Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh học tốt văn miêu tả Lớp 2

 lá tươi tốt... Mùa Hạ	: Trái ngọt, hoa thơm ...
Mùa Thu : vườn bưởi chín vàng, trời xanh, cao...
Mùa Đông: Ấp ủ mầm sống để xuân về cây cối đa chồi nảy lộc, bập bùng bếp lửa nhà sàn... để vận dụng viết đoạn văn kể về bốn mùa.
Khi dạy các bài tập đọc, trong phần củng cố, tôi luôn khắc sâu kiến thức nhằm chuẩn bị tốt cho phân môn Tập làm văn như
Khi dạy bài Cô giáo lớp em ( TV2, tập 1- trang 60), trong phần củng cố, tôi cho nhiều học sinh nhất là những em còn yếu nhắc lại hình ảnh của cô giáo( Sáng nào cô cũng đến lớp sớm, cô rất chịu khó, luôn thương yêu học sinh, luôn tươi cười với học sinh...) hay tình cảm của học sinh đối với cô giáo( yêu quý cô giáo, ngắm mãi những điểm mười cô cho...). Nhờ đó, trong tiết Tập làm văn kể về cô giáo, học sinh kể mạch lạc, tự nhiên và cảm nhận rõ hơn tình cảm đối với thầy cô giáo.
4.2. Dạy nội dung miêu tả kết hợp với Luyện từ và câu
Phân môn luyện từ và câu giúp học sinh hiểu nghĩa và vận dụng nghĩa của từ, nghệ thuật dùng từ, biện pháp tu từ giúp các em viết văn miêu tả được rõ
ràng, khúc triết, ngắn gọn và sáng về ý, giàu về hình ảnh. Qua phân môn này, các em được cung cấp một kho tàng từ ngữ viết văn.
* Ví dụ: Khi dạy bài: Mở rộng vốn từ: Từ ngữ chỉ nghề nghiệp( TV2, tập 2- trang 138)
Qua bài này, các em nắm được một số từ ngữ chỉ nghề nghiệp và những việc làm của mỗi nghề khác nhau:
Nông dân: cấy lúa, trồng khoa, nuôi lợn, thả cá...
Bác sĩ: khám, chữa bệnh...
Công nhân: làm giấy viết, vải mặc, giày dép, bánh kẹo, ô tô, máy cày...
Người bán hàng: bán gạo, bán vải, bán quần áo, bán bánh kẹo...
Với những từ ngữ trên, các em biết cách vận dụng vào viết đoạn văn kể về người thân.
Ngoài ra, phân môn Luyện từ và câu còn giúp các em sử dụng dấu câu( dấu chấm, dấu phẩy) hợp lí, sử dụng linh hoạt các kiểu câu để vận dụng viết đoạn văn như Ai( cái gì, con gì) – Là gì? để giới thiệu đối tượng mình định tả; Ai( cái gì, con gì) – làm gì? và Ai( cái gì, con gì)- như thế nào? để viết những câu phát triển đoạn văn...
Tạo hứng thú cho học sinh khi học văn miêu tả
Nhà giáo dục nổi tiếng người Nga K.D.Uniski từng nói: “ Việc học tập không hứng thú mà chỉ do sức mạnh cưỡng ép sẽ giết chết mọi ham muốn nắm bắt tri thức của học sinh”. Phân môn Tập làm văn lại là một phân môn khó, nếu giáo viên không tạo được hứng thú, niềm say mê văn học cho các em thì thật khó để các em lĩnh hội, tiếp thu kiến thức.
Tạo hứng thú cho học sinh bằng trò chơi học tập
Trò chơi thi viết tiếp sức một đoạn văn
Mục đích:
