Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao chất lượng môn Tập làm văn cho học sinh Lớp 5

át biểu đưa ra ý kiến của mình. Thường thì các em mang nặng tâm lý đứng lên lỡ nói sai sẽ bị thầy cô mắng hoặc các bạn chê cười. Để giải tỏa gánh nặng tâm lý này, tôi thường để các em tự do đưa ra ý kiến của mình dù cho ý kiến đó chưa sát với yêu cầu của câu hỏi đặt ra. Đừng bao giờ phủ nhận sạch trơn những suy nghĩ của các em mà nên động viên để các em tự tin hơn khi phát biểu.
Việc thực hiện “Sổ tay văn học” hay tạo “Thư viện nhỏ cho lớp” là rất cần và thiết thực. Nó còn giúp các em hạn chế việc mắc lỗi chính tả khi làm bài. Có nhiều giáo viên đặt ra câu hỏi tại sao có những em khi viết chính tả không hề mắc lỗi nào nhưng khi viết bài văn lại sai nhiều lỗi như thế ? Nguyên nhân chính là do khi viết bài văn các em không được nghe cô giáo phát âm từng tiếng như khi viết chính tả mà bản thân các em phải vận dụng tư duy để diễn đạt lại thành ý. Do đó, đa số các em thường viết theo những ngôn ngữ phát âm giao tiếp hằng ngày, hoặc cũng có khi do viết vội, viết câu dài gặp những từ khó thì lười đánh vần, từ đó viết sai chính tả. Nếu được chuẩn bị bài trước ở nhà (các em có thời gian kiểm tra chính tả, không bị khống chế thời gian làm bài) HS sẽ tự tin hơn và đỡ sai chính tả hơn khi làm bài.
* Để hỗ trợ cho HS, chúng ta cũng cần cung cấp thêm cho các em một số từ (theo dạng chủ đề đang học) để các em tham khảo.
VD1: Đối với dạng văn tả người
Tả vóc dáng : cao, lùn, gầy, mảnh mai, bụ bẫm, lụ khụ, yểu điệu 
Tả khuôn mặt, diện mạo : bầu bỉnh, rám nắng, xanh xao, trái xoan, hốc hác, đần độn, ủ rủ, cau có 
Tả làn da : nhăn nheo, xanh như tàu lá chuối, trắng trẻo, chai cứng, mốc thếch, da bánh mật
Tả mắt : đen huyền, đen láy, bồ câu, ti hí, mắt ốc bươu
...
VD2: Đối với dạng tả cây
Thân cây: sần sùi, ram ráp, trơn lùi. Đầy gai 
Lá cây: xanh thắm, xanh mượt, xanh uá 
...
Ngoài ra GV cần đặt mua giúp học sinh báo Nhi đồng chăm học và Văn học tuổi thơ cho học sinh để các em không những có thêm những kiến thức bài học, kiến thức xã hội bổ ích mà còn tạo khả năng giao tiếp khi các em tham gia viết bài.
* Nói tóm lại, muốn giúp cho học sinh có được vốn từ tích cực, bền vững phải luyện cho các em vận dụng từ ngữ vào những dạng bài tuân theo nguyên tắc xác định và phải vận dụng thường xuyên trong cuộc sống.
Phương pháp chung khi làm bài Tập làm văn:
Khi làm một bài Tập làm văn, chúng ta cần hướng cho học sinh làm bài theo 4 bước sau:
Đọc kĩ đề bài:
Đọc kĩ đề bài để nắm vững ý nghĩa từng từ, từng câu và tự trả lời 4 câu hỏi sau:
Đề bài thuộc thể loại văn nào?
Đề bài đòi hỏi ta giải quyết những vấn đề gì?
Phạm vi bài làm đến đâu?
Trọng tâm đề bài ở chỗ nào?
Tìm ý - Lập dàn bài:
*Sau khi nắm chắc đề bài (ở bước 1), các em không được vội vàng viết ngay bài làm, vì như thế ý tưởng sẽ lộn xộn, khó sắp xếp. Cần lập một dàn bài chi tiết gồm 3 phần: Mở mài, thân bài, kết bài.
