Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao kĩ năng đọc cho học sinh Lớp 4

h trạng ngữ và "trống đồng'' trở thành chủ ngữ, làm câu văn bị sai về nghĩa.
Các khảo sát cũng cho thấy, khi đọc thơ, học sinh mắc lỗi ngắt nhịp là do không tính đến nghĩa mà chỉ đọc theo áp lực của nhạc thơ.
Ví dụ:
- Mồ hôi/mẹ rơi má em nóng hổi.
(Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - TV4, tập 2 trang 48).
Hai câu thơ trên học sinh đã ngắt sai, đã tách ''mồ hôi'' ra khỏi cụm từ ''mồ hôi mẹ rơi '', làm cho nghĩa câu thơ trở nên khác ý của tác giả.
Để khắc phục những lỗi trên, tôi giúp học sinh nắm được các quan hệ nghĩa của từ trong câu, tạo cho học sinh thói quen thường xuyên thay đổi nhịp thơ tùy vào quan hệ giữa các từ trong câu bằng cách lưu ý học sinh trong khi đọc phải hiểu ý nghĩa của từ, của câu thơ. Nếu chưa hiểu có thể tra từ điển hoặc cần chủ động hỏi cô giáo.
Đối với các bài tập đọc là những bài thơ thì trước hết tôi chú ý dạy học sinh cách ngắt nhịp các câu thơ cho đúng. Vì thường khi đọc thơ, học sinh mắc
lỗi ngắt nhịp là do không tính đến nghĩa mà chỉ đọc theo áp lực của nhạc thơ. Dường như một cách tự nhiên, nếu không được lưu ý về nghĩa, học sinh sẽ ngắt nhịp tạo ra sự cân đối về mặt âm thanh khi đọc từng câu thơ. Với thơ bốn tiếng, các em sẽ ngắt nhịp 2/2, với thơ 5 tiếng các em ngắt nhịp 2/3 hoặc 3/2, thơ lục bát ngắt nhịp 2/2/2
Bên cạnh việc dạy học sinh ngắt giọng thể hiện đúng quan hệ ngữ nghĩa –ngữ pháp còn cần phải dạy ngắt giọng biểu cảm, là chỗ ngừng lâu hơn bình thường hoặc chỗ ngừng không do lôgic ngữ nghĩa mà do dụng ý của người đọc nhằm gây ấn tượng về cảm xúc, tập trung chú ý của người nghe vào những từ ngữ sau chỗ ngừng, những từ ngữ mang trọng âm ngữ nghĩa.
VD: Trong bài : “Gà Trống và Cáo” ( TV4 – Tập 1), tôi chú ý cách ngắt giọng cho học sinh trong đoạn thơ sau:
“Nhác trông/ vắt vẻo trên cành
Anh chàng Gà Trống/ tinh ranh lõi đời, Cáo kia, đon đả ngỏ lời:
“Kìa/ anh bạn quý/ xin mời xuống đây”
Tìm hiểu bài:
Phần tìm hiểu bài trong giờ tập đọc cũng rất quan trọng. Vì tìm hiểu bài tốt thì học sinh mới nắm được nội dung của văn bản, phát hiện được những giá trị nghệ thuật của các bài văn, bài thơ từ đó các em sẽ đọc hay hơn.
Phần tìm hiểu bài tôi thường áp dụng hình thức dạy học như sau:
Dựa vào hệ thống câu hỏi trong sách giáo khoa để xác định nội dung của bài.
Bổ sung câu hỏi để học sinh trả lời theo lôgic, trình tự diễn biến nội dung truyện, bài đọc giúp các em dễ dàng tiếp nhận bài học.
VD: Khi dạy bài: “Chị em tôi” TV4- Tập 1
Ngoài những câu hỏi trong sách giáo khoa:
Cô chị nói dối ba để đi đâu?
Vì sao mỗi lần nói dối cô chị lại thấy ân hận?
Cô em đã làm gì để cô chị thôi nói dối?
Vì sao cách làm của cô em lại giúp cô chị tỉnh ngộ?
Tôi đã xây dựng hệ thống câu hỏi để dẫn dắt học sinh tìm hiểu bài như sau:
? Cô chị xin phép ba đi đâu?
?Cô có đi học nhóm thật không? Con đoán xem cô đi đâu?
? Cô nói dối ba như vậy đã nhiều lần chưa?