Luyện viết từng câu để diễn đạt từng ý nhỏ trong đoạn văn kể hoặc tả đơn giản, luyện tập cách liên kết các ý, nối các câu trong một đoạn văn.
Rèn phản ứng nhanh khi nghĩ và viết; đọc hiểu lời văn của người khác.
Chuẩn bị:
Bảng phụ ghi yêu cầu trò chơi và tiêu chuẩn bình chọn ( gắn ở nửa bảng bên trái)
Bảng phụ ghi câu hỏi gợi ý để viết đoạn văn (gắn ở nửa bảng bên phải)
Mỗi nhóm chuẩn bị một tờ giấy trắng.
Cách tiến hành:
Gọi học sinh đọc yêu cầu và gợi ý trên bảng.
Mỗi học sinh trong nhóm sẽ viết một câu, nối tiếp đến hết đoạn văn trong thời gian 5 phút
Đại diện từng nhóm đọc đoạn văn của nhóm mình
Cả lớp bình chọn, cho điểm theo tiêu chuẩn bình chọn
Thực hành chơi:
Bài: Kể ngắn về loài vật
Chuẩn bị: Bảng phụ ghi:
Yêu cầu trò chơi: Viết tiếp sức một đoạn văn nói về loài vật mà em thích.
Tiêu chuẩn bình chọn, cho điểm một bài văn ( 10 điểm)
+ Mỗi ý đúng, đủ: 2 điểm ( 4 ý: 8 điểm)
+ Viết đúng mỗi ý nhưng chưa đầy đủ: 1 điểm
+ Đoạn văn không có lỗi về câu: 1 điểm
+ Đoạn văn không có lỗi về chính tả: 1 điểm.
Câu hỏi gợi ý:
Con vật em thích là con vật gì? Nó sống ở đâu?
Hình dáng của nó có gì đặc biệt?
Thức ăn của con vật đó là gì?
Con vật đó thường làm gì( hoặc có lợi ích gì)? b.Tiến hành chơi:
Phổ biến luật chơi và cách thức trò chơi
Chia lớp thành nhiều nhóm nhỏ, mỗi nhóm từ 6 đến 8 em), ghi số thứ tự vào mặt sau tờ giấy của nhóm mình.
Gọi học sinh đọc yêu cầu và gợi ý trên bảng
HS thực hành chơi theo nhóm
HS cùng trọng tài bình chọn điểm cho từng nhóm.
Trọng tài công bố điểm từng nhóm và trao phần thưởng cho nhóm đạt điểm cao nhất.
Với trò chơi này, kĩ năng viết văn của các em được nâng lên một cách rõ rệt, một số em trước kia viết văn không đủ ý, câu văn chưa liền mạch, bài sai lỗi chính tả. Đến nay qua trò chơi các em đã biết viết đoạn văn miêu tả hay, sinh động, câu văn rõ ràng, mạch lạc. Các em yêu thích văn học hơn.
5.1.2 Trò chơi: Biên tập viên giỏi
Mục đích:
Rèn kĩ năng nhận xét, phát hiện lỗi sai
Củng cố kĩ năng lựa chọn từ ngữ, sử dụng dấu câu, cách liên kết ý trong đoạn văn miêu tả đơn giản.
Chuẩn bị: Bảng phụ ghi các câu văn miêu tả.
Cách chơi: Chia lớp thành 2 đội, mỗi đội. Khi giáo viên đưa ra một câu hoặc đoạn văn, hai đội phải phát hiện lỗi sai về cách dùng từ, sử dụng dấu chấm, phẩy và sửa lại cho đúng. Đội nào đưa ra cách sửa nhanh và hay hơn sẽ ghi được 1 bông hoa. Sau 3 lượt chơi, đội nào ghi được nhiều hoa hơn đội đó giành chiến thắng và được công nhận danh hiệu: Biên tập viên giỏi.
Tiến hành chơi. Ví dụ bài: Kể về anh, chị em.( TV2, tập 1)
GV phổ biến luật chơi
Chia lớp thành 2 đội( Đội đỏ, đội xanh)
Treo lần lượt từng bảng phụ ghi sẵn câu văn cần sửa
