Sáng kiến kinh nghiệm Giúp học sinh yếu học tốt Luyện từ và câu Lớp 5

n hướng dẫn học sinh xác định ngữ điệu đọc sao cho phù hợp với mục đích thông báo (làm rõ những thông tin cơ bản, giúp người nghe tiếp nhận được những vấn đề quan trọng hay nổi bật trong văn bản) khắc phục những cách đọc thiên về hình thức diễn cảm của học sinh Tiểu học.
Các hình thức luyện tập:
Để hướng dẫn học sinh luyện tập, giáo viên có thể tổ chức cho học sinh hoạt động theo các hình thức sau:
Luyện tập cá nhân qua việc nghe, nói, đọc, viết kết hợp với các môn học khác như: tập đọc, chính tả, kể chuyện, tập làm văn, hoạt động ngoại khóa
Luyện tập qua việc sử dụng vật thật, tranh ảnh; dùng yếu tố từ vựng; giải thích bằng tập theo nhóm: nhiều học sinh hợp tác luyện tập, tham gia các trò chơi luyện tập (thi nói câu theo hình thức nối tiếp, đố vui,).
Luyện tập thông qua miêu tả lôgic (dùng định nghĩa); đặt từ trong câu, đặt câu trong bài
- Luyện tập qua một số từ tượng thanh mô phỏng: tiếng cười nói, tiếng chim kêu, tiếng gió thổi, tiếng nước chảy
Khai thác vốn từ của học sinh thông qua việc tìm hiểu bài và luyện tập.
Vận dụng một vài biện pháp tích cực – đặc thù bộ môn thể hiện tính tích hợp (về nội dung) và tính tích cực (về phương pháp) trong mỗi bài soạn để giúp học sinh
có kiến thức cơ bản về ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp và văn bản từ đó giúp các em có kĩ năng dùng từ, đặt câu, liên kết câu và sử dụng dấu câu.
Hoạt động tôi thường dạy trong tiết Luyện từ và Câu là hoạt động thực hành. Thực hành dùng từ, đặt câu, dựng đoạn hoặc chữa các lỗi về từ, câu đoạn. Giáo viên cần khuyến khích học sinh thảo luận, tranh luận và thực hiện hoạt động học tập theo tất cả các chiều quan hệ: Thầy - trò, trò - thầy, trò - trò khắc phục tình trạng suốt giờ học chỉ có thầy hỏi trò trả lời đơn điệu và thiếu dân chủ (Truyền thụ kiến thức một chiều).
Khi thấy học sinh nói sai và dẫn đến viết sai thì giáo viên phải chỉ cho học sinh cách diễn đạt, dùng từ, đặt câu để các em không cảm thấy khó khăn, lúng túng trong khi nói và viết .
- Tuỳ theo trình độ học sinh trong lớp, giáo viên có thể đưa ra nguyên văn câu hỏi, bài tập trong sách giáo khoa hoặc chia tách câu hỏi thành các ý nhỏ để học sinh dễ thực hiện hoặc bổ sung câu hỏi phụ có tác dụng dẫn dắt học sinh trả lời câu hỏi, thực hiện yêu cầu của bài tập.
- Bằng nhiều hình thức khác nhau (làm việc cá nhân hoặc theo cặp, theo nhóm). Giáo viên tạo điện kiện cho học sinh luyện tập một cách tích cực. Trong quá trình tìm hiểu bài, giáo viên cần rèn luyện cho học sinh cách trả lời câu hỏi, luyện tập, trao đổi ý kiến.
Nghiên cứu đề tài này được tiến hành trên lớp 5.4 ở trường Tiểu học Phong Thạnh Đông. Được thực hiện biện pháp tích cực khi dạy bài “Từ trái nghĩa”. Kết quả cho thấy tác động có ảnh hưởng tốt hơn đến chất lượng học tập của học sinh, đa số học sinh trong lớp đã có khả năng hiểu được từ trái nghĩa và tác dụng của nó. Biết tìm từ và đặt câu phân biệt những từ trái nghĩa. Kết quả cho thấy các em tiến bộ rất nhiều, rất ít học sinh có điểm dưới trung bình.
Giáo viên hướng dẫn mẫu.