*Để lập dàn bài cho một bài văn, các em cần đi theo các bước sau:
Bước 1: Chuẩn bị một tờ giấy nháp trắng để nhập toàn bộ nội dung của dàn ý trên cùng một mặt giấy để tiện theo dõi (không nên ghi dàn ý vào 2 mặt của tờ giấy vì như thế sẽ khó quan sát được toàn bộ các ý chính cần có của bài văn).
Bước2: Ghi sẵn 3 phần lớn của bài văn: 1.MB / 2.TB / 3.KB (Viết phần 1 xong để cách khoảng 2-3 dòng rồi mới ghi phần 2; phần 3 ghi xuống cuối tờ nháp, chỉ cần 2-3 dòng là đủ. Các khoảng trắng để ta nhập các ý cần phải có ở mỗi phần vào.
Bước 3: Nhớ lại những đặc điểm về thể loại, nhớ lại đặc điểm dàn bài chung của thể loại, dựa vào ý chính của đề để lập một dàn bài chi tiết cho bài văn mình chuẩn bị viết.
Tuỳ theo thể loại và ý chính của đề, ta tìm ý có liên quan đến đề bài. Tìm những ý chính (sẽ nói rõ ở phần chính) và những ý phụ (sẽ nói sơ qua ở phần phụ). Viết nhanh ra giấy nháp những ý đã tìm hoặc đã suy nghĩ được trong đầu óc.
Ta có thể ví dàn bài của một bài văn giống như một cái sườn nhà. Có dựng được sườn rồi mới thì mới có thể lợp mái, đóng vách, ráp cửa, tô quét,...
Trong dàn bài, ta sắp xếp các ý cho có thứ tự, điều gì đáng nói trước, điều gì nên để sau. Tránh những ý nhắc đi nhắc lại. Phần mở bài có những ý gì? Thân bài có mấy đoạn? đoạn
nào trọng tâm?(Trong những ý lớn có những ý nhỏ nào?). Phần kết bài nên có những ý gì? Ghi nhanh xong dàn bài, đọc lại để sửa hoặc thêm những ý cần thiết, bỏ những ý thừa.
Viết thành một bài văn hoàn chỉnh:
Đây là bước quan trọng nhất và cũng là khâu khó nhất.Trên cơ sở dàn bài vừa lập, em viết thành một bài văn hoàn chỉnh gồm 3 phần (MB,TB, KB), 3 phần này nối tiếp nhau tạo nên một văn bản thống nhất từ đầu đến cuối để giải quyết vấn đề nêu ra ở đề bài. Khi viết, phải viết từng câu, nghĩ 2-3 câu liền rồi mới viết để các câu đứng cạnh nhau không bị khập khiễng về cách diễn đạt ý. Khi đặt lời văn để diễn đạt các ý (đã trình bày ở dàn bài chi tiết), các em lưu ý cách diễn đạt có hình ảnh, gợi cảm và sinh động bằng cách sử dụng các biện pháp tu từ, các từ ngữ gợi tả, gợi cảm, các từ tượng thanh, tượng hình,...Ý hay là nhờ ở lời văn rõ ràng, mạch lạc. Vì vậy, chúng ta cần đặt câu đúng ngữ pháp, tránh viét câu quá dài, tạo nên những câu văncó nhiều ý, ý luẩn quẩn, lộn xộn hoặc không rõ ràng. Đặc biệt, trong khi trình bày, cần đặt các dấu câu đúng chỗ, thể hiện đúng nội dung đang trình bày. Sử dụng dấu câu hợp lí, đúng chỗ cũng là một yếu tố quan trọng giúp cho bài văn của chúng ta trở nên rõ ràng, rành mạch, quyết định tới 40% thành công của một bài văn. Khi trình bày lưu ý không viết tắt, không viết chữ số, trừ những số về đo lường và ngày, tháng, năm.
Đọc lại bài làm:
Sau khi viết xong, cần đọc lướt lại bài văn để sửa các lỗi (nếu có thể viết thêm các nét được) về chính tả, dấu câu,...
