Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao hiệu quả rèn đọc cho học sinh Lớp 1

m chán và tránh được tình trạng đọc vẹt.
( Ảnh minh hoạ 1- Phụ lục)
Giai đoạn luyện đọc bài ( kì 2)
Ở giai đoạn này, các em đã học xong phần âm vần chuyển sang đọc bài tập đọc. Yêu cầu về kĩ năng đọc lúc này đã nâng cao hơn. Bên cạnh việc đọc đúng, đọc trơn ( đọc hình thức) là đọc hiểu ( đọc nội dung).
Đọc hình thức:
Tôi đã tiến hành kiểm tra và phân loại vào giữa kì 1- khi các em đã có vốn từ ngữ nhất định và đã đọc được câu, đoạn. Kết quả như sau:
Đối tượng
Số lượng
Tỉ lệ
Đọc đúng
15
41,7%
Đọc chưa đúng tốc độ (chậm/ nhanh)
17
47,0%
Đọc thiếu/ thừa tiếng
7
19,4%
Đọc sai phụ âm đầu
5
13,9%
Đọc sai dấu thanh
4
11,0%
Đọc ngắt/ nghỉ chưa đúng
14
38,9%

Với những học sinh đã đọc đúng, đảm bảo tốc độ, trong các giờ học, tôi thường xuyên gọi các em đọc mẫu. Những lúc luyện đọc nhóm, tôi giao nhiệm vụ cho các em điều khiển nhóm, theo dõi và hướng dẫn các bạn trong nhóm đọc bài. Những em này sẽ điều khiển lớp, nhóm đọc trong giờ truy bài, giờ tự quản. Tôi cũng hướng dẫn các em đọc diễn cảm theo nội dung văn bản.
Với những em còn mắc những lỗi như đã kể trên, tôi thường xuyên gọi đọc trong các giờ tập đọc, gọi đọc đề bài hay các yêu cầu của bài cả trong môn Tiếng Việt cũng như các môn học khác. Tôi cũng lưu ý từng lỗi của học sinh với các em cũng như phụ huynh để phụ huynh nhắc nhở, sửa lỗi cho các em khi luyện đọc sau giờ học.
Lỗi đọc chưa đúng tốc độ: Ngoài việc nghe- đọc theo mẫu; khi các con luyện đọc giáo viên có thể gõ nhịp để học sinh đọc theo nhịp. Với những em đọc nhanh, giáo viên gõ nhịp chậm lại; với những em đọc chậm, giáo viên gõ nhịp nhanh hơn nhịp các em đọc. Đặc biệt, với những em đọc tốc độ chậm đa số là các em chưa đọc được trơn, còn phải đánh vần. Những em này cần luyện đọc nhiều, đọc thường xuyên. Khi nào nhớ hết mặt chữ, không phải đánh vần nữa tự khắc các em sẽ đọc được đúng tốc độ.
Với lỗi đọc thừa/ thiếu tiếng hay lỗi đọc bỏ dấu thường là do các em đọc ẩu, không nhìn kĩ văn bản. Khi các em đọc, tôi thường lưu ý các em cần nhìn kĩ văn bản, đọc chậm lại. Ban đầu có thể cho các em chỉ tay hoặc que chỉ theo từng chữ để đọc cho chính xác, sau khi quen sẽ tự đọc và điều chỉnh bằng mắt, không dùng tay hoặc que chỉ nữa.
Với lỗi đọc ngắt, nghỉ không đúng:
+ Với văn bản văn xuôi: Giáo viên lưu ý học sinh ngắt hơi chỗ có dấu phảy, dấu chấm phảy, nghỉ hơi chỗ có dấu chấm. Với những câu dài, có một số chỗ ngắt hơi ngoài dấu phảy, dấu chấm phảy, giáo viên cần lưu ý học sinh vì đây là việc
rất khó với học sinh lớp 1. Muốn ngắt hơi đúng thì học sinh cần phải hiểu được nội dung câu văn, hiểu được nghĩa của các từ, cụm từCó thể hướng dẫn học sinh nhận biết chỗ ngắt hơi rồi dùng bút chì đánh dấu vào sách, để khi đọc các em biết cách ngắt nghỉ đúng chỗ.