- Mẫu, đòi hỏi giáo viên hướng dẫn phải đúng, rõ ràng, phù hợp với mọi đối tượng học sinh. Đó là việc thể hiện đúng ý nghĩa và tình cảm mà tác giả đã gửi gắm qua yêu
cầu từng bài tập, đồng thời thể hiện sự thông hiểu, cảm thụ của người học đối yêu cầu, với tác phẩm.
Giáo viên làm mẫu nhằm minh hoạ, gợi ý hoặc “tạo tình huống” cho học sinh nhận xét, giải thích, tự tìm ra cách làm bài. Mỗi cá nhân có cảm thụ riêng, từ đó có cách làm bài bộc lộ sự sáng tạo riêng của mình.
- Muốn học sinh dùng từ hay, đặt câu đúng, diễn đạt được trọn vẹn ý theo yêu cầu thì trước hết người giáo viên phải có vốn từ tốt để thâm nhập, lây truyền tới học sinh nhằm gây hứng thú cho học sinh trong tiết học. Để học sinh luyện tập tốt thì người giáo viên luôn coi trọng việc “làm mẫu” để từ đó cả thầy và trò có ý thức tự điều chỉnh cách dùng từ, đặt câu, phân tích cấu tạo câu của mình đúng hơn và phải có lòng đam mê khi tìm hiểu về phân môn này.
Luyện tập thực hành
Để giờ học được nhẹ nhàng, đem lại hiệu quả thiết thực (nhất là đối với học sinh còn yếu về phân môn này), khi dạy giáo viên cần tập trung vào những kiến thức cơ bản, cần linh hoạt hơn trong phương pháp nhằm đạt đến hiệu quả thiết thực. Đối với học sinh lớp 5 các em cần được trang bị những kiến thức sơ giảng về ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp và văn bản; rèn kĩ năng dùng từ, đặt câu, liên kết câu và sử dụng dấu câu. Để đạt yêu cầu này giáo viên cần sử dụng linh hoạt các biện pháp, hình thức tổ chức cho học sinh thực hành.
Hướng dẫn học sinh thực hành dùng từ, đặt câu, dựng đoạn hoặc chữa lỗi câu, đoạn. Giáo viên nên chia nhỏ ý từng từ, từng câu lần lượt cho nhiều học sinh tích cực tham gia đặt câu, qua đó bộc lộ năng lực của từng cá nhân. Lắng nghe học sinh đặt câu để cảm nhận ưu điểm hay hạn chế kỹ năng dùng từ, đặt câu của các em để từ đó có biện pháp động viên hay giúp đỡ kịp thời. Giáo viên cần khuyến khích cho học sinh thảo luận, tranh luận và thực hiện hoạt động học tập theo tất cả các chiều quan hệ: Thầy - trò, trò - thầy; trò – trò, khắc phục tình trạng suốt giờ học chỉ có thầy hỏi, trò trả lời .
Được đặt câu và nghe bạn đặt câu bằng trực giác học sinh nhận thức được đơn vị nhỏ nhất của lời nói là câu và câu được diễn đạt trọn ý, từ đó giúp học sinh học tốt phân môn Luyện từ và câu, Tập làm văn và các môn học khác.
*Trong khi giảng dạy phân môn Luyện từ và câu đối với học sinh lớp 5:
Giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích ngữ liệu: giúp học sinh nắm yêu cầu của bài tập. Yêu cầu học sinh đọc thành tiếng, trình bày lại yêu cầu của bài tập. Giáo viên hướng dẫn giải thích cho rõ yêu cầu, tổ chức cho học sinh thực hiện làm mẫu một phần của bài tập để cả lớp nắm được yêu cầu đó.
Tổ chức cho học sinh thực hiện bài tập: Giáo viên có thể tổ chức cho học sinh làm việc cá nhân hoặc theo cặp, theo nhóm để thực hiện bài tập. Sau đó báo cáo kết quả bằng nhiều hình thức khác nhau. Giáo viên tổ chức cho học sinh trao đổi, sửa lỗi hoặc góp ý cho nhau, đánh giá trong quá trình làm bài. Giáo viên sơ kết, tổng kết lại ý kiến của học sinh.
Xây dựng trò chơi học tập trong giờ luyện từ và câu tạo không khí hào hứng, say mê học tập cho học sinh.
