Sáng kiến kinh nghiệm Dạy 4 kĩ năng Nghe, nói, đọc, viết Tiếng Việt cho học sinh Lớp 1 theo chương trình Tiểu học mới

TÊN SÁNG KIẾN: Dạy 4 kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết Tiếng Việt cho học sinh lớp 1 theo chương trình tiểu học mới
PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lý do chọn sáng kiến
1. lý do khách quan:
Xuất phát từ mục tiêu của môn học, các kĩ năng mĩ dụng Tiếng Việt (đọc, nghe, nói, viết) trở thành trọng tâm học và luyện tập suốt bậc học tiểu học. Kĩ năng sử dụng Tiếng Việt là một hệ thống kĩ năng đặc biệt và liên quan đến các hoạt động của bộ não, của tư duy vừa liên quan đến hoạt động vủa một số giác quan. Nó mang tính hệ thống cao. Nó gắn liền với văn hoá ứng xử mang đậm tính dân tộc, gắn với vốn kinh nghiệm, vốn hiểu biết của cá nhân. Nó còn mang tính thực hành cao, gắn với các hoạt động lời nói, tình huống giao tiếp. Mặt khác việc dạy các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết Tiếng Việt cho học sinh lớp 1 chính là gắn chặt rèn luyện các kĩ năng ngôn ngữ với thao tác tư duy và nâng cao trình độ mĩ dụng Tiếng Việt gắn liền với sự phát triển năng lực tư duy.
	Ngoài ra trong toàn bộ chương trình Tiếng Việt lớp 1 các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt và tri thức Tiếng Việt có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Các kĩ năng mĩ dụng Tiếng Việt góp phần giúp cho học sinh nhận diện, phát hiện, hoàn thiện các tri thức Tiếng Việt.
2. Lý do chủ quan:
	Hiện nay trong các trường tiểu học nói chung việc dạy 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết cho học sinh chưa được coi trọng thật sự (đặc biệt là lớp1). Hầu hết các kỹ năng đều được rèn luyện hết song chưa sâu, chưa trọng tâm. Cần chú ý ở kĩ năng nào? và ở phần môn nào trong Tiếng Việt?
	Học sinh lớp 1 tuổi còn nhỏ, vốn từ ngữ ít, khả năng giao tiếp còn quá ít (không nói là thiếu) để các em có thể nhận diện phát triển và hoàn thiện tri thức Tiếng Việt, một cách dễ dàng như học sinh các lớp trên.
	Chương trình tiểu học mới có những sự điều chỉnh thay đổi ít nhiều, ảnh hưởng đến sự tiếp cận khả năng truyền đạt từ giáo viên đến học sinh.
II. Mục đích nghiên cứu:
	Tìm ra những biện pháp, giải pháp tốt nhất để dạy cho học sinh 4 kĩ năng: đọc, nghe, nói, viết theo chương trình lớp 1 mới đạt hiệu quả cao.
III. Nhiệm vụ nghiên cứu
1. Nhiệm vụ khái quát:
	Nghiên cứu tìm hiểu thực trạng và tổng kết kinh nghiệm
2. Nhiệm vụ cụ thể:
Mô tả thực trạng nảy sinh kinh nghiệm (Thực trạng ban đầu).
Mô tả những biện pháp đã áp dụng
Mô tả những kết quả đã thu được sau khi áp dụng kinh nghiệm.
Hệ thống kinh nghiệm – khái quát lý luận.
III. Phương pháp nghiên cứu:
Nhóm phương pháp chính
Phương pháp điều tra
Phương pháp thống kê
Phương pháp phân tích
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
2. Nhóm phương pháp bổ trợ
Phỏng vấn, trò chuyện trao đổi
V. Phạm vi nghiên cứu:
	Lớp 1 - Trường tiểu học Tiên Cát
VI. Đối tượng khách thể nghiên cứu 
Thực trạng việc dạy học 4 kĩ năng: đọc, nghe, nói, viết cho học sinh lớp 1 theo chương trình tiểu học mới.
Học sinh và lực lượng phụ huynh học sinh.
VII. Thời gian và kế hoạch nghiên cứu:
	Từ tháng 7 năm 2009 đến nay.
PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Chương 1: Cơ sở lý luận ban đầu của việc giảng dạy 4 kĩ năng:(đọc, nghe, nói, viết) cho học sinh lớp 1 theo chương trình mới.
	Dạy các kĩ năng: đọc, nghe, nói, viết cho học sinh lớp 1 đã được thực hiện từ nhiều năm trước đây. Như vậy rõ ràng đây không phải là vấn đề mới. Song để dạy 4 kĩ năng cho học sinh nắm chắc, vận dụng thành thạo có lẽ là vấn đề chúng ta cần quan tâm.
	Thật vậy! Học sinh lớp 1 khi đến trường, các em bắt đầu làm quen với các môn học trong đó môn Tiếng Việt là môn học công cụ, là chìa khoá mở cửa giúp học sinh học tập tốt các môn học khác. Trong nhiều năm qua, khi dạy Tiếng Việt cho học sinh ngay trong cấu trúc của chương trình hiện hành việc dành thời lượng để dạy 4 kĩ năng cho học sinh chưa được quan tâm thoả đáng. Hầu hết thời gian trong tiết học chỉ chú trọng rèn luyện kĩ năng đọc, viết là chính. Còn kĩ năng nghe và đặc biệt là kĩ năng nói chưa được giáo viên và học sinh chú trọng (mới chỉ dạy nói theo bản sắc tự nhiên khi trả lời vì vậy các em nhút nhát, không có cơ hội để được nói)
	Mặt khác lứa tuổi lớp 1 do đặc điểm của tâm sinh lý cá nhân có ảnh hưởng đến khả năng sử dụng 4 kĩ năng trên (sức khoẻ yếu, nói ngọng, mắt kém, trí tuệ chưa phát triển đầy đủ ...)
	Từ thực trạng trên, khi tiến hành giảng dạy Tiếng Việt 1 theo chương trình mới tôi đã tiến hành khảo sát phân loại các đối tượng học sinh để áp dụng các biện pháp giảng dạy phù hợp.
Chương II: Điều tra khảo sát phân loại
	Số học sinh được khảo sát/ sĩ số học sinh của lớp.
Thời gian khảo sát
Kĩ năng nghe
Kĩ năng nói
Kĩ năng đọc
Kĩ năng viết
Tổng số
%
Tổng số
%
Tổng sô
%
Tổng số
%
Hết 6 tuần học
19
67,8%
19
67,8%
18
64,3%
17
60,7%

Qua sè liÖu cña kh¶o s¸t ph©n lo¹i t«i thÊy sau 6 tuÇn ®Çu tiªn cña líp 1 theo ch­¬ng tr×nh míi, 4 kÜ n¨ng cña häc sinh khi thùc hµnh cßn thÊp so víi yªu cÇu chung. KÕt hîp víi ph­¬ng ph¸p trao ®æi, pháng vÊn, trß chuyÖn cïng c¸c gi¸o Viªn d¹y khèi 1 trong tr­êng, c¸c tr­êng b¹n vµ phô huynh häc sinh cã con em ®ang häc líp 1 theo ch­¬ng tr×nh míi t«i t×m ra ®­îc mét sè nguyªn chñ yÕu dÉn ®Õn thùc tr¹ng trªn nh­ sau:
Nguyên nhân
Phía giáo viên
Phía học sinh
Phía phụ huynh

%
%
%

20%
40%
40%

1. PhÝa gi¸o viªn:
ViÖc d¹y kÜ n¨ng nãi, ®äc cho häc sinh líp 1 ë ch­¬ng tr×nh míi cßn lóng tóng (®Æc biÖt lµ kh©u luyÖn nãi theo chñ ®Ò vµ tËp ®äc tr¬n ©m, ch÷ ghi ©m) do ch­a quen mét sè thao t¸c.
2 . PhÝa häc sinh:
- KÜ n¨ng nãi: do cßn dôt dÌ, kh¶ n¨ng giao tiÕp b»ng lêi (®èi tho¹i) gÆp khã kh¨n.
- KÜ n¨ng viÕt: ngåi häc, cÇm bót, ®Ó vë sai t­ thÕ, quen viÕt víi c¸ch viÕt mÉu gi¸o.