? Vì sao cô lại nói dối ba được nhiều lần như vậy?
? Vì sao cô chị mỗi lần nói dối ba cô chị lại thấy ân hận?-> kết hợp giải nghĩa từ “tặc lưỡi”
? Theo con đoạn 1 nói đến chuyện gì?
->Từ các câu hỏi dẫn dắt này, học sinh hiểu được cô chị ham chơi, hay nói dối, bởi vì người cha thì tin tưởng vào con mình.
? Theo con, lời người chị con đọc thế nào?(lễ phép)- 1,2 HS thể hiện lời chị.
? Lời của ba con đọc thế nào?(nhẹ nhàng) -> 1,2 HS thể hiện lời ba
? Cô em đã làm gì để cô chị thôi nói dối?
? Theo con vì sao cách làm của cô em lại giúp cô chị nhận ra việc làm sai của mình?
? Với cách làm đó cô cho thấy cô em là người thế nào?
->Cô em là người thông minh, khéo léo, giúp cô chị nhận ra lỗi của mình bằng cách bắt chước việc làm của cô chị.
-> Rút ra giọng đọc của cô em(Khôn khéo)
? Cô chị nghĩ ba sẽ làm gì khi biết mình nói dối? Giải nghĩa từ “cuồng phong”
? Thái độ của ba ra sao? -> rút ra cách đọc giọng ba.(Buồn rầu)-> 2 học sinh đọc
? Sau khi được em giúp nhận ra thói xấu của mình, cô chị đã thay đổi thế nào?
? Nội dung chính của đoạn 3 là gì?
? Câu chuyện khuyên chúng ta điều gì?
Với hệ thống câu hỏi dẫn dắt học sinh dễ dàng hiểu tính cách của từng nhân vật trong câu chuyện từ đó tự phát hiện ra giọng đọc phù hợp với tính cách của nhân vật ấy.
Ngoài ra, tôi còn bổ sung câu hỏi về liên hệ, vận dụng thực tế để giáo dục ý thức, hành động thực tiễn cho học sinh.
Tìm từ “đắt” để giải nghĩa theo văn cảnh nhằm khái quát ý nghĩa tư tưởng của bài đọc.
Quan sát tranh, phân tích để khái quát ý nghĩa, nội dung bài học.
-Có bài tôi sử dụng sơ đồ tư duy để khái quát nội dung
VD : Bài “Bốn anh tài” TV4 – tập 2
Để chốt lại nội dung bài tôi đưa ra sơ đồ sau:
Cẩu Khây
quyết
chí
Nắm Tay Đóng Cọc
sốt
sắng
Lấy Tai Tát Nước
hăm hở
diệt trừ yêu tinh
Móng Tay Đục Máng
hăng hái
10
Khi quê hương bị yêu tinh tàn phá, thương dân bản, Cẩu Khây đã quyết chi lên đường diệt trừ yêu tinh. Trên đường đi, cậu gặp những người bạn. Khi biết
được ý chí của anh, Nắm Tay Đóng Cọc đã sốt sắng, Lấy Tai Tát Nước hăm hở và Móng Tay Đóng Cọc đã hăng hái xin đi theo. Bốn anh em họ có chung chí hướng quyết diệt trừ yêu tinh để cứu dân bản.Thật đáng quý khi có sức khỏe và tài năng nhưng đáng trân trọng và khâm phục hơn là họ biết đem sức khỏe và tài năng để giúp dân, giúp nước. Chính vì vậy mà họ được nhân dân gọi là bốn anh tài.
Trong khâu hướng dẫn tìm hiểu bài để giúp học sinh cảm thụ bài văn tôi luôn lồng việc rèn đọc diễn cảm cho học sinh (Luyện đọc theo đoạn)
VD : Khi dạy bài: “Đường đi Sa Pa” (TV4 – Tập 2)
+ Tìm những chi tiết miêu tả cảnh đẹp trên đường Sa Pa.
+ Em hãy miêu tả cảnh đẹp trên đường đi Sa Pa qua cách đọc của mình.
Việc luyện đọc diễn cảm cũng có lúc lồng được vào khâu tìm hiểu bài như vậy nhưng cần có mức độ để đảm bảo việc tiếp thu những nét chính về nội dung, nghệ thuật của văn bản một cách liên tục sẽ làm cho giờ học sinh động, nhẹ nhàng, hào hứng.