+ BP1: Chị Khánh Linh năm nay 15 tuổi. Dáng người chị phù phĩnh trông rất khỏe mạnh.
+ BP2: Bàn học của anh Huy lúc nào cũng ngăn nắp. Sách vở bút thước... thứ nào cũng được sắp xếp thứ tự, giữ gìn cẩn thận.
+ BP3: Mỗi khi em bị ốm, chị chăm sóc em rất khéo tay.
Hai đội có nhiệm vụ tìm ra lỗi sai và sửa lại cho đúng và hay. Đáp án:
+ Chị Khánh Linh năm nay 15 tuổi. Dáng người chị tròn trĩnh trông rất khỏe
mạnh.
+ Bàn học của anh Huy lúc nào cũng ngăn nắp. Sách vở, bút, thước... thứ
nào cũng được sắp xếp thứ tự, giữ gìn cẩn thận.
+ BP3: Mỗi khi em bị ốm, chị chăm sóc em rất chu đáo.
Cả lớp và GV bình chọn cách sửa hay và tổng kết đội thắng cuộc.
Khi tổ chức trò chơi này, tôi thấy lớp học sôi nổi, vui vẻ. Các em phấn khởi và tích cực tham gia trò chơi. Hơn thế, kĩ năng nhận xét, lựa chọn sử dụng từ ngữ cũng tiến bộ, phát huy khả năng sáng tạo, tư duy cho học sinh khi học văn miêu tả.
5.2. Tạo hứng thú cho học sinh bằng nghệ thuật lên lớp
Người giáo viên là một kĩ sư tâm hồn. Sự khéo léo trong cách cư xử với học sinh sẽ nuôi dưỡng tâm hồn trong sáng, đưa ước hoài bão của các em bay cao hơn, xa hơn tới chân trời tri thức. Với vai trò là người điều khiển lớp học, người giáo viên phải có một phẩm chất đặc biệt và một nghệ thuật lên lớp. Đó là sự nâng đỡ, khích lệ, động viên, coi trọng những thành công nhất định của các em để các em tìm thấy hứng thú trong học tập đặc biệt là trong phân môn khó này. Do học sinh ở lứa tuổi còn nhỏ,vốn sống ít, việc tiếp xúc với thiên nhiên còn nhiều hạn chế ,một số em tự ti, xấu hổ, sợ sệt khi học văn miêu tả. Do đó tôi luôn khen ngợi, động viên khuyến khích các em bằng tình cảm chân thành như:
Tiến Trọng! Con nói tự tin hơn nhiều rối đấy!
Cô không ngờ Duy Đông lại có sự so sánh hay đến vậy!
Mỗi khi học sinh dùng từ sai hay viết chưa đúng yêu cầu, tôi không trách mắng nặng nề mà tìm ra cách hướng dẫn phù hợp để các em tự phát hiện ra lỗi sai và cách sửa lại. Nhiều học sinh khi được khích lệ đã tích cực học tập, cố gắng vươn lên vượt qua những khó khăn trong học tập, trở thành những học sinh tự tin. Bên cạnh đó, trong những giờ văn miêu tả, tôi thường lồng ghép những bài hát, câu thơ, câu đố dân gian có liên quan đến nội dung bài học để bài học không còn khô khan, buồn tẻ. Hơn thế, các em có thể vận dụng để đoạn văn thêm sinh động, gần gũi.
Làm giàu vốn từ thông qua hoạt động tại thư viện