- KÜ n¨ng ®äc: NhËn diÖn ©m ch÷ ch¾c ch¾n
- KÜ n¨ng viÕt: NhÇm lÉn ®é cao cña c¸c ch÷ cã ®é cao: 2 ®¬n vÞ dßng vµ 2,5 ®¬n vÞ dßng (®iÒu nµy häc tõ líp mÉu gi¸o).
3 . PhÝa phô huynh:
- Ch­a quen víi c¸ch h­íng dÉn con häc theo ch­¬ng tr×nh míi.
- Do qu¸ lo l¾ng nªn ®· d¹y con tr­íc khi ®Õn líp, v× vËy cã nh÷ng qui tr×nh khi d¹y con ®äc, viÕt kh«ng ®óng nh­ gi¸o viªn d¹y. V× vËy g©y cho trÎ t©m lý khã kh¨n nhËn thøc, thùc hµnh.
	Tõ nh÷ng nguyªn nh©n trªn b¶n th©n t«i ®· ¸p dông mét sè biÖn ph¸p ®Ó d¹y cho häc sinh líp 1 theo ch­¬ng tr×nh míi: 4 kÜ n¨ng: ®äc, nghe, nãi, viÕt b­íc ®Çu ®¹t kÕt qu¶, ®­îc häc sinh trong líp tiÕp nhËn vµ ®ång nghiÖp cïng thùc hiÖn.
Ch­¬ng III: Nh÷ng biÖn ph¸p ®· thùc hiÖn
D¹y kÜ n¨ng nghe:
Nghe lµ mét ho¹t ®éng nhËn tin tõ bé m¸y thÝnh gi¸c. §Çu tiªn ng­êi nghe ph¶i nghe chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ sau ®ã hiÓu ®­îc néi dung ®· nghe ®Ó tr¶ lêi häc ghi nhí l¹i. Mµ trong nhµ tr­êng häc sinh ph¶i nghe trong nhiÒu tr­êng hîp (Nghe thÇy gi¶ng, nghe trao ®æi...). MÆt kh¸c kh«ng cã ph©n m«n nµo trong m«n TiÕng ViÖt ®Æt träng t©m rÌn rÌn kÜ n¨ng nghe. 
VÝ dô: - TËp ®äc: kÜ n¨ng chñ yÕu lµ rÌn ®äc.
 - ChÝnh t¶, tËp viÕt: kÜ n¨ng chñ yÕu lµ rÌn viÕt.
	§ång thêi kÜ n¨ng nghe kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh møc ®é cÇn ®¹t ®­îc cña tõng líp. ChÝnh v× vËy ®Ó rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng nµy trong giê häc m«n TiÕng ViÖt t«i lu«n chó ý h­íng dÉn c¸c em cã thãi quen nghe ®óng: “nghe c« gi¸o gi¶ng ®Ó tr¶ lêi”, “ nghe b¹n trao ®æi - nhËn xÐt...”
	Ngoµi ra trong mçi giê häc t« th­êng ®­a ra c¸c d¹ng bµi tËp ®Ó gióp häc sinh rÌn kÜ n¨ng nghe. VÝ dô: khi d¹y lo¹i bµi tËp vÒ ©m vµ vÇn: h­íng dÉn häc sinh nghe, gi¸o viªn ph¸t ©m mÉu, nghe ®äc tªn ©m... ®Ó nhËn xÐt ®äc ®óng.
2. D¹y kÜ n¨ng nãi:
Nãi lµ ho¹t ®éng ph¸t ©m nhê mÜ dông bé m¸y ph¸t ©m. V× vËy khi nãi yªu cÇu häc sinh ph¶i lùa chän ng«n ng÷ ®Ó nãi cho ®óng néi dung cÇn nãi: Trong tr­êng líp c¸c em ®­îc nãi trong nhiÒu tr­êng hîp kh¸c nhau. Nh­ng trong m«n häc TiÕng ViÖt, häc sinh ®­îc luyÖn nãi vµo lóc nµo? §ã lµ khi tr¶ lêi c©u hái. Khi ®äc bµi vµ kÓ chuyÖn theo chñ ®Ò gióp häc sinh thùc hiÖn ®­îc ®Çy ®ñ kÜ n¨ng nãi trong häc tËp vµ giao tiÕp trong giê häc, t«i ®· ®­a ra nhiÒu t×nh huèng ®­îc nãi vµ luyÖn nãi.