Luyện đọc diễn cảm
Để dạy học sinh thể hiện kết quả hiểu, cảm nhận văn bản bằng giọng đọc (biết sử dụng một số kĩ năng thông thường đã biết như: ngắt, nghỉ hơi ở câu văn; ngắt nhịp câu thơ; nhấn giọng, kéo dài giọng ; lên - xuống giọng,) Giáo viên không chỉ hướng dẫn học sinh đọc đúng mà còn phải đọc cho hay (diễn cảm) và hình thành ý thức học tốt. Ở mỗi bài dạy phần luyện đọc lại (luyện đọc diễn cảm) tôi tổ chức theo hình thức sau:
Nếu bài tập đọc nào quá khó thì giáo viên có thể đọc mẫu đoạn diễn cảm cho học sinh lắng nghe.
Chọn những học sinh có giọng đọc phù hợp để đọc trình bày cho cả lớp nghe. Cả lớp sẽ nhận xét để tìm giọng đọc phù hợp với từng đoạn , bài.
Yêu cầu đọc diễn cảm ở mức độ phù hợp.
Kiểm tra và rèn đọc nhiều cho đối tượng học sinh đọc chậm, đọc vấp
(đánh giá nhìn vào sự tiến bộ của từng cá nhân).
Quan tâm đầu tư hướng dẫn nâng cao cho học sinh có khả năng phát triển,
Ở mỗi một bài tập đọc tôi sẽ định hướng cho học sinh chọn một đoạn trọng tâm hoặc một đoạn hay nhất của bài để luyện đọc kĩ. Trên cơ sở học sinh đã tìm hiểu kĩ nội dung của bài, phát hiện được những giá trị nghệ thuật trong các bài văn bài thơ; biết ngắt nghỉ hơi đúng ở những câu văn dài (đối với những bài văn xuôi) hay ngắt nghỉ đúng nhịp thơ (đối với những bài thơ), tôi yêu cầu các em sẽ tự đưa ra cách đọc phù hợp với nội dung từng đoạn, nội dung cả bài: giọng đọc như thế nào? Nhấn giọng ở những từ ngữ nào ? Cụ thể ở mỗi bài tôi sẽ chiếu đoạn văn cần luyện đọc kĩ lên màn hình rồi yêu cầu học sinh lên bảng nêu giọng đọc và đánh dấu cách đọc (sử dụng các kí hiệu mà tôi đã quy định với học sinh ). Sau đó, tôi cùng với học sinh cả lớp nhận xét để đa ra cách đọc phù hợp nhất rồi cho học sinh luyện đọc.
Sau đây là ví dụ về cách đọc diễn cảm một số đoạn văn, thơ, mà tôi đã hướng dẫn học sinh:
Bài “Người ăn xin” (TV4 – Tập 1)
Tôi chẳng biết làm cách nào. Tôi nắm chặt lấy bàn tay run rẩy kia:
Ông đừng giận cháu, cháu không có gì để cho ông cả.
Người ăn xin nhìn tôi chằm chằm bằng đôi mắt ướt đẫm. Đôi môi tái nhợt nở nụ cười và tay ông cũng xiết lấy tay tôi:
Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi. – Ông lão nói bằng giọng khản đặc.
Khi ấy, tôi chợt hiểu rằng: cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được chút gì của ông lão.
Giọng đọc: Nhẹ nhàng, thương cảm, ngậm ngùi, xót xa. Lời cậu bé đọc với giọng xót thương ông lão, lời ông lão xúc động trước tấm lòng của cậu bé.
Bài: “Chị em tôi” – TV4 – Tập 1
Hai chị em về đến nhà , tôi mắng em gái dám nói dối ba bỏ học đi chơi, không chịu khó học hành. Nhưng đáp lại sự giận dữ của tôi, nó chỉ thủng thẳng:
Em đi tập văn nghệ.
Mày tập văn nghệ ở rạp chiếu bóng à?
Nó cười , giả bộ ngây thơ:
Ủa, chị cũng ở đó sao?	Hồi nãy chị bảo đi học
nhóm mà!
Tôi sững sờ, đứng im như phỗng. Ngước nhìn ba, tôi đợi một trận cuồng phong. Nhưng ba tôi chỉ buồn rầu bảo:
- Các con ráng bảo ban nhau mà học cho nên
người.