Ở trường, mỗi tuần các em được học 1 tiết hoạt động tại thư viện. Tôi coi đây là một tiết học bổ ích giúp các em mở mang kiến thức ở mọi lĩnh vực của cuộc sống. Tôi định hướng và giúp các em chọn những cuốn sách hay theo các chủ điểm để đọc và hướng dẫn học sinh bước đầu khai thác nội dung của cuốn sách bằng các câu hỏi như: Cuốn sách này viết về điều gì? Con thấy cuốn sách này hay ở điểm nào? Sau khi đọc sách con rút ra được điều gì? Sách làm cho những thứ xa lạ trở nên gần gũi. Sách còn cung cấp cho các em một kho các từ ngữ để các em vận dụng vào viết văn. Mỗi em có một cuốn sổ tay ghi lại những điều hay mình vừa khám phá từ cuốn sách. Không chỉ vậy, tôi thường sưu tầm tranh ảnh, video clip có nội dung liên quan đến chủ điểm đó cho học sinh quan sát. Ví như ở tuần 25, 26, các em được học về chủ điểm sông biển, tôi cho học sinh theo dõi đoạn video: “ Thế giới biển cả”. Qua đó những học sinh chưa một lần được đặt chân đến biển cũng có thể hiểu thế nào là biển, sóng biển, thuyền buồm, ngư dân... và hiểu dưới đại dương là cả một thế giới những loài sinh vật đầy hấp dẫnTiêu biểu như Kim Ngân đã ghi lại sau khi xem đoạn băng như sau : Biển là vùng nước mặn rộng lớn mênh mông trên trái đất, cánh buồm( bằng vải) giúp thuyền chuyển động nhanh trên mặt nước, hải âu là loài chim thường kiếm ăn trên biển, là bạn của người đi biển; sóng biển như mái tóc bạch kim, nối đuôi, từng đợt; Các loài sinh vật dưới biển: san hô, cá, tôm, cua, rắn, hải cẩu, sứa... . Từ đó các em có vốn từ ngữ phong phú, làm cơ sở cho việc nói và viết về cảnh biển được tốt.
Dưới sự hướng dẫn của cô giáo, học sinh lớp tôi rất hào hứng và thích thú trong việc chọn sách và đọc sách. Với các em đây là một kho tàng tri thức vô giá. Các em có ước mơ, có vốn sống phong phú và nhiều khả năng bộc lộ cảm xúc và niềm say mê văn học, chất lượng giờ học văn miêu tả cũng nhờ đó nâng lên.
Kết quả:
Sau một thời gian áp dụng các biện pháp trên, kết hợp chặt chẽ của gia đình và cố gắng nỗ lực của bản thân, tôi nhận thấy mỗi giờ dạy, bản thân cũng tạo được sự say mê, hứng thú trong việc rèn cho các em học văn miêu tả. Đầu năm học, khi làm quen với phân môn này, nhiều học sinh lớp tôi “ sợ” học. Nhưng với sự dìu dắt, động viên của tôi, chất lượng học văn miêu tả của các em
có sự chuyển biến rõ rệt. Tất cả học sinh trong lớp không còn cảm thấy sợ khi đến giờ tập làm văn nữa mà luôn chờ đón tiết Tập làm văn. Kĩ năng làm văn cũng nâng lên một bước đáng kể. Các em viết đoạn văn cô đọng hơn, giàu hình ảnh, một số đoạn văn gây được cảm xúc cho người đọc, biết thể hiện cái tôi cá nhân vào bài văn của mình. Nhiều em đầu năm còn yếu đến nay đã vươn lên đạt điểm khá như: Tiến Trọng, Văn Chung, Việt Anh... Đó cũng là niềm vui, là động lực để tôi phấn đấu trong sự nghiệp trồng người đầy khó khăn này.
Kết quả đó được đánh giá như sau:
Các đề bài miêu tả

