Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh Lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viết

àm văn viết. Nhưng để tiết học đạt hiệu quả tối ưu, khi lên lớp giáo viên cần phải thực hiện các bước trong một tiết học như sau:
Với bất cứ đề bài Tập làm văn viết nào của học sinh giáo viên cần hướng dẫn học sinh các bước như sau:
Tìm hiểu nội dung đề bài
Xác định rõ yêu cầu các bài tập
Ở mỗi đề bài Tập làm văn viết, giáo viên cần cho học sinh tự xác định rõ yêu cầu các bài tập để khi thực hành các em sẽ không chệch hướng, đảm bảo đúng nội dung đề bài.
Ví dụ: Viết một bức thư cho một bạn ở miền Nam (hoặc miền Trung) để làm quen và hẹn bạn cùng thi đua học tốt.
Bước 1: Giáo viên cho học sinh đọc đề bài.
Bước 2: Yêu cầu học sinh xác định nội dung chính của bức thư và gạch dưới nội dung đó.
Viết một bức thư ngắn cho một bạn ở miền Nam (hoặc miền Trung) để làm quen và hẹn bạn cùng thi đua học tốt.
Nắm vững hệ thống câu hỏi gợi ý
Mỗi bài tập làm văn thường có câu hỏi gợi ý, các câu hỏi này sắp xếp hợp lí như một dàn bài của một bài Tập làm văn; học sinh dựa vào gợi ý để luyện nói, sau đó viết thành một đoạn văn ngắn. Giáo viên cần cho học sinh đọc toàn bộ các câu gợi ý để hiểu rõ và nắm vững nội dung từng câu; từ đó giúp các em trình bày đoạn văn rõ ràng, mạch lạc đủ ý, đúng từ, đúng ngữ pháp. Giúp học
sinh nắm vững nội dung từng câu hỏi gợi ý sẽ hạn chế được việc trình bày ý trùng lặp, chồng chéo, không có sự liên kết giữa các ý với nhau trong đoạn văn.
Tìm hiểu các câu gợi ý
Trước khi học sinh thực hành bài tập luyện nói, giáo viên cần giúp các em hiểu nghĩa của các từ ngữ có trong câu hỏi để học sinh hiểu và trình bày đúng yêu cầu, các từ ngữ này có thể là các từ khó hoặc từ địa phương. Nếu là từ địa phương, giáo viên có thể cho học sinh sử dụng từ địa phương mình để học sinh làm bài dễ dàng hơn.
Chia thành nhiều câu gợi ý nhỏ
Trong các câu gợi ý có một số câu dài hoặc ngắn gọn khiến học sinh lúng túng khi diễn đạt ý, do đó ý không trọn vẹn, bài văn thiếu sinh động sáng tạo. Giáo viên cần chia thành nhiều câu gợi ý nhỏ để giúp các em có những ý tưởng phong phú, hồn nhiên. Việc chia thành nhiều câu gợi ý nhỏ sẽ có nhiều học sinh được rèn kĩ năng nói, giúp các em thêm tự tin và giáo viên dễ dàng sửa chữa sai sót cho học sinh.
Như vậy qua hệ thống câu hỏi, giúp học sinh bày tỏ được thái độ, tình cảm, ý kiến nhận xét đánh giá của mình về vấn đề nêu ra trong bài học. Song song với quá trình đó giáo viên cần hỏi ý kiến nhận xét của học sinh về câu trả lời của bạn để học sinh rút ra được những câu trả lời đúng cách ứng xử hay.Từ đó giúp học sinh mở rộng vốn từ, rèn lối diễn đạt mạch lạc, lôgíc, câu văn có hình ảnh có cảm xúc. Trên cơ sở đó bài luyện nói của các em sẽ trôi chảy, sinh động, giàu cảm xúc đồng thời hình thành cho các em cách ứng xử linh hoạt trong cuộc sống.