*Lưu ý :
Khi soát lại bài trên giấy kiểm tra, tuyệt đối không tẩy xoá, sửa chữa hoặc chèn thêm từ hoặc câu vào, vì như thế bài viết trở nên lem nhem, rất mất cảm tình. Do vậy, ở khâu viết bài, các em cần trình bày bài cẩn thận, tránh viết cẩu thả (viết ngoáy), tránh bỏ từ, bỏ tiếng khi viết (lỗi này hay xảy ra với những học sinh hay viết ngoáy,viết vội vàng)
Để làm một bài văn đúng trình tự, đầy đủ nội dung, hay về ý tứ lời văn, đẹp về hình ảnh sống động, dùng từ viết câu chính xác, rõ ràng... đòi hỏi học sinh phải có vốn kiến thức về từ ngữ, kiến thức về câu, về cách xây dựng văn bản.
Khi học sinh đã được cung cấp những từ ngữ miêu tả rồi, giáo viên cần tổ chức, hướng dẫn cho các em lập dàn ý, lựa chọn sắp xếp ý để miêu tả. Mục đích xây dựng dàn ý là giúp học sinh xác định được đúng yêu cầu của từng phần: mở bài, thân bài, kết bài, xác
định thể loại và đối tượng miêu tả để tránh tình trạng học sinh viết tràn lan, lạc đề và miêu tả không trọng tâm.
Hoạt động tiếp theo sau khi lập dàn ý là hoàn thiện dàn ý. Đây là bước quan trọng, cần thiết để có được một bài tập làm văn viết tốt nhất. Khi làm bài vào vở, học sinh cần chú ý cách trình bày, chữ viết, lỗi chính tả. Đó là những yếu tố giúp học sinh thành công trong quá trình học Tập làm văn. Cuối cùng, khi đã làm bài xong học sinh cần kiểm tra lại bài viết của mình trước khi nộp bài.
Giáo viên chấm bài và trả bài viết
Chương trình Tập làm văn lớp 5 có 3 tiết trả bài tả cảnh, 3 tiết trả bài tả người, 4 tiết trả bài kể chuyện, đồ vật, cây cối, con vật. Ta nhận thấy rằng có chấm bài chu đáo thì mới có tiết trả bài đạt hiệu quả.
Chấm bài:
Khi chấm bài Tập làm văn cho học sinh, mỗi bài tôi đọc qua một lượt để có cái nhìn chung về bố cục, về diễn đạt của học sinh, xem thử học sinh đã làm bài đúng thể loại, nội dung và trọng tâm bài viết chưa. Tôi ghi ra sổ chấm bài những chỗ hay, chưa hay hoặc sai những lỗi gì...của từng HS.
Khi chấm điểm xong cho cả lớp, tôi đánh giá chung kết quả bài làm của học sinh và rút ra những tiến bộ cần phát huy, và những thiếu sót cần sửa chữa bổ sung để chuẩn bị cho tiết trả bài sắp tới..
Trả bài viết:
Nội dung, phương pháp lên lớp một tiết trả bài Tập làm văn viết lớp 5, có 3 hoạt động chính:
Nghe thầy (cô) nhận xét chung về kết quả bài làm của lớp.
Chữa bài.
Đọc tham khảo các bài văn hay được thầy (cô) giáo khen để học tập và rút kinh nghiệm .
Để tiết trả bài viết đạt hiệu quả, giáo viên cần lấy thông tin từ bài viết của học sinh (đã chấm và ghi ở sổ chấm bài) và thực hiện các hoạt động trả bài một cách bài bản, có linh hoạt tuỳ theo tình hình chất lượng Tập làm văn của lớp.
Hoạt động 1: Nhận xét chung về bài làm của lớp gồm các bước sau:
Bước 1: Đánh giá việc nắm vững các yêu cầu của đề bài (ghi đề, học sinh đọc đề bài, xác định 3 yêu cầu: thể loại, nội dung và trọng tâm). Đánh giá tình hình làm bài của lớp về mặt nhận thức đề (số bài đã đạt 3 yêu cầu của đề, số bài chưa đạt hoặc đạt chưa đủ 3 yêu cầu. Biểu dương cá nhân, cả lớp...).
Bước 2: Đánh giá về nội dung bài viết (cho học sinh nêu dàn ý chung của kiểu bài tả cảnh,( tả người ) Đọc một vài đoạn văn đã chọn sẵn cho học sinh nghe và nhận xét, cuối cùng giáo viên đánh giá chung về nội dung đoạn văn đó.
