tập đọc, ngoài việc khai thác nội dung bài học dựa vào các câu hỏi trong sách giáo khoa, tôi thƣờng cố gắng tìm thêm những câu hỏi phù hợp nhằm giúp các em tìm tòi, phát hiện những biện pháp nghệ thuật đƣợc sử dụng trong bài. Từ đó, các em sẽ cảm nhận đƣợc sâu sắc hơn nội dung, hiểu bài, ý nghĩa của tác phẩm cũng nhƣ những tình cảm của tác giả, của nhân vật ẩn chứa trong từng câu, từng chữ của bài đọc.
VD: Khi dạy bài: Mùa thảo quả (Ma Văn Kháng - TV5 - tập I)
Thông qua việc tìm hiểu từ ngữ: ngọt lựng, thơm nồng, đỏ chon chót - giúp học sinh hình dung đƣợc mùi hƣơng, mùi thơm rất đặc biệt và vẻ đẹp của thảo quả khi vào mùa. Song để học sinh thấy hết đƣợc vẻ đẹp đặc biệt đó tôi giúp học sinh tìm hiểu thêm:
- Đoạn cuối bài tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? (So sánh: những chùm thảo quả đỏ chon chót như chứa lửa chứa nắng; nhân hoá: rừng say ngây và ấm nóng).
Từ đó học sinh thấy đƣợc bằng biện pháp nghệ thuật (nhân hoá - so sánh) hƣơng thơm và màu sắc của thảo quả đƣợc miêu tả một cách cụ thể, sinh động và thật đặc biệt làm cho ngƣời đọc nhƣ thấy mình đang lạc vào rừng thảo quả chín.
Qua đây, học sinh biết cần phải đọc bài với giọng nhẹ nhàng, cảm hứng ca ngợi nhấn giọng ở các câu, từ gợi tả, gợi cảm mới lột tả hết đƣợc vẻ đẹp diệu kì của thảo quả khi vào mùa.
Hoặc khi dạy bài: "Đất nước" (Nguyễn Đình Thi - Tiếng Việt 5 - tập 2) ngoài việc phân tích nội dung bài thấy đƣợc vẻ đẹp của mùa thu đất nƣớc xƣa và nay tôi còn giúp học sinh tìm hiểu nghệ thuật để thấy đƣợc niềm vui, niềm từ hào và tình yêu tha thiết của tác giả đối với đất nƣớc tự do và giàu truyền thống bất khuất.
VD: Khi phân tích câu thơ:
"Gió thổi rừng tre phấp phới Trời thu thay áo mới
Trong biếc, nói cười thiết tha”
Tôi đặt câu hỏi:
Tác giả đã sử dụng biện pháp gì để tả thiên nhiên, đất trời trong mùa thu thắng lợi của cuộc kháng chiến? (Tác giả đã sử dụng biện pháp nhân hoá - làm cho trời cũng thay áo, cũng nói cười như con người - để thể hiện niềm vui phơi phới, rộn ràng của thiên nhiên, đất trời trong mùa thu thắng lợi của cuộc kháng chiến).
Qua phân tích tôi giúp học sinh hiểu rõ ý nghĩa của việc sử dụng biện pháp nhân hoá của tác giả. Tác giả không chỉ quan sát miêu tả bằng mắt mà bằng cả tấm lòng để thấy đƣợc vẻ đẹp kì diệu, niềm vui hân hoan của cả đất trời, của thiên nhiên, trong mùa thu mới. Từ đó, giúp học sinh tự tìm đƣợc cách đọc để thể hiện tác phẩm một cách có hiệu quả nhất.
Bồi dƣỡng vốn sống cho học sinh
Nhƣ đã nhận định ở trên, các em có thể đọc tƣơng đối lƣu loát các văn bản, các tác phẩm song do vốn sống còn hạn chế, do chƣa đƣợc trải nghiệm thực tế cuộc sống các em khó có thể nào diễn đạt thật đầy đủ, thành công một tác phẩm văn học.
Nếu nhƣ chƣa một lần đƣợc về nông thôn, đƣợc ngắm cảnh đồng quê vào vụ gặt trong một ngày thu đẹp trời chắc các em khó mà "cảm" thấy hết đƣợc vẻ đẹp trù phú, ấm no, thanh bình mà nhộn nhịp của "Quang cảnh làng mạc ngày mùa" (TV5 tập I) - Một vẻ đẹp trù phú, sống động nơi làng quê với những màu vàng rất khác nhau: vàng xuộm của cánh đồng lúa chín, vàng hoe của nắng trời mùa thu vàng lịm của những quả xoan chín mọng, vàng mƣợt của những chú chó, chú gà béo tốt.
Cũng nhƣ nếu chƣa một lần đƣợc tham quan cảnh rừng làm sao các em có thể cảm nhận đƣợc cái “thế giới thần bí” của một "giang sơn vàng rợi” nơi rừng khộp (Kì diệu rừng xanh) (Tiếng Việt 5 tập I).
Tất cả những điều đó các em chỉ có thể tiếp nhận chúng qua lời giảng, giọng đọc của thầy cô và thể hiện lại mà không biết rằng mình đúng hay chƣa đúng.