Số
lượng bài
Kết quả
Điểm giỏi
(9-10)
Điểm khá
(7-8)
Điểm TB
(5-6)
Điểm dưới TB
(3-4)
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
Viết đoạn văn ngắn từ 4 đến 5 câu kể về anh, chị, em ruột( hoặc anh, chị, em họ)của em.

36

10

27.8

13

36.1

10

27.8

3

8.3
Viết đoạn văn ngắn khoảng 4,5 câu kể về mùa hè

36

12

33.3

14

38.9

8

22.2

2

5.6
Viết 2,3 câu kể về loài chim mà em thích

36

13

36.1

17

47.2

6

16.7

0

0
Viết một đoạn văn ngắn khoảng 3 đến 5 câu về cảnh biển buổi sáng sớm.

36

16

44.4

16

44.4

4

11.2

0

0
Viết một đoạn văn ngắn 3 đến 5 câu về ảnh Bác Hồ

36

20

55.6

13

36.1

3

8.3

0

0

PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
KẾT LUẬN
Muốn gặt hái được thành công trong việc giảng dạy phân môn Tập làm văn lớp 2 nói chung và văn miêu tả nói riêng, người giáo viên phải nhận thức được tầm quan trọng của việc rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho các em:
Giáo viên phải sử dụng linh hoạt các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp với đối tượng học sinh, với yêu cầu từng bài sao cho tiết học trở thành một chuỗi hoạt động sôi nổi, nhẹ nhàng nhằm lôi cuốn học sinh tham gia luyện tập các kĩ năng.
Trong quá trình giảng dạy, người giáo viên phải khơi dậy nguồn cảm xúc cho các em, giúp các em thấy được cái hay, cái đẹp trong văn miêu tả.
	Quá trình dạy kĩ năng viết văn không thể tách tời các môn học khác như: Luyện từ và câu, Tập đọc, Kể chuyện...
Học sinh đọc nhiều sách báo để vốn từ của các em ngày càng phong phú hơn.
	Giáo viên tổ chức trò chơi học tập nhằm giúp cho các em hứng thú, yêu thích Tiếng Việt và có ý thức gìn giữ sự trong sáng của Tiếng Việt.
Tạo mối quan hệ thầy trò, tạo sự gần gũi, yêu thương động viên các em, hiểu biết về tâm sinh lí trẻ, tận tình giúp đỡ, hướng dẫn các em hoàn thành mục tiêu bài học.
Dạy văn miêu tả là dạy cách cảm, cách nghĩ chân thành, nuôi dưỡng, bồi đắp tình cảm của các em giúp các em biết quý trọng, thương yêu những vật xung quanh. Một bài văn hay là bài văn phải mang đậm tính cá nhân, đưa người đọc vào một thế giới tâm hồn với một cảm xúc khó quên.
KHUYẾN NGHỊ
Để tăng cường cho việc dạy văn miêu tả cho học sinh đạt kết quả cao cần:
Tổ chức các tiết chuyên đề Tập làm văn.
Đầu tư thêm tranh ảnh, băng đĩa phục vụ việc dạy Tập làm văn trong các trường học
Trên đây là một số biện pháp mà tôi đã thực hiện giảng dạy trong phân môn Tập làm văn cho học sinh lớp 2. Tôi nhận thấy chất lượng dạy và học văn miêu tả đã có bước tiến mới, kĩ năng viết đoạn văn miêu tả của các em có sự chuyển biến rõ rệt. Mặc dù vậy, đây là những kinh nghiệm giảng dạy của bản
thân nên không tránh khỏi hạn chế, thiếu sót. Tôi rất mong được sự đóng góp ý kiến của Hội đồng khoa học và các bạn đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ	Đông Anh, ngày 12 tháng 4 năm 2013
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết không sao chép nội dung của người khác
NGƯỜI VIẾT
Nguyễn Thị Thùy phương
DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách giáo khoa Tiếng Việt 2 tập 1, tập 2.
Sách giáo viên Tiếng Việt 2 tập 1, tập 2.
Sách thiết kế bài giảng Tiếng Việt 2 tập 1, tập 2.
Báo Giáo dục thời đại.
Tạp chí giáo dục Tiểu học.
Đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Việt ở Tiểu học.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Hạnh
Giải đáp 188 câu hỏi về giảng dạy môn Tiếng Việt ở Tiểu học.
Trần Mạnh Hưởng – Lê thị Tỉnh
Phương pháp dạy Tiếng Việt ở Tiểu học.
Lê phương Nga Nguyễn Trí
Trò chơi học tập Tiếng Việt.
Trần Mạnh Hưởng (chủ biên) Nguyễn Thị Hạnh- Lê Phương Nga
MỤC LỤC
Dàn ý tóm tắt.	01
PHẦN I – ĐẶT VẤN ĐỀ	02
Cơ sở khoa học.	02
Mục đích nghiên cứu.	03
Đối tượng áp dụng	03
PHẦN II – NỘI DUNG	04
Cơ sở lí luận	04
Cơ sở thực tiễn.	04
Biện pháp thực hiện.	04
Vận dụng phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của
học sinh	05
Phương pháp quan sát	05
Phương pháp thực hành giao tiếp	06
Phương pháp sử dụng từ ngữ trong câu	06
Phương pháp phân tích ngôn ngữ	07
Giúp học sinh nắm chắc các dạng bài tập miêu miêu tả	08
Dạng bài quan sát tranh và trả lời câu hỏi	08
Dạng bài tập đọc văn bản- trả lời câu hỏi	10
Dạng bài tả ngắn	11
Hướng dẫn học sinh viết đoạn văn miêu tả	13
Hệ thống câu hỏi gợi ý rõ ràng	13
Giúp học sinh nắm chắc trình tự các bước khi viết một
đoạn văn miêu tả.	14
Dạy văn miêu tả tích hợp trong các phân môn khác của môn Tiếng Việt	16
Dạy văn miêu tả tích hợp trong phân môn tập đọc	16
Dạy văn miêu tả tích hợp với Luyện từ và câu	16
Tạo hứng thú cho học sinh	17
Tạo hứng thú bằng trò chơi học tập	17
Tạo hứng thú bằng nghệ thuật lên lớp của giáo viên	19
Làm giàu vốn từ thông qua hoạt động tại thư viện	20
Kết quả	20
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ	22
Kết luận	22
Khuyến nghị	22