Tùy theo loại bài tập mà giáo viên sẽ tổ chức trò chơi phù hợp. Sẽ thu hút được hầu hết học sinh tham gia tích cực trong việc rèn kĩ năng dùng từ, đặt câu và sử dụng dấu câu ở các giờ Luyện từ và Câu.
Nó sẽ rèn cho học sinh cách dùng từ, đặt câu và sử dụng dấu câu của học sinh có hiệu quả, qua đó sẽ làm cho khả năng dùng từ - câu trong nói và viết thành câu của các em được nâng lên.
Ví dụ: Dạy bài Từ trái nghĩa (tiết 1- tuần 4).
* Khi dạy loại bài này, tôi sử dụng trò chơi “đố nhau”. Tôi dùng bài thơ sau để giúp học sinh thực hiện trò chơi và nhận biết từ trái nghĩa.
+ Cách thực hiện: Các nhóm thảo luận (nhóm 4) tìm cặp từ trái nghĩa trong từng dòng thơ, sau đó học sinh các nhóm đố nhau (nhóm 1 đọc 1 dòng thơ, nhóm 2 tìm cặp từ trái nghĩa trong dòng thơ đó. Sau đó nhóm 2 sẽ làm ngược lạivà cứ tiếp tục cho đến hết).
Dòng sông bên lở bên bồi
Bên lở thì đục bên bồi thì trong Khôn nhà dại chợ long đong
Việc này hẳn có tay trong tay ngoài
Lươn ngắn lại chê trạch dài
Vụng chèo khéo chống khen ai vững vàng
Vào sinh ra tử gian nan
Ăn không nói có làm càn chớ nên
Xấu người đẹp nết là hơn
Đầu đuôi kể rõ dưới trên ngọn ngành Trống xuôi kèn ngược sao đành
Áo rách khéo vá hơn lành vụng may
(TNTP số 19 tháng 3/2007)
+ Muốn tìm được cặp từ trái nghĩa, trước các cặp từ còn đang “Nghi vấn”, học sinh cần trả lời 2 câu hỏi nhỏ sau: thứ nhất “nghĩa của 2 từ trong mỗi câu thơ có đối lập nhau không, trái ngược nhau không?”, thứ hai : “cơ sở chung của sự đối lập về nghĩa của 2 từ là gì ?”. Trả lời được 2 câu hỏi trên, học sinh đã xác định có cơ sở chắc chắn về từ trái nghĩa.
* Cuối tiết, tôi củng cố kiến thức bằng cách tổ chức thi sử dụng từ trái nghĩa dưới dạng 2 loại bài tập sau:
+ Loại bài tập 1: Điền từ trái nghĩa vào chỗ trống trong từng câu thơ sau
Ví dụ: Yếu trâu còn hơn	bò .( khoẻ)
Bé lại xé ra	đáng buồn .(to)
Lành làm gáo,	làm muôi . (vỡ)
Ở	người cười, ở hẹp người chê. ( rộng)
(TNTP số 39A + 39B tháng 3/2002).
+ Loại bài tập 2: Đặt câu với cặp từ trái nghĩa.
Ví dụ: Đặt câu với cặp từ béo - gầy.
Ở dạng bài tập điền từ, học sinh cần được dựa vào từ cho sẵn (từ in đậm trong câu thơ), coi đó là từ “điểm tựa” để tìm từ có nghĩa trái ngược, tạo nên một cặp từ trái nghĩa hoàn chỉnh. Còn ở dạng bài tập đặt câu, học sinh cần căn cứ vào đặc trưng về nghĩa của cặp từ trái nghĩa đó để đặt câu có nội dung thích hợp.
Kết quả cho thấy tất cả học sinh trong nhóm đã chú ý tham gia học tập một cách tích cực đã mang lại kết quả cao cũng như chất lượng cao hơn cho phân môn Luyện từ và Câu ở lớp 5.
* Hạn chế: Nghiên cứu này sử dụng phương pháp tích cực hóa trong phân môn Luyện từ và câu nên khi dạy giáo viên phải chuẩn bị bài rất công phu.