+ Với văn bản thơ: Giáo viên hướng dẫn học sinh nhận biết thể thơ, nhịp thơ; dựa vào thể thơ và nhịp thơ để ngắt, nghỉ hơi cho đúng. Ở những bài thơ có nhịp vắt dòng, giáo viên cần hướng dẫn kĩ cách đọc, đọc mẫu để học sinh đọc theo.
VD: Cách đọc vắt dòng ở bài thơ “ Lời chào” Đi đến nơi nào
Lời chào đi trước Lời chào dẫn bước Chẳng sợ lạc nhà
Lời chào kết bạn Con đường bớt xa Lời chào là hoa Nở từ lòng tốt
( Lời chào- Nguyễn Hoàng Sơn
Tiếng Việt 1- tập 2 bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống”)
Đọc nội dung:
Đọc nội dung là một yêu cầu khó đối với học sinh lớp 1. Muốn đọc nội dung tốt phải đọc hình thức tốt. Để hiểu được nội dung của văn bản, tôi thường nhắc học sinh đọc thầm lại nhiều lần. Sau đó hướng dẫn học sinh đọc nội dung theo các bước sau:
-Tìm hiểu nghĩa của các từ: Khuyến khích học sinh tự giải nghĩa theo ý hiểu của mình. Sau đó giáo viên chốt ý đúng. Giáo viên cho học sinh xem thêm hình ảnh hoặc video minh hoạ. Có thể giới thiệu thêm từ đồng nghĩa/ trái nghĩa/ đồng âm với từ cần giải nghĩa để mở rộng vốn từ cho học sinh. Tôi cũng thường xuyên cho học sinh đặt câu. Đặt được câu với từ ngữ cũng có nghĩa là học sinh đã hiểu được nghĩa của từ ngữ đó.
Trả lời các câu hỏi tìm hiểu bài: Với phần tìm hiểu bài, tôi thường chia nhỏ câu hỏi cho học sinh dễ trả lời. Sau khi trả lời các câu hỏi về nội dung bài, cho học sinh liên hệ, rút ra bài học cho bản thân.
Ở một số bài đọc có lời thoại của các nhân vật thì việc hiểu nội dung của bài đọc giúp các em biết đặc điểm, tính cách từng nhân vật. Từ đó sẽ có giọng đọc phù hợp với từng nhân vật khi đọc phân vai.
Trong các tiết tự chọn, tôi cũng thường xuyên cho học sinh luyện đọc thêm các bài thơ, bài văn. Sau đó cho học sinh tìm hiểu nội dung qua các hình thức: hỏi đáp, câu hỏi trắc nghiệm, trò chơi giúp các em thấy hứng thú hơn.
( Ảnh minh hoạ 2, 3- Phụ lục)
Đặc biệt, khi đọc tôi cũng lưu ý học sinh tư thế đọc: ngồi thẳng lưng, để sách ngang tầm mắt, mở rộng khẩu hình để phát âm được tròn vành rõ tiếng.
Trong quá trình học, khuyến khích học sinh phát hiện và sửa lỗi cho nhau.
Giải pháp 3: Bồi dưỡng tình yêu sách, hình thành thói quen đọc sách hàng ngày cho học sinh:
Sách là kho tàng tri thức của nhân loại. Sách nuôi dưỡng tâm hồn và bồi đắp kiến thức cho mỗi người. Đọc sách hàng ngày là một thói quen tốt, đặc biệt là cho các em học sinh. Đọc sách giúp luyện kĩ năng đọc tốt hơn, ngoài ra các em còn học được rất nhiều kiến thức bổ ích và những bài học cuộc sống ý nghĩa.
Trong chương trình Tiếng Việt kì 2 có nội dung “Đọc mở rộng”. Đây là nội dung nâng cao, đòi hỏi học sinh không chỉ có kĩ năng đọc trơn, đọc hiểu mà còn phải có khả năng tìm tòi, sáng tạo. Giáo viên có thể khuyến khích lấy sách, báo truyện ở góc thư viện của lớp, thư viện trường hoặc các em có thể đến thư viện ở xã. Giáo viên chủ nhiệm kết hợp với cán bộ thư viện giới thiệu với các em những cuốn sách hay, có nội dung phù hợp với chủ đề các em đang học.
Ngoài ra tôi còn hướng dẫn phụ huynh tìm mua hoặc tìm trên mạng internet cho con đọc. Với những bạn không có điều kiện mua sách và không tìm được trên mạng.