Hướng dẫn tìm ý
Do đặc điểm tâm lí lứa tuổi nên đa số bài văn của học sinh lớp 3 có ý tưởng chưa phong phú, sáng tạo, các em thường trình bày hạn hẹp trong khuôn khổ nhất định. Giáo viên cần giúp các em tìm ý để thực hành một bài văn viết hoàn chỉnh về nội dung với những ý tưởng trong sáng giàu hình ảnh và ngây thơ chân thật. Để thực hiện được điều đó, giáo viên sẽ hướng dẫn học sinh một cách chặt chẽ từ sự liên tưởng về các sự vật, các hoạt động. Từ đó học sinh dễ dàng tìm ý và diễn đạt bài văn rõ ràng, mạch lạc hơn. Trong một tiết Tập làm văn với một đề bài nào đó, học sinh có thể quên một số hình ảnh, sự việc mà các em đã quan sát hoặc tìm hiểu qua thực tế. Giáo viên khơi gợi cho học sinh nhớ lại bằng những câu hỏi nhỏ có liên quan đến yêu cầu bài tập, phù hợp thực tế và
trình độ học sinh để các em dễ dàng diễn đạt. Nếu trong một bài tập làm văn, học sinh chỉ biết diễn đạt nội dung bằng những gì đã quan sát; hoặc thực hành một cách chính xác theo các gợi ý; bài làm như thế tuy đủ ý nhưng không có sức hấp dẫn, lôi cuốn người đọc, người nghe. Vì vậy, với từng đề bài giáo viên nên có những câu hỏi gợi ý, khuyến khích học sinh liên tưởng, tưởng tượng thêm những chi tiết một cách tự nhiên, chân thật và hợp lí qua việc sử dụng các biện pháp so sánh, nhân hoá, để từ đó học sinh biết trình bày bài văn giàu hình ảnh, sinh động, sáng tạo.
Hướng dẫn diễn đạt
Như đã nói, do tâm lí lứa tuổi nên bài văn thực hành của học sinh lớp 3 tuy có ý tưởng, nhưng vẫn còn nhiều sai sót về diễn đạt như: dùng từ chưa chính xác, ý trùng lặp, các ý trong đoạn văn chưa liên kết nhau nên trình bày chưa rõ ràng mạch lạc. Vì vậy, khi học sinh trình bày, giáo viên phải hết sức chú ý lắng nghe, ghi nhận những ý tưởng hay, ý có sáng tạo của học sinh để khen ngợi; đồng thời phát hiện những sai sót để sửa chữa. Giáo viên cần đặt ra tiêu chí nhận xét thật cụ thể để học sinh làm cơ sở lắng nghe bạn trình bày; phát hiện những từ, ý, câu hay của bạn để học hỏi và những hạn chế của bạn để góp ý, sửa sai.
Hướng dẫn sửa chữa từ và diễn đạt:
Trường hợp học sinh dùng từ chưa chính xác, các từ ngữ chưa phù hợp, nghĩa từ chưa hay hoặc từ thông dụng địa phương
Ví dụ: „Thầy em rất chăm chỉ trong giảng dạy”, “Cô em thường vận quần áo rất đẹp.” khi học sinh phát hiện sai sót đó, giáo viên giúp các em sửa chữa thay đổi từ phù hợp.
“Thầy em rất chăm chỉ trong giảng dạy” -> Thầy em tận tụy trong giảng dạy. “Cô em thường vận quần áo rất đẹp.”-> Cô em thường mặc quần áo rất đẹp. Đối với từ học sinh dùng trùng lặp nhiều lần trong một câu, ví dụ: “Chú
Hùng là bác sĩ. Chú Hùng rất tốt bụng. Chú Hùng luôn giúp em học bài”, giáo viên hướng dẫn học sinh lượt bớt từ hoặc dùng từ phù hợp để thay thế.
“Chú Hùng là bác sĩ. Chú rất tốt bụng, luôn giúp em học bài”
Hướng dẫn sửa chữa đặt câu:
Học sinh nói viết câu chưa hay chưa đủ ý, giáo viên cần hướng dẫn học sinh sửa chữa bổ sung ý vào cho đúng; câu dài dòng ý chưa rõ ràng mạch lạc cần cho học sinh sửa sai lược bỏ ý thừa, ý trùng lặp. Giáo viên khuyến khích học sinh tự sửa câu văn chưa hay của mình bằng những câu văn hay của bạn.