Hiệu quả của sáng kiến:
Tuy thời gian không dài, với cách tổ chức dạy học theo các biện pháp nêu trên, hiệu quả giờ dạy được nâng lên rõ rệt. Học sinh hứng thú học tập, hoạt động tích cực hơn, các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn khi dùng từ, đặt câu và sử dụng từ - câu khi làm bài cũng như trong giao tiếp. Số em sử dụng từ, câu chưa đạt yêu cầu đã giảm đi. Số em sử dụng từ, câu khá, tốt được nâng lên rõ rệt. Kết quả thực nghiệm được thể hiện qua bảng sau:
Bảng 2: Kết quả thực nghiệm
Lớp
Tổng số
HS
Số em dùng từ, câu	chưa	đạt
yêu cầu
Số	em	dùng từ, câu trung
bình
Số	em	dùng từ, câu khá
Số em dùng từ, câu tốt
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
5.4
29
0
0
11
37.93
8
27.59
10
34.48
Như vậy với một thời gian ngắn nhưng tôi nhận thấy những biện pháp mà tôi đưa ra đã thu được kết quả thật khả quan. Thiết nghĩ nếu giáo viên áp dụng các biện pháp này một cách thường xuyên ở lớp thì chắc chắn sẽ giúp được các em học tốt phân môn luyện từ và câu ở lớp 5.
* Bài học kinh nghiệm:
Qua nghiên cứu lý luận và thực tế tôi đã rút ra bài học như sau:
+ Giáo viên cần phải thương yêu, gần gũi giúp đỡ học sinh, luôn quan tâm tìm hiểu xem các em vấp phải khó khăn gì trong cách dùng từ - câu, cách diễn đạt từ -câu, để từ đó khắc phục những khó khăn mà các em vướng mắc.
+ Việc hướng dẫn mẫu của giáo viên là khâu quan trọng giúp học sinh luyện tập thể hiện sự cảm nhận về nội dung, ý nghĩa của bài học qua cách diễn đạt, đồng thời các em học tập cách diễn đạt của giáo viên.
+ Việc giúp các em biết lắng nghe và lắng nghe tích cực trong lúc giáo viên làm mẫu cũng như trong lúc bạn trình bày là một yếu tố cơ bản giúp học sinh thấu hiểu vấn đề và cảm thụ tốt hơn.
+ Cần phát huy luyện tập theo cặp, theo nhóm để trong quá trình học các em có điều kiện hỗ trợ lẫn nhau trong khi tiếp thu bài mới hay trong lúc luyện tập thực hành.
+ Trong quá trình giảng dạy nên tổ chức trò chơi học tập để thay đổi không khí học tập gây hứng thú cho học sinh.
+ Việc rèn học sinh có thói quen học ở nhà là một việc làm cần thiết trong khâu đọc diễn cảm, bởi vì ở lớp thời gian học tập rất ít. Các em chuẩn bị bài ở nhà tốt thì đến lớp tiếp thu bài nhanh hơn, luyện tập tốt hơn.
KẾT LUẬN
Kết Luận trong nghiên cứu:
- Luyện từ và câu ở Tiểu học có nhiệm vụ làm phong phú vốn từ và tích cực hóa vốn từ cho học sinh. Nắm vững được cách dùng từ, đặt câu sẽ giúp cho các em có khả năng diễn đạt được các vấn đề trong đời sống hàng ngày, tăng hiệu quả giao tiếp, giúp các em vững vàng, tự tin hơn trong cuộc sống.
Bởi lẽ đó, việc dạy Luyện từ và câu ở Tiểu học có tầm quan trọng rất lớn trong việc hình thành cho các em năng lực sử dụng từ và sử dụng câu là hết sức cần thiết.
Muốn rèn cho học sinh học tốt phân môn này thì trước hết mỗi giáo viên phải có nghiệp vụ sư phạm tốt. Đặc biệt phải thực hiện đúng yêu cầu đề ra của phân môn Luyện từ và câu, phải có vốn từ nhất định, sử dụng từ và câu phải chuẩn, hay, có sức
cuốn hút học sinh. Khi giáo viên làm mẫu, các em sẽ “lắng nghe và lắng nghe tích cực”, coi đó là chuẩn mực để bắt chước, để so sánh, đánh giá với bài làm của mình. Chính vì vậy, giáo viên cũng phải có sự chuẩn bị chu đáo. Mỗi từ ngữ, mỗi câu nói của giáo viên đều phải chuẩn mực.