Hoạt động 2: Chữa bài:
Nội dung và cách thức thực hiện sửa chữa lỗi diễn đạt:
Việc sửa chữa lỗi diễn đạt dựa trên cơ sở bài làm của cả lớp mà trong quá trình chấm bài, GV đã ghi ra các câu có vấn đề về ngữ pháp, các lỗi chính tả  Đến lúc này GV tổ chức, hướng dẫn cho HS nhận xét, sửa chữa. Định hướng như vậy sẽ giúp cho việc sửa chữa lỗi sát hợp và kịp thời uốn nắn kĩ năng diễn đạt cho lớp. Tuy nhiên, sửa như vậy sẽ dẫn đến tình trạng nhàm chán trong HS vì tiết trả bài nào cũng sửa chữa những lỗi đó.
Riêng tôi, ngay từ đầu năm học đã lên kế hoạch sửa lỗi diễn đạt cho lớp, mỗi tiết trả bài viết tập trung sửa chữa cho một hoặc hai loại lỗi nào đó một cách bền vững, tức là cần có trọng tâm sửa lỗi cho từng tiết.
* Hoạt động 2 này tiến hành theo 3 bước :
Bước 1: Tham gia chữa lỗi chung cho cả lớp:
Ví dụ:
Tiết trả bài viết số 1(tả cảnh, tuần 5) : Trọng tâm sửa lỗi là luyện từ -câu và thực trạng viết câu.
Bước 2: Học sinh đọc lại bài làm của mình, chú ý những chỗ mực đỏ ghi lời khen, chê của cô giáo. ( Ví dụ : câu hay, đoạn hay, hoặc lỗi dùng từ, lỗi viết câu, lỗi chính tả)
Bước 3: Học sinh tự chữa bài vào vở tập làm văn.
Hoạt động 3:
Đọc tham khảo một số đoạn, hoặc vài bài văn hay của một số em cho cả lớp nghe để học tập và rút kinh nghiệm.
KẾT QUẢ
Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí
Trong năm học vừa qua, khi vận dụng những phương pháp trên vào giảng dạy cho HS, tôi nhận thấy rất khả quan khi dạy phân môn này. Thành tích học tập của các em cao hơn, chất lượng hơn và học sinh học tập cũng tích cực hơn.
Bảng thống kê dưới đây đã chứng minh được điều đó:
Thời gian
Tổng

số HS
Giỏi (9 – 10)
Khá (7 – 8 )
TB (5 – 6) Dưới TB (1-4)
Đầu năm
33
2
7
19
5
Giữa HKI
33
3
9
18
3
Cuối HKI
33
7
16
10
0
Giữa KHII
33
15
16
2
0
Cuối HKII
33
20
13
0
0

Như vậy, cho đến thời điểm này các em đã biết cách trình bày bài văn hợp lí về bố cục, diễn đạt ý trọn vẹn, câu văn giàu hình ảnh. Một số các em yếu cũng đã diễn đạt khá tốt ý của mình. Tuy còn một số bài viết còn mang tính liệt kê nhưng bước đầu các em đã biết vận dụng các biện pháp tu từ đã được học để vận dụng vào bài viết của mình làm cho câu văn trở nên sinh động hơn.
Diễn biến chất lượng phân môn Tập làm văn sau khi áp dụng đề tài này thật đáng phấn khởi, đây là kết quả của một quá trình phấn đấu của thầy giáo và học sinh lớp 5A trường Tiểu học Văn Tiến. Chất lượng phân môn Tập làm văn đi lên rõ rệt đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt của lớp và của tổ chuyên môn.
Tôi hy vọng với một chút kinh nghiệm nhỏ bé này sẽ phần nào giúp cho đồng nghiệp gỡ rối trong công tác giảng dạy, bồi dưỡng HSG của mình (nhất là với phân môn Tập Làm Văn).
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
KẾT LUẬN
Để thực hiện những biện pháp như trên, giáo viên cần phải chú trọng phần chuẩn bị cho bài mới. Chuẩn bị tốt sẽ dạy tốt và học tốt, đặc biệt, khâu học sinh chuẩn bị ở nhà,
giáo viên cần định hướng một cách cụ thể, rõ ràng và khoa học thì việc chuẩn bị của học sinh mới có kết quả tốt.