Kì 1: giáo viên giới thiệu từ 1, 2 cuốn sách/ tháng, đưa ra một số câu hỏi gợi ý để các con tìm hiểu nội dung. Sau khoảng 1 tuần cho các con tìm đọc, giáo viên tổ chức cho các con chia sẻ những điều em tìm hiểu được qua cuốn sách đó trong giờ sinh hoạt, tiết tự chọn Những điều các em chia sẻ có thể là đọc lại 1 đoạn em thích trong cuốn sách, chia sẻ về nhân vật em yêu thích, bài học rút ra từ cuốn sách
(VD: *Tháng 12, tôi giới thiệu với các em cuốn sách “ Thơ thiếu nhi chọn lọc” của Nhà xuất bản văn học. Sau khi đọc, các em sẽ chia sẻ trước lớp những nội dung sau: + Em thích nhất bài thơ nào?
+ Đọc bài thơ đó.
+ Bài thơ đó của tác giả nào?
+ Bài thơ khuyên chúng ta điều gì?/ em học được điều gì qua bài
thơ?
* Tháng 1: cuốn sách “ 30 việc học sinh tiểu học cần phải làm” trong bộ
sách “ Học tập và suy nghĩ” của nhà xuất bản Dân Trí. Cuốn sách gồm 30 câu
chuyện, mỗi câu chuyện là 1 bài học bổ ích, ý nghĩa dành cho các em. Sau khi đọc, các em sẽ chia sẻ với các bạn nhưng câu chuyện và bài học để lại ấn tượng sau sắc nhất cho mình. Đồng thời cũng chia sẻ những việc mình đã làm được sau khi đọc cuốn sách)
Kì 2: Trong chương trình Tiếng Việt kì 2 có các chủ đề đọc mở rộng sau:
+ Tìm đọc một bài thơ hoặc một câu chuyện về gia đình.
+ Tìm đọc cuốn sách viết về những điều em cần biết trong cuộc sống hàng ngày.
+ Tìm đọc một câu chuyện kể về một đức tính tốt.
+ Tìm đọc một cuốn sách hoặc một bài viết về thiên nhiên.
+ Tìm đọc một bài thơ về thiên nhiên hoặc cuộc sống xung quanh.
+ Tìm đọc một cuốn sách hoặc một tập thơ về đất nước và con người Việt Nam.
Các em đã được làm quen với rất nhiều cuốn sách hay và bổ ích mà giáo viên giới thiệu ở kì 1 nên các em thực hiện các yêu cầu của phần đọc mở rộng khá chủ động. Các em có thể tìm thấy những cuốn sách, mẩu chuyện mà đề bài yêu cầu ngay trong những cuốn sách giáo viên giới thiệu, hoặc trong các câu chuyện ở phiếu luyện đọc thêm mà giáo viên biên soạn. Ngoài ra, tôi cũng giới thiệu thêm nhiều những cuốn sách khác phù hợp để các con tìm đọc.
( Ảnh minh hoạ 4, 5- Phụ lục)
Sau khi đọc, các con cũng sẽ chia sẻ với cô giáo và các bạn. Khi chia sẻ, tôi lưu ý các con cần chia sẻ những nội dung cơ bản sau:
+ Tên cuốn sách, tên tác giả, nhà xuất bản.
+ Con đọc cuốn sách ở đâu ( con có, con mượn ở đâu, hay tìm ở trang nào trên internet)
+ Chủ đề chính của cuốn sách.
+ Bài học, lời khuyên rút ra sau khi đọc cuốn sách.
Vào những giờ chia sẻ sách, các em đều rất hào hứng. Tôi hi vọng qua hoạt động này sẽ bồi dưỡng cho các em tình yêu sách và thói quen đọc sách hàng ngày.
Giải pháp 4: Phối hợp tốt với phụ huynh trong việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh:
Ngay khi nhận danh sách lớp ( cuối tháng 8/2022) tôi đã liên lạc với phụ huynh học sinh, lập nhóm zalo lớp để thuận tiện trao đổi với phụ huynh. Giáo viên là người hướng dẫn, định hướng, cung cấp kiến thức. Còn việc theo dõi, uốn nắn và chỉnh sửa kịp thời phụ thuộc rất nhiều vào phụ huynh. Phụ huynh quan tâm, sát sao thì việc học của con sẽ đạt hiệu quả tốt.