g. Hướng dẫn sửa chữa đoạn văn
Với mỗi chủ đề của bài tập làm văn nếu học sinh trình bày đủ nội dung theo gợi ý đã cho thì bài văn của các em xem như hoàn chỉnh. Nhưng để có một đoạn văn mạch lạc rõ ràng, ý tưởng liên kết chặt chẽ nhau thu hút được người đọc; giáo viên cần giúp các em biết viết đoạn văn có mở và kết đoạn, biết dùng từ liên kết câu, dùng câu liên kết đoạn một cách hợp lí và sáng tạo. Khi kể về một việc làm một hoạt động nào đó, giáo viên cần khuyến khích học sinh sử dụng những từ liên kết câu thể hiện trình tự diễn biến của sự việc như: “Đầu tiên”; “Tiếp theo”; “Sau đó”; “Cuối cùng”, "Thú vị nhất là", "Hấp dẫn nhất là" để đoạn văn gắn kết chặt chẽ liên tục từng ý với nhau. Do đặc điểm lứa tuổi và trình độ từng đối tượng học sinh không đồng đều nhau nên các em chưa hiểu nhiều về từ, câu liên kết trong đoạn văn viết; vì vậy giáo viên cần hướng dẫn bằng những gợi ý giản đơn dễ hiểu, có thể cho học sinh khá giỏi làm mẫu để giúp các em trình bày tốt hơn đoạn văn viết của mình. Trong việc hướng dẫn học sinh sửa chữa bài viết, giáo viên cần đưa ra tiêu chí đánh giá cụ thể giúp học sinh phát hiện những đoạn văn hay, ý tưởng phong phú sáng tạo đồng thời phát hiện những hạn chế còn vấp phải trong bài viết. Từ đó học sinh có sự suy nghĩ để sửa chữa cách diễn đạt ý tưởng trong bài viết của mình một cách hợp lí và sáng tạo.
THU THẬP DỮ LIỆU
Trong quá trình giảng dạy lớp 3D do tôi trực tiếp đứng lớp và chủ nhiệm, tôi đã thực hiện các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng bài Tập làm văn viết cho học sinh. Sau khi áp dụng trong khoảng thời gian từ tuần 6 đến tuần 26 tôi đã kiểm tra thử nghiệm cho học sinh lớp 3D làm bài Tập làm văn với đề bài như sau:
Đề bài: "Trường, phường hoặc khu phố em năm nào cũng tổ chức ngày hội Trung thu cho thiếu niên nhi đồng, em hãy viết đoạn văn kể về ngày hội Trung thu mà em nhớ nhất."
Với cách dạy và viÖc sử dụng các phương pháp, biÖn pháp dạy học trong suốt cả học kì 1 và đến giữa học kì 2 tôi đã khảo sát và phân loại được các mức độ về kĩ năng viết văn của học sinh. Kết quả thu được như sau:
BẢNG 2
Lớp

Sĩ số
Bài văn thiếu ý, câu văn sơ sài
Chưa biết
dùng từ, diễn đạt
Bài văn đủ ý,
diễn đạt lưu loát
Bài văn đủ ý,
câu văn hay, sinh động
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
3D
63
4
6,3
12
19,1
33
52,4
14
22,2

KẾT QUẢ
Qua quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài, việc dạy học phân môn Tập làm văn ở lớp tôi chủ nhiệm đạt được kết quả khả quan: Học sinh mạnh dạn tự tin hơn trong học tập, vốn từ của học sinh phong phú hơn, câu văn rõ ràng mạch lạc và giàu hình ảnh. Qua bảng tỗng hợp trên tôi thấy: Chất lượng học tËp của lớp tôi dạy đã tiến bộ lên rõ rÖt so với đầu học kì 1. Khi chấm bài tôi thấy các em đều nắm vững yêu cầu của đề, viết đúng nội dung. ÐÆc biÖt là kĩ năng dùng từ, đÆt câu, viết đủ các bộ phËn trong câu. Mői ý có bộ phËn chuyễn ý, liên kết câu nên đoạn văn trôi chảy mạch lạc. Các em đã có vốn từ nhất định, biết vËn dụng vốn từ đó trong khi viết văn. Các em đã mạnh dạn, tự tin, hăng hái phát biễu xây dựng bài. Học sinh được tự do dien đạt những điều mình suy nghĩ, muốn nói. Các em thích học môn tËp làm văn hơn. Giờ học trở nên nhẹ nhàng, sôi nỗi và hào hứng hơn. Vì vËy chất lượng bài viết của học sinh được nâng lên. Phụ huynh yên tâm khi thấy con mình biết tìm hiểu đề, sắp xếp ý, dùng từ đặt câu và biết làm văn.