	VÝ dô: - Cho häc sinh trao ®æi t×m ra cÊu t¹o cña ©m, vÇn, tiÕng.
 - TËp ph©n tÝch cÊu t¹o cña ©m, vÇn, tiÕng, tõ
 - LuyÖn nãi theo chñ ®Ò ®· cho
Tõ chñ ®Ò “bµ ch¸u” häc sinh ph¸t triÓn thµnh nhiÒu c©u kh¸c nhau vµ liªn kÕt thµnh 1 c©u chuyÖn ng¾n.
- Bµ rÊt yªu ch¸u: bµ th­êng kÓ chuyÖn cho ch¸u nghe. Ch¸u yªu bµ l¾m. Nh÷ng ngµy nghØ ch¸u th­êng gióp bµ...
- Tæ chøc c¸c trß ch¬i ®ãng vai: “bµ - ch¸u”, “ C« gi¸o- häc sinh” ®Ó c¸c em ®­îc luyÖn nãi vµ cã c¬ héi luyÖn nãi theo ng«n ng÷ nh©n vËt.
3. D¹y kÜ n¨ng ®äc:
§äc lµ ho¹t ®éng nhËn tin. Ho¹t ®éng ®äc chØ nhËn ra khi ng­êi ®äc n¾m ®­îc ch÷ viÕt. Khi ®äc häc sinh ph¶i dïng m¾t ®Ó nh×n vµ ®äc lªn thµnh tiÕng néi dung cã trong bµi häc. Häc sinh líp 1 tõ ch­a biÕt ®äc ®Õn biÕt ®äc, häc sinh tr¶i qua mét b­íc nh¶y vät vÒ chÊt ®Ó tho¸t khái mï ch÷. Do ®ã ®äc th«ng viÕt th¹o lµ hai kÜ n¨ng ®Çu tiªn, mçi gi¸o viªn gi¶ng d¹y ph¶i phÊn ®Êu rÌn luyÖn cho häc sinh ®¹t ®­îc. VËy trong giê häc TiÕng ViÖt t«i ®· h­íng dÉn c¸c em c¸c thao t¸c ®Ó ®äc ®­îc lµ:
- LuyÖn ®äc ®óng c¸c phô ©m, vÇn, dÊu thanh. §Ó thùc hiÖn ®­îc kÜ n¨ng ®äc trªn trong tõng tiÕt d¹y bao giê c« gi¸o còng ®äc mÉu thËt chuÈn sau ®ã cho nhiÒu häc sinh ®­îc ph¸t ©m theo, kÕt hîp söa cho tõng em (®Æc biÖt nh÷ng em ®äc cßn ngäng, ch­a nhí ©m vÇn, dÊu thanh khi ®äc).
- LuyÖn ®äc ®óng c¸c tiÕng, tõ, c©u ng¾t. Khi d¹y ®Õn lo¹i bµi nµy t«i th­êng cho tÊt c¶ häc sinh ®äc thÇm, ®¸nh vÇn (em yÕu), ®äc tr¬n. Chó träng ®äc tr¬n nhiÒu trong mçi tiÕt d¹y. H­íng dÉn ®Ó c¸c em ®äc liªn kÕt gi÷a c¸c tiÕng, tõ trong mét c©u. Víi nh÷ng em kh¸ giái cho ®äc thi, tiÕp søc, ®äc hay...
- LuyÖn ®äc ®óng, thµnh th¹o c¸c tiÕng, tõ ®ã phô ©m ®Çu dÔ lÉn lén hoÆc häc sinh ph¸t ©m khã kh¨n.
VÝ dô:	che chë – tre giµ
	r× rµo – g× thÕ?