Để thuận tiện nhất cho phụ huynh trong việc kèm con học tập, tôi đã chia sẻ để giúp cho phụ huynh về cách kèm con sắp xếp công việc và lựa chọn thời gian cùng con ôn tập nắm chắc kiến thức trên lớp và chuẩn bị bài trước khi đến lớp phù hợp nhất. Đây là một thuận lợi lớn cho cả việc dạy của cô và việc học của trò. Hàng ngày tôi đều dành 15 phút trước khi vào buổi học để kiểm tra kĩ năng đọc của học sinh. Việc kiểm tra thường xuyên giúp tôi nắm được khả năng, sự tiến bộ của các em.
Tôi đã họp và nhắc nhở phụ huynh sắp xếp cho con góc học tập riêng, yên tĩnh. Chuẩn bị tốt trang thiết bị học tập cho các con. Đồng thời cũng khuyến khích phụ huynh mua thêm sách, báo, truyện phù hợp lứa tuổi cho các con đọc.
Đa số phụ huynh phát âm theo giọng địa phương, hay mắc một số lỗi phát âm như nhầm lẫn l/n; ch/tr, thanh ngã thành thanh sắc/thanh hỏi.
(VD: hoa lan => hoa nan; tấm lòng => tấm nòng; làm => nàm cái đĩa=> cái đía/ đỉa; sữa => sứa/ sửa
bức tranh => bức chanh; trường học => chường học)
Đặc biệt, một số phụ huynh là người Cát Quế phát âm sai rất nhiều, không những mắc một số lỗi phát âm kể trên mà còn thêm một số lỗi khác như: s thành th, thanh hỏi/ ngã thành thanh nặng
( VD: của sắn => cụ thắn, quyển vở => quyện vợ; lịch sử => lịch thự)
Những lỗi phát âm này ảnh hưởng rất lớn đến việc đọc đúng của học sinh. Vì thế tôi đã chỉ ra các lỗi phát âm cơ bản và nhắc phụ huynh lưu ý sửa trong khi hướng dẫn con học bài. Trong cuộc sống hàng ngày có thể phụ huynh không sửa được hoặc không muốn sửa, vì đó là giọng địa phương, bản sắc làng xã nơi sinh sống. Nhưng khi hướng dẫn con đọc thì bắt buộc phải sửa. Lỗi phát âm không chỉ ảnh hưởng đến việc đọc đúng mà còn ảnh hưởng đến kĩ năng viết của học sinh.
Trong khi thực hiện những bài tập chính tả phân biệt l/n, ch/tr, x/s nhiều phụ huynh không đọc chuẩn tên chữ mà đọc thành “ nờ cao” ( l), “ nờ thấp” ( n), “ chờ nhẹ” ( ch), “chờ nặng” ( tr), “ xờ nhẹ” ( x), “ xờ nặng” ( s). Tôi đã lưu ý và nhắc nhở phụ huynh đọc đúng các tên chữ. Đặc biệt cho các em luyện đọc, nói thường xuyên để tạo thói quen đọc đúng.
Kết quả thực nghiệm:
Nhờ áp dụng các biện pháp nêu trên, kĩ năng đọc của học sinh lớp tôi tiến bộ rõ rệt.
* Bảng số liệu so sánh kết quả sau khi thực hiện đề tài
Bảng số liệu so sánh khả năng đọc của học sinh lớp 1C GK1 và GK2:
Đối tượng
Giữa kì 1
Giữa kì 2
Số lượng
%
Số lượng
%
Đọc đúng
15
41,66
24
66,66
Đọc chưa đúng tốc độ (chậm/ nhanh)
17
47,22
10
27,77
Đọc thiếu/ thừa tiếng
7
19,44
2
5,55
Đọc sai phụ âm đầu
5
13,88
3
8,33
Đọc sai dấu thanh
4
11,11
2
5,55
Đọc ngắt/ nghỉ chưa đúng
14
38,88
8
22,22

Ngoài việc so sánh, đối chiếu về sự tiến bộ về kĩ năng đọc của chính học sinh lớp 1D, tôi còn phối hợp với đồng chí giáo viên chủ nhiệm lớp 1C để so sánh, kiểm chứng hiệu quả của các giải pháp.