Sau khi chấm bài, đối chiếu kết quả, tôi tổng hợp bảng thống kê chất lượng bài tập làm văn viết của học sinh như sau:
BẢNG 3
TRƯỚC KHI THỬ NGHIỆM
Lớp
Sĩ số
Bài văn thiếu ý,
câu văn sơ sài, sai dấu câu
Chưa	biết
dùng từ, diễn đạt
Bài văn đủ ý,
diễn	đạt	lưu loát
Bài văn đủ ý,
câu văn hay, sinh động
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
3D
63
13
20,6
19
30,2
24
38,1
7
11,1

SAU KHI THỬ NGHIỆM
Lớp
Sĩ số
Bài văn thiếu ý, câu văn sơ sài
Chưa	biết
dùng từ, diễn đạt
Bài văn đủ ý,
diễn	đạt	lưu loát
Bài văn đủ ý,
câu văn hay, sinh động
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
3D
63
4
6,3
12
19
33
52,3
14
22,2

Nhìn bảng tổng hợp tôi thấy sau khi dạy thử nghiệm các biện pháp giúp học sinh làm tốt bài Tập làm văn viết ,tôi thấy số bài văn viết đủ ý , diễn đạt lưu loát và biết sử dụng hình ảnh hay tăng lên rất nhiều so với cách dạy Tập làm văn lớp 3 khi chưa thử nghiệm
Trong chương trình sách giáo khoa lớp 3, mỗi tiết Tập làm văn là một hệ thống bài tập có tính định hướng, gợi mở, với nhiều dạng bài: Nghe -nói, nói
- viết, nghe - nói - viết  Vì vậy, khi áp dụng các biện pháp thử nghiệm giáo viên vẫn bám sát mục đích, yêu cầu của tiết dạy, bài dạy nhưng linh hoạt, chủ động trong cách tổ chức hoạt động dạy - học, các hình thức dạy học phù hợp, phân bố thời gian hợp lý, vừa tránh được những nhược điểm nêu trên vừa tạo được hứng thú học tập cho học sinh, giúp học sinh tham gia các hoạt động học một cách hào hứng, tích cực, phát huy được tính tích cực, sáng tạo. Học sinh biết viết thành đoạn văn với câu văn đúng, hay, biết sử dụng hình ảnh, từ ngữ phù hợp. Như vậy, trong một tiết học, giáo viên nên vận dụng linh hoạt các hình thức dạy học trong dạy Tập làm văn là nhiệm vụ cần thiết.
KẾT LUẬN:
C- KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Qua quá trình nghiên cứu đề tài, tôi nhận thấy vai trò và tầm quan trọng của dạy môn Tập làm văn. Thông qua thử nghiệm theo hướng trên, tôi đã thu rất nhiều kinh nghiệm và có kết quả: học sinh thích thú hơn, mạnh dạn hơn, vốn từ của học sinh phong phú hơn, câu văn giàu hình ảnh, Nhờ thế tôi rút ra được một số kinh nghiệm là:
Phương pháp dạy học Tập làm văn chủ yếu trong giai đoạn hiện nay là phải hướng cho học sinh cách tự học sáng tạo tri thức, phần lớn là cho học sinh tìm tòi, thực hành, luyện tập là chủ yếu.
Không nên dạy học một cách khuôn khổ như cách dạy và học lúc trước, giáo viên phải tạo điều kiện tối đa cho học sinh phát huy khả năng của mình mà không đi lệch hướng.
Cần lấy học sinh làm trung tâm cho hoạt động dạy và học, Người giáo viên phải phối hợp nhiều phương pháp khác nhau như: hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khoá 
Cần phải chú trọng đến đặc điểm tâm sinh lý của học sinh ở từng vùng miền khác nhau khi dạy phân môn Tập làm văn.
Dạy học Tập làm văn theo phương pháp tích hợp các phân môn trong môn Tiếng Việt. Biết kết hợp mối quan hệ chặt chẽ về yêu cầu kiến thức phân môn Tập làm văn của các khối lớp.
Trong giảng dạy giáo viên có đầu tư nghiên cứu sâu, phối hợp tổ chức linh hoạt các hình thức và phương pháp dạy học theo hướng đổi mới.