Tôi luôn yêu cầu học sinh của mình cố gắng đặt mình vào hoàn cảnh của nhân vật để thể hiện đƣợc thái độ, cảm xúc của nhân vật nhƣ vui, buồn, trang nghiêm, giận dữ, ... và hoà mình vào cảnh vật để cảm nhận hết cái tình của tác phẩm. Song để đạt đƣợc điều đó, phải luôn tìm cách cho các em đƣợc trải nghiệm thực tế khi có điều kiện:
Tôi hƣớng dẫn các em tìm đọc thêm sách, báo, internet tổ chức các cuộc thi kể chuyện, đọc thơ, tham gia thi văn nghệ ... đồng thời khuyến khích các em đi tham quan dã ngoại, du lịch cùng gia đình trong các dịp nghỉ hè, nghỉ tết, nghỉ cuối tuần, tạo điều kiện cho các em đƣợc tiếp xúc với thế giới xung quanh, trau dồi vốn sống thực tế.
Các hoạt động ngoại khóa của trƣờng tổ chức trong các dịp kỉ niệm các ngày lễ lớn cũng có tác dụng rất nhiều trong việc trang bị cho các em vốn kiến thức về sự vật, con ngƣời xung quanh.
Ngoài ra, qua những câu chuyện kể, những lúc trò chuyện ngoài giờ tôi cố gắng giúp các em hiểu thêm về thế giới tự nhiên và xã hội, tạo cho các em những cảm hứng nhất định khi tiếp nhận một bài đọc, một tác phẩm văn học.
Xây dựng mô hình tổ nhóm đọc diễn cảm cho học sinh.
Ngoài những điểm chung thống nhất về cách đọc, mỗi học sinh còn có những nét sáng tạo và cảm thụ riêng. Do đó, tôi đã tổ chức học sinh thành nhóm tạo điều kiện cho từng em đƣợc thực hành luyện đọc diễn cảm để các em có khả năng đọc tốt, có điều kiện phát huy năng lực của bản thân. Và khi nghe bạn trong nhóm của mình đọc các em có thể tự rút kinh nghiệm cho bản thân. Đồng thời tôi cũng phát hiện những học sinh đọc tốt và chƣa tốt để có kế hoạch bồi dƣỡng kèm cặp từng đối tƣợng học sinh cho phù hợp. Ngoài ra, tôi còn tổ chức cho học sinh thi đọc diễn cảm trƣớc lớp để các em học tập lẫn nhau. Từ đó, thúc đẩy việc thi đua học tập của các em tạo cho các em một không khí học tập bộ môn thật sôi nổi mà cũng thật hiệu quả.
KẾT QUẢ
Qua một thời gian triển khai đề tài trong tổ - khối, tuy thời gian không dài, nhƣng bằng sự nỗ lực cố gắng của bản thân cùng với sự giúp đỡ của đồng nghiệp và cấp trên, chất lƣợng đọc của lớp tôi đã đạt đƣợc kết quả đáng khích lệ. Kết quả đó đƣợc thể hiện ở các lần kiểm tra định kỳ nhƣ sau:
Bảng thống kê kết quả kiểm tra định kỳ
(Năm học 2016 – 2017)
Đánh giá
Lần KT
Đọc diễn cảm
Đọc to,
rõ ràng, lƣu loát
Đọc nhỏ,
chƣa lƣu loát
Đọc ngọng
Số
lƣợng
Tỉ lệ %
Số
lƣợng
Tỉ lệ %
Số
lƣợng
Tỉ lệ %
Số
lƣợng
Tỉ lệ %
Giữa kì I
7
13,2 %
28
53 %
16
30 %
2
3,8 %
Cuối kì I
11
21	%
32
60,1%
9
17 %
1
1,9 %
Giữa kì II
15
28	%
35
66 %
3
5,7%
0


Nhìn vào kết quả khảo sát tôi thấy rất phấn khởi bởi sự tiến bộ rõ rệt của các em. Thực tế trong các giờ tập đọc trên lớp, các em rất say mê học. Nhất là khi luyện đọc trong nhóm các em rất hứng thú đọc. Kỹ năng đọc diễn cảm đƣợc nâng cao làm cho các em tự tin, hăng hái xung phong đọc bài trƣớc lớp không còn cảm giác rụt rè, e ngại nhƣ hồi đầu năm. Những em đọc nhỏ, ấp úng hồi đầu năm học giờ đã đọc to, rõ ràng, lƣu loát hơn.
KẾT LUẬN
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Qua nghiên cứu đề tài "Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5" tôi rút ra một số kinh nghiệm nhƣ sau:
Để đọc hay, trƣớc tiên học sinh phải đọc đúng, điều đó tạo niềm tin cho học sinh thực hiện tốt bƣớc tiếp theo, giúp các em diễn tả đƣợc cảm xúc của bài.
Cần quan tâm và rèn luyện ngữ điệu, nhịp điệu, cƣờng độ, cao độ trong từng bài cụ thể. Giúp học sinh biết đọc phân biệt lời kể của tác giả với lời nhân vật; biết đọc phân biệt lời nhân vật phù hợp với lứa tuổi, với tính cách của từng nhân vật giúp học sinh thể hiện tốt cảm xúc của bài đọc.