Bảng số liệu so sánh khả năng đọc của học sinh lớp 1D và lớp 1C giữa kì 2:
Đối tượng
Lớp 1C
Lớp 1D
Số lượng
%
Số lượng
%
Đọc đúng
19
55,9
24
66,7
Đọc chưa đúng tốc độ (chậm/ nhanh)
14
41,2
10
27,8
Đọc thiếu/ thừa tiếng
5
14,7
2
5,6
Đọc sai phụ âm đầu
3
8,8
3
8,3
Đọc sai dấu thanh
3
8,8
2
5,6
Đọc ngắt/ nghỉ chưa đúng
10
29,4
8
22,2

Đến nay, tất cả học sinh trong lớp đều đã biết đọc ( còn một vài em đọc tốc độ chậm).
Nhiều em đọc trôi chảy, biết đọc diễn cảm theo từng văn bản. Các em thích đọc thêm sách, báo
Phụ huynh từng bước nắm được cách đánh vần, cách phát âm chuẩn tiếng phổ thông, cách đọc ngắt nghỉ câu theo dấu câuthường xuyên hướng dẫn con luyện đọc tại nhà.
Tôi tin tưởng rằng, với việc tiếp tục áp dụng các giải pháp đã nêu thì cuối năm học chất lượng đọc của lớp tôi sẽ còn cao hơn nữa.
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Kết luận:
Rèn tốt kĩ năng đọc cho học sinh không chỉ nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt mà còn góp phần to lớn nâng cao chất lượng giáo dục. Trong quá trình xây dựng và thực hiện biện pháp, tôi rút ra một số kinh nghiệm cơ bản sau:
-Tìm hiểu thông tin, phân loại học sinh, nắm bắt tình hình lớp ngay từ khi nhận lớp để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chu đáo, cụ thể. Nghiêm túc thực hiện kế hoạch đã đề ra, bổ sung, sửa đổi kịp thời cho phù hợp với tình hình thực tế.
-Thường xuyên liên hệ, phối hợp với phụ huynh để phụ huynh tham gia tích cực vào việc rèn kĩ năng đọc cho con; đầu tư trang thiết bị học tập; mua thêm sách, báo, truyện cho con đọc.
Khen thưởng, động viên hoặc nhắc nhở học sinh kịp thời.
Bồi dưỡng tình yêu sách và hình thành thói quen đọc sách cho học sinh để học sinh đọc một cách chủ động, thường xuyên và tích cực.
Tôi nghĩ rằng những biện pháp trên không chỉ áp dụng được riêng ở lớp tôi mà còn có thể áp dụng rộng rãi cho các giáo viên đã và đang dạy lớp 1 khác.
Khuyến nghị:
Qua nhiều năm giảng dạy lớp 1, tôi mạnh dạn đưa ra một số đề xuất sau:
-Về phía các cấp lãnh đạo, quản lí và nhà trường:
+ Tổ chức thêm các chuyên đề, các buổi tập huấn chuyên môn.
+ Đầu tư thêm cơ sở vật chất đầy đủ, tiện nghi phục vụ cho việc dạy và học đạt hiệu quả cao; đặc biệt là đầu tư cho thư viện và các hoạt động của thư viện.
+ Có những hoạt động phong phú, phù hợp để nâng cao kĩ năng đọc, bồi dưỡng tình yêu sách, hình thành thói quen đọc sách hàng ngày cho học sinh.
- Về phía giáo viên:
+ Thường xuyên trau dồi chuyên môn, kĩ năng nghiệp vụ.
+ Đổi mới phương pháp, hình thức dạy học phong phú, phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh.
+ Tuyên truyền để phụ huynh hiểu nhiệm vụ giáo dục học sinh không chỉ của giáo viên và nhà trường, mà là nhiệm vụ chung của gia đình, nhà trường và xã hội.
- Về phía phụ huynh:
+ Quan tâm, đầu tư đúng mức cho việc học của con, em mình.
+ Tích cực phối hợp với giáo viên và nhà trường trong việc giáo dục học sinh.
Trên đây là một số ý kiến của tôi về việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh khi học trực tuyến, trong khi thực hiện đề tài này không tránh khỏi những vướng mắc, sai sót. Tôi rất mong được sự góp ý của các bạn đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Dương Liễu, ngày 15 tháng 4 năm 2023
Người viết
Nguyễn Thị Huyền Nga
PHỤ LỤC
Các tài liệu minh hoạ
Ảnh 1: Một số bài luyện đọc thêm
Ảnh 2, 3: Một số slide bài giảng
Ảnh 4, 5: Các cuốn sách giới thiệu cho học sinh tìm đọc.