Bài: “Truyện cổ nước mình” TV4 tập 1
Tôi yêu truyện cổ nước tôi
Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa	.
.	Thương người rồi mới thương ta
Yêu nhau dù mấy cách xa cũng tìm Ở hiền	thì lại gặp hiền
. Người ngay thì được phật, tiên độ trì.
Mang theo truyện cổ tôi đi
Nghe trong cuộc sống thầm thì tiếng xưa
.	Vàng cơn nắng, trắng cơn mưa
Con sông chảy có rặng dừa nghiêng soi.
Củng cố:
Ở phần này trước khi cho học sinh khái quát lại nội dung ý nghĩa của bài học, tôi thường tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi như: Thi đọc diễn cảm, sắm vai nhân vật,để tạo không khí học tập vui vẻ, thoải mái, tự nhiên; thường xuyên thay đổi trò chơi để tạo hứng thú cho học sinh.
Luyện đọc trong các giờ học khác.
Để giúp học sinh đọc đúng, đọc hay, tôi không chỉ rèn đọc cho học sinh trong giờ Tập đọc mà còn rèn cho học sinh trong các giờ học khác.
Trong giờ Chính tả : Tôi thường kết hợp luyện tập chính tả với việc rèn cách phát âm. Khi đọc chính tả tôi phát âm rõ ràng, tốc độ vừa phải tạo điều kiện cho học sinh viết đúng => đọc đúng. Với các bài tập phân biệt phụ âm dễ lẫn như: l/n, s/x, r/d/gi, sau khi học sinh làm bài xong, tôi cho các em đọc lại các từ đó một cách chính xác. Tôi tập trung sửa ngọng cho học sinh
Với những câu chuyện vui trong giờ Luyện từ và câu hay trong giờ Tập làm văn, tôi chú trọng rèn kĩ năng nói cho học sinh. Học sinh không chỉ được mở rộng vốn từ vựng mà còn được luyện nói rõ nghĩa, đủ ý qua tiết Tập làm văn tập xây dựng đoạn văn hay lập dàn ý cho một bài văn
Đặc biệt trong giờ Kể chuyện, tôi yêu cầu học sinh ngoài việc kể đúng nội dung câu chuyện cần phải kể sáng tạo kết hợp với cử chỉ, điệu bộ, thể hiện đúng giọng từng nhân vật trong truyện.
Ngay trong tất cả các tiết học như Đạo đức, Khoa học, Lịch sử, Địa lí, Hướng dẫn tự học, Sinh hoạt tập thể, tôi cũng quan tâm rèn đọc cho học sinh với mục đích giúp các em đọc đúng, đọc hay.
3.5 Giáo viên tích cực bồi dưỡng chuyên môn để dạy tốt.
Tôi thiết nghĩ để học sinh đọc diễn cảm tốt thì trước hết giáo viên phải là người đọc diễn cảm tốt. Với giáo viên đọc mẫu tốt cũng đã dạy cho họ sinh được rất nhiều. Chính vì vậy mà bản thân tôi luôn có ý thức rèn luyện cả giọng đọc lẫn năng lực cảm thụ văn học bằng nhiều biện pháp sau:
Đối với mỗi bài giảng tôi luôn đọc kĩ nhiều lần, tìm hiểu kĩ nội dung để giúp cho bài giảng đạt hiệu quả cao.
Thiết kế, tổ chức các hình thức dạy học linh hoạt.
Tích cực đổi mới phương pháp dạy học sao cho giờ học nhẹ nhàng, thoải mái, đạt hiệu quả cao.
Tập phát âm chuẩn, đọc diễn cảm tạo hứng thú cho học sinh.
Tăng cường dự giờ đồng nghiệp, dự các tiết chuyên đề của tổ, của trường, để học tập phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp
Sưu tầm các bài thơ, bài văn hay để làm tài liệu cho bài giảng.
Ngoài ra người giáo viên phải có lòng yêu nghề, mến trẻ, tâm huyết với sự nghiệp giáo dục.
Tóm lại, để học sinh có khả năng đọc tốt, đọc diễn cảm, tôi đã vận dụng những biện pháp giúp học sinh luyện đọc như trên. Đồng thời tôi luôn kết hợp linh hoạt sáng tạo việc tìm hiểu bài, luyện đọc trong từng tiết học.