Để rèn đọc diễn cảm cho học sinh, giáo viên phải coi trọng việc đọc mẫu trong giờ học, nghiên cứu kỹ nội dung tìm ra cách đọc hay nhất và nhập tâm vào tác phẩm nhằm tạo cảm xúc, hứng thú cho học sinh khi đọc, đồng thời phải rèn cho học sinh năng lực nghe để cảm nhận nội dung, ý nghĩa biểu cảm của tác phẩm.
Việc tìm hiểu nội dung và nghệ thuật của bài phải đƣợc coi trọng tƣơng đƣơng luyện đọc, nhằm giúp học sinh hiểu đƣợc nội dung và ý nghĩa biểu đạt của tác phẩm, tiến tới thể hiện tốt ý đồ của tác giả trong bài đọc.
Muốn bồi dƣỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh phải tiến hành song song với việc rèn đọc diễn cảm và có hiểu nội dung bài học sinh mới đọc diễn cảm tốt và có đọc đƣợc diễn cảm các em mới cảm thụ đƣợc cái hồn của tác phẩm.
Xây dựng nhóm đọc diễn cảm cho học sinh cũng là một trong những bƣớc làm rất cần thiết giúp học sinh thi đua học tập, thúc đẩy việc đọc diễn cảm của học sinh đạt kết quả tốt.
Thƣờng xuyên bồi dƣỡng vốn sống cho học sinh thông qua sách vở, các hoạt động ngoại khoá, kết hợp với phụ huynh học sinh tổ chức thăm quan, dã ngoại tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm thực tế từ đó giúp các em cảm nhận sâu sắc hơn, thật hơn những cảm xúc của từng tác phẩm để thể hiện nó một cách tốt nhất.
Công tác giảng dạy quả là một công việc hết sức khó khăn và phức tạp đòi hỏi ngƣời giáo viên phải thực sự yêu nghề, tâm huyết với nghề. Phải thực sự coi học sinh nhƣ con và tri thức của học sinh là sản phẩm trí tuệ của mình. Vì vậy ngƣời giáo viên phải có sự kiên trì trong các giờ học nói chung và giờ tập đọc nói riêng. Để học sinh đọc đúng, đọc hay ngƣời giáo viên phải hƣớng dẫn cách đọc cho học sinh một cách tỉ mỉ, sử dụng nhiều phƣơng pháp trong giờ học để
khơi gợi , giúp các em tự tìm ra cách đọc hay. Đối với những học sinh đọc chƣa tốt, giáo viên tránh nóng vội hay phê bình, mạt sát học sinh mà phải kiên trì uốn nắn, sửa chữa kịp thời cho các em thật tận tình, chu đáo.
ĐỀ XUẤT VÀ KHUYẾN NGHỊ:
Để giáo viên có đƣợc trình độ chuyên môn vững vàng và phƣơng pháp giảng dạy phong phú, tôi mạn phép xin đƣa ra một vài ý kiến đề xuất với các cấp lãnh đạo nhƣ sau:
Về phía Nhà trường
- Tiếp tục tổ chức các buổi chuyên đề để cho giáo viên chúng tôi đƣợc thƣờng xuyên bồi dƣỡng chuyên môn, nghiệp vụ. Qua buổi chuyên đề chúng tôi đƣợc học hỏi nhau về chuyên môn, đƣợc thảo luận và nghe hỏi - đáp về những vấn đề còn thắc mắc.
Về phía Phòng giáo dục
- Tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề giữa các giáo viên trong quận để tìm ra cách dạy hay hoặc phƣơng pháp mới đối với những bài khó.
Trên đây là một vài ý kiến có thể coi là kinh nghiệm của bản thân tôi trong thời gian đƣợc Ban giám hiệu phân công dạy lớp 5. Mặc dù khi triển khai đề tài tôi và các đồng nghiệp trong tổ khối đã thu đƣợc một số kết quả nhất định đó cũng là những gì tôi đã rút ra đƣợc từ thực tế giảng dạy của mình song sẽ không tránh khỏi những điều còn khiếm khuyết. Vì vậy, tôi rất mong đƣợc sự giúp đỡ của các đồng chí, đồng nghiệp và các cấp lãnh đạo để đề tài này đƣợc hoàn thiện góp phần nâng cao hiệu quả trong dạy đọc diễn cảm ở môn Tập đọc nói riêng và trong giảng dạy nói chung.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 01 tháng 04 năm 2017
Tôi xin cam đoan sáng kiến này là do tôi viết, không sao chép của người khác.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách giáo khoa Tiếng Việt 5 – Tập 1 + 2
Sách giáo viên Tiếng Việt 5 – Tập 1 + 2
Sách thiết kế bài giảng Tiếng Việt 5 – Tập 1 + 2
Sách tham khảo: Phƣơng pháp dạy học Tiếng Việt ở Tiểu học của tác giả Lê Phƣơng Nga - Nguyễn Trí - Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội.
NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG XÉT DUYỆT SKKN
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................