Giáo viên cần phải nắm chắc từng đối tượng học sinh để có biện pháp dạy học đạt kết quả cao. Nhất là tính phát huy tích cực trong học tập, tổ chức nhiều hình thức, phương pháp dạy học tích cực sẽ thu hút, lôi cuốn được tất cả các đối tượng học sinh trong lớp tham gia học tập, tăng khả năng giao tiếp giữa giáo viên và học sinh nhằm đạt đến kết quả cao nhất.
Giáo viên cần phải tìm hiểu chắc nội dung cơ bản của chương trình sách giáo khoa, sách hướng dẫn, sách soạn bài và một số tài liệu tham khảo khác có liên quan. Phải nắm vững sách, hiểu ý đồ của người biên soạn.
Giáo viên phải giàu lòng yêu nghề mến trẻ, nhiệt tình gương mẫu trong công tác giảng dạy, kiên trì uốn nắn, sửa chữa cách dùng từ, đặt câu và việc sử dụng dấu câu của học sinh thật tận tình chu đáo.
Giáo viên cần giảm bớt hoặc sửa lại câu hỏi cho sát với từng đối tượng học sinh, tránh giảng triền miên (nói nhiều). Phải luôn luôn động viên khuyến khích học sinh khi các em tiến bộ. Rèn cho các em mạnh dạn nói trước đám đông.
Phối hợp nhịp nhàng về chương trình phân môn Luyện từ và câu với các phân môn khác trong bộ môn Tiếng Việt đặc biệt như: Tập làm văn, Kể chuyện
Trên đây là việc làm cụ thể của tôi về vấn đề giúp học sinh lớp 5 tại trường tiểu học Phong Thạnh Đông biết sử dụng vốn từ để đặt câu và sử dụng dấu câu cho phù hợp khi nói và viết. Với phương pháp dạy học tích cực đối với phân môn này sẽ là tiền đề, tạo điều kiện cho các em học tốt hơn các bộ môn khác ở Tiểu học
Thông qua thực tế giảng dạy trên lớp hàng ngày tôi đi đến kết luận rằng: Muốn rèn học sinh biết sử dụng từ, đặt câu và sử dụng dấu câu tốt thì vai trò của giáo viên hết sức quan trọng bởi mỗi giáo viên là tấm gương sáng, mẫu mực để học sinh noi theo.
Trong dạy học mục đích cuối cùng của người giáo viên là phải có tâm huyết là làm sao cho học sinh học tốt, học giỏi. Đối với tôi chất lượng luôn đặt lên hàng đầu trong công tác giảng dạyMuốn trang bị cho học sinh những kiến thức và kĩ năng về tiếng mẹ đẻ, giúp các em nắm được công cụ giao tiếp và tư duy thì bản thân mỗi giáo viên phải chú ý thực hiện những yêu cầu đề ra của phân môn Luyện từ và Câu.
Mỗi giáo viên phải luôn trau dồi nghiệp vụ, học hỏi kinh nghiệm của các bạn đồng nghiệp để nâng cao chất lượng dạy và học các phân môn khác.
Kiến nghị, đề xuất:
Cần có sự quan tâm, chỉ đạo của các ngành và các cấp quản lý giáo dục sâu sát và kịp thời hơn.
Thường xuyên tổ chức các hội thảo chuyên đề, mở các lớp tập huấn chuyên đề về phân môn Luyện từ và câu lớp 5; cần cung cấp đồ dùng dạy học, tài liệu tham khảo, Tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh tham gia học tập trau dồi kiến thức. Cần quan tâm nhiều hơn nữa đối với giáo viên tiểu học, thường xuyên có kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên ở các phân môn, nhất là phân môn Luyện từ và câu. Cần cung cấp đầy đủ và kịp thời đồ dùng dạy học cho giáo viên.
Trên đây là đề xuất sáng kiến của tôi. Tôi rất mong được sự đóng góp ý kiến của quý lãnh đạo.
Xin chân thành cảm ơn!
Phong Thạnh Đông, ngày 21 tháng 4 năm 2014
Người viết
Lê Hoàng Nhân