Trong việc tổ chức cho học sinh hoạt động học tập, giáo viên thường xuyên kiểm tra, phát hiện ra những chỗ “hổng” kiến thức của học sinh để kịp thời giúp các em bổ sung cho đầy đủ. Nhất là phải thường xuyên cho học sinh ôn luyện, củng cố những kiến thức đã học một cách linh hoạt, lồng ghép vào các hoạt động tìm hiểu kiến thức mới nhằm khắc phục tận gốc những sai sót của học sinh.
Luôn tạo bầu không khí vui tươi, tự nhiên, thoải mái, kích thích học sinh hứng thú hoạt động học tập để phát huy khả năng diễn đạt trong văn nói cũng như trong văn viết.
Hình thức dạy học phải đa dạng, phong phú tạo cho học sinh môi trường học tập tích cực, chủ động và sáng tạo. Học sinh có điều kiện được bộc lộ những khả năng sẵn có, tích luỹ và phát triển vốn từ ngữ, rèn luyện kĩ năng lựa chọn, sử dụng từ phù hợp, giàu hình ảnh để có những câu văn hay, đoạn văn hay và bài văn hay.
Cần khuyến khích học sinh tham khảo những bài văn hay để học cách diễn đạt, cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh sinh độngthật nghiêm khắc đối với học sinh chép văn mẫu. Bởi chép văn mẫu, các em sẽ không phải suy nghĩ, không phải động não. Do đó, các em không phát triển được khả năng tư duy, óc sáng tạo. dần dần học sinh có thói quen ỷ lại và lười biếng. Tuy nhiên, giáo viên cần phải giúp học sinh có những kĩ năng thành thạo trong việc hình thành một dàn bài chi tiết từ dàn bài chung và từ dàn bài chi tiết để viết ra một bài văn hoàn chỉnh bằng chính khả năng của mình. Giáo viên cũng cần lưu ý chỉ chấm bài, sửa bài đối với những bài văn thực chất của học sinh, không chấm những bài văn chép từ văn mẫu. Có như vậy mới giúp các em rèn luyện khả năng tự học, tự bồi dưỡng cho mình.
Chúng ta có thể dạy tốt – học tốt môn Tập làm văn khi có sự phối hợp đồng bộ giữa thầy và trò với những yêu cầu cần đạt đã nêu trên. Cũng cần lưu ý rằng, dạy các em viết văn không có nghĩa là dạy các em trở thành nhà văn mà là dạy sao để các em có thể viết được những điều mình nghĩ đến và những điều mình muốn nói một cách mạch lạc, gãy gọn, hay nói cách khác là rèn cho HS kỹ năng xâu kết những ý nghĩ thành một đoạn văn chặt chẽ thể hiện rõ ý mình muốn diễn đạt, đây là một công việc khá khó khăn, tuy nhiên Bác Hồ đã từng nói:
“Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền ”
* Sau cùng, tôi xin kết thúc bài viết của mình bằng một câu nói của giáo sư Roach Van Allen để thay cho lời kết :
“Em có thể viết được những gì em nghĩ Em có thể viết được những gì em nói
Em có thể đọc được những gì em viết và em có thể đọc được những gì người khác viết cho em.”
KIẾN NGHỊ
Lãnh đạo nhà trường liên kết, phối hợp với các trường bạn tạo sự giao lưu học hỏi giữa các giáo viên, trong cụm.
Nhà trường thường xuyên sưu tầm tài liệu, sách tham khảo để tạo điều kiện cho GV bồi dưỡng đội tuyển (Đặt mua Toán tuổi thơ, Văn tuổi thơ và Nhi đồng chăm học...)
Nhà trường tạo điều kiện hơn nữa để tôi hoàn thành nhiệm vụ tốt hơn.
Thường tổ chức các chuyên đề về môn Tập làm văn nói riêng và các môn khác nói chung để các đồng nghiệp có thể học hỏi lẫn nhau nhiều hơn.
Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ của bản thân tôi được rút ra trong quá trình dạy
Tập làm văn ở lớp 5. Rất mong sự góp ý chân thành của các bạn đồng nghiệp.