Kết quả thu được:
Do thực hiện những kinh nghiệm trên vào giảng dạy phân môn Tập đọc, tôi đã đạt đợc một số kết quả như sau:
4.1. Đối với học sinh:
Tất cả học sinh trong lớp tôi đều yêu thích phân môn Tập đọc. Các em đều nắm vững bài đọc, có thói quen luyện đọc kĩ bài, đọc diễn cảm khi tiếp xúc với bài văn, bài thơ,Nhiều học sinh đã bộc lộ được khả năng đọc diễn cảm của mình làm xúc động người nghe. Chất lượng đọc của lớp tôi có sự tiến bộ rõ rệt so với đầu năm cụ thể như sau:
Chất lượng khảo sát cuối năm:
NHÓM
CHẤT LƯỢNG ĐỌC
SỐ LƯỢNG
Nhóm 1
Học sinh đọc đúng, lưu loát, diễn cảm
Học sinh đọc đúng, lưu loát, đọc to, rõ ràng
25 em
20 em
Nhóm 2
Học sinh đọc đúng, trôi chảy nhưng đọc còn nhỏ
10 em
Nhóm 3
Học sinh còn ngọng
1 em
Nhóm 4
Học sinh đọc còn chưa lưu loát
5 em
2. Đối với giáo viên :
Nắm vững thêm phương pháp bộ môn.
Có cách giảng bài truyền cảm hơn thu hút sự chú ý và tạo hứng thú học tập cho học sinh.
Có ý thức trách nhiệm bồi dưỡng học sinh cảm thụ bài tốt, đọc diễn cảm.
Kết luận:
C. PHẦN KẾT LUẬN
Trên đây là một số biện pháp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 năm học 2016- 2017 do tôi trực tiếp giảng dạy, đạt được kết quả khả quan. Để thành công trong việc luyện đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 theo tôi cần chú ý một số điểm then chốt trong giảng dạy như sau:
Giáo viên cần nắm vững phương pháp bộ môn.
Áp dụng các phương pháp, hình thức dạy học linh hoạt, sáng tạo để gây không khí học tập sinh động, vui, nhẹ nhàng trong tiết học.
Giáo viên phải rèn luyện giọng đọc để có giọng đọc diễn cảm.
Xây dựng hệ thống câu hỏi phù hợp với mỗi bài dạy để bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh. Từ đó giúp học sinh đọc diễn cảm tốt, nâng cao cảm xúc thẩm mĩ và khám phá ra cái hay cái đẹp của văn chương.
Giáo viên cần phải kiên trì uốn sửa cách đọc cho học sinh .Bồi dưỡng vốn sống, phát huy năng lực cảm thụ văn, tôn trọng những suy nghĩ, cảm xúc chân thật , thơ ngây của học sinh. Đặc biệt là động viên khích lệ kịp thời khi học sinh có sự tiến bộ.
Giáo viên luôn phải cập nhật, nâng cao trình độ về công nghệ thông tin
Cần dành 20’->25’ trong tiết để luyện đọc. Tuỳ từng trình độ học sinh , giáo viên có thể luyện kĩ đoạn trọng tâm. Cho học sinh thi đọc diễn cảm ở phần củng cố để giờ học thực sự là niềm mong đợi của học sinh.
Khuyến nghị :
Để giúp học sinh Tiểu học có điều kiện học tốt hơn môn tiếng Tiếng Việt nói chung cũng như phân môn Tập đọc nói riêng, tôi có một số ý khuyến nghị như sau:
Đề nghị Phòng giáo dục, nhà trường tiếp tục tổ chức các chuyên đề dạy Tập đọc để giáo viên học hỏi kinh nghiệm dạy.
Tiếp tục tổ chức lớp bồi dưỡng và nâng cao trình độ của giáo viên về tin học để giáo viên có thể tự thiết kế những bài giảng điện tử nhằm hỗ trợ cho việc luyện đọc nói riêng và gây hứng thú trong tiết học Tập đọc nói chung.
Trên đây là một số kinh nghiệm mà tôi đã áp dụng trong giờ Tập đọc và đã đạt được kết quả khả quan. Tuy nhiên không tránh khỏi thiếu sót, hạn chế. Tôi rất mong muốn nhận được sự giúp đỡ, góp ý chân thành của đồng nghiệp để tôi thực hiện tốt hơn công việc giảng dạy của mình.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
Xác nhận của Ban giám hiệu
Hà Nội, ngày 4 tháng 4 năm 2017