Giáo viên có ý thức tự học tự rèn; tham khảo các tài liệu, tạp chí, văn bản có liên quan đến chuyên môn và các dạng bài khó.
Tự bồi dưỡng kiến thức, học hỏi bạn bè, đồng nghiÖp đễ tích luỹ kinh nghiÖm áp dụng vào giảng dạy.
Cần nghiên cứu kĩ bài đễ sử dụng các phương pháp và hình thức dạy học sao cho phù hợp.
Chú ý quan tâm tới khả năng tư duy, óc sáng tạo của học sinh trong mői tiết học.
Giáo viên biết khai thác vốn hiễu biết của học sinh thông qua các môn học khác đễ giúp học sinh học tËp làm văn thấy nhẹ nhàng hơn.
Tạo không khí lớp học, gây hứng thú cho học sinh nhất là các học sinh thích học môn văn, có năng khiếu văn.
NHỮNG KHUYẾN NGHỊ :
Phòng Giáo dục và Đào tạo, nhà trường tổ chức các chuyên đề Tập làm văn theo từng chủ đề cho giáo viên học hỏi, trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau.
Trang bị thêm đồ dùng dạy học cho môn học.
Giáo viên cần tổ chức, phối hợp linh hoạt các phương pháp và hình thức dạy học theo hướng đổi mới.
Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ của tôi để giúp học sinh lớp 3 làm tốt bài Tập làm văn viết. Tôi rất mong sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp để tìm ra những biện pháp tốt nhất, hiệu quả nhất trong giảng dạy.
Hà Nội, ngày 30 tháng 3 năm 2016
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh nghiệm của mình viết không sao chép của người khác .
MỤC LỤC
A – MỞ ĐẦU	1
LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI	1
MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU	2
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU	2
PHẠM VI NGHIÊN CỨU	2
KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU	2
B- NỘI DUNG	3
CƠ SỞ LÍ LUẬN	3
NỘI DUNG CÁC BÀI TẬP LÀM VĂN VIẾT LỚP 3:	3
THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ:	4
Thuận lợi	4
Khó khăn	5
Khảo sát chất lượng làm bài Tập làm văn viết của học sinh	6
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LÀM TỐT BÀI TẬP LÀM VĂN VIẾT:	6
Trang bị kiến thức cho học sinh	6
Luôn chú trọng “tích hợp - lồng ghép” khi dạy Tập làm văn lớp 3.	7
Dạy học theo quan điểm giao tiếp	9
Tổ chức tốt việc quan sát, hướng dẫn học sinh cách dùng từ đặt câu khi làm văn viết.	9
Sử dụng linh hoạt các hình thức hoạt động trong tiết dạy tập làm văn theo hướng đổi mới.	10
Dạy học hướng vào học sinh và chú trọng các hình thức dạy học cá nhân.
.	10
Dạy học phối kết hợp các hoạt động ngoài giờ lên lớp	10
Với bất cứ đề bài Tập làm văn viết nào của học sinh giáo viên cần hướng dẫn học sinh các bước như sau	11
THU THẬP DỮ LIỆU	14
KẾT QUẢ	15
C- KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ	17
KẾT LUẬN	17
NHỮNG KHUYẾN NGHỊ	18
TÀI lIÖu Tham Kh¶O
Yêu cầu cơ bản về kiến thức và kĩ năng các lớp 1, 2, 3, 4
Bộ giáo dục - Ðào tạo
Giải đáp 88 câu hỏi về giảng dạy tiếng ViÖt ở Tiễu học
Lê Hữu Tỉnh- Trần Mạnh Hưởng - NXBGD
Hỏi - Ðáp về dạy Tiếng ViÖt 2
Nguyen Minh Thuyết - NXBGD
Một số lưu ý khi dạy tiếng ViÖt ở Tiễu học
Sở giáo dục Hà Nội
SGK tiếng ViÖt 3
Trần Mạnh Hưởng - Lê Phương Nga - Trần Hoàng Tuý - NXBGD
Thiết kế bài giảng Tiếng ViÖt tËp 1
Lê Thi Thu Huyền - Phạm Thị Thu Hà - NXB Hà
Thiết kế bài giảng Tiếng ViÖt 3 tËp 2.
Tạp chí giáo dục.