	BÐ ng¨ - bÐ ng¸
	(häc sinh ngäng dÊu thanh)
4. D¹y kÜ n¨ng viÕt:
Ở lớp 1 kĩ năng viết chữ được hình thành từ bài học âm đầu tiên và phân môn tập viết. Để giúp các em học sinh rèn luyện được kĩ năng viết trong giảng dạy Tiếng Việt, bản thân tôi đã thực hiện những biện pháp sau:
	Để học sinh viết đúng, viết đẹp trước tiên phải sửa cho các em tư thế ngồi viết đúng (lưng thẳng, không tì ngực vào mép bàn, đầu hơi cúi, hai mắt cách vở tư 25 đến 30 cm, hai chân vuông góc.
Ngồi đúng tư thế:
	Cách cầm bút đúng: cầm bút và điều khiển bút viết bằng 3 ngón tay (ngón trỏ, ngón cái, ngòn giữa). Ba điểm tự này giúp các em giữ bút và điều khiển bút dễ dàng chống mỏi mệt khi viết.
Cách cầm bút:
	Rèn luyện viết đúng tốc độ viết đẹp: tôi hướng dẫn các em tỉ mỉ kỹ thuật viết chữ (nối liền nét chữ, khoảng cách giữa các nét chữ, chữ cái...)
Ví dụ: khi dạy viết chữ k.
	Cho học sinh nhận xét cấu tạo của chữ: độ cao 2,5 đơn vị, chiều ngang chỗ rộng nhất 1,5 đơn vị. Chữ gồm 2 nét: nét khuyết trên cao 2,5 đơn vị và nét móc 2 đầu có thắt nhỏ ở giữa.
	Cách viết: Viết nét khuyết trên cao 2,5 đơn vị bắt đầu từ dòng kẻ ngang thứ hai và giữa đường kẻ dọc 1 và 2, kết thúc nét ở giữa dòng kẻ ngang 1 và đường kẻ dọc 2. Viết nét móc 2 đầu có thắt nhỏ ở giữa...
	Hoặc khi dạy viết chữ: mế
Tôi hướng dẫn các em: viết: me, ghi dấu phụ “^” và dấu thanh sắc “ / “ để được chữ: mế
	Vận dụng các thao tác trên giúp các em viết đúng và rút ngắn được thời gian. Ngoài ra để giúp học sinh có kĩ năng viết đúng trong các giờ dạy tôi luôn chú ý tổ chức các trò chơi để luyện chuyện.
	Trò chơi: Luyện nét chữ (tô theo mẫu) ở vở tập tô.
	Luyện viết đúng chữ cái, các chữ từ, tiếng (trong vở tập viết)
	Thi viết đẹp theo tuần, tháng, tổng kết rút kinh nghiệm.
Chương IV: Những kết quả đã đạt được sau khi ứng dụng các biện pháp:
	Sau khi thực hiện các biện pháp trên, kết quả đạt được như sau:
Khảo sát lần 2
Thời gian khảo sát
Kĩ năng nghe
Kĩ năng nói
Kĩ năng đọc
Kĩ năng viết
Tổng số
%
Tổng số
%
Tổng sô
%
Tổng số
%
Hết 15 tuần học
28
100%
28
100%
27
96,4%
26
92,8%

	Tõ kÕt qu¶ trªn cho thÊy so víi lÇn kh¶o s¸t thø nhÊt (sau 6 tuÇn häc ®Çu tiªn) chÊt l­îng d¹y 4 kÜ n¨ng: nghe, nãi, ®äc, viÕt cho häc sinh líp 1 theo ch­¬ng tr×nh tiÓu häc míi do t« phô tr¸ch ®· t¨ng lªn râ rÖt. ChØ sau 15 tuÇn häc 4 kÜ n¨ng cña häc sinh ®· ®­îc hoµn thiÖn ®¸ng kÓ. §Õn nay sÜ sè häc sinh ®äc yÕu kh«ng cßn, sè häc sinh ®äc th«ng viÕt th¹o ®¹t trªn 95 %.
Ch­¬ng V: KÕt luËn chung
	TiÕng mÑ ®Î cã vai trß cùc k× quan träng trong ®êi sèng céng ®ång vµ ®êi sèng mçi con ng­êi. Víi céng ®ång TiÕng ViÖt lµ c«ng cô ®Ó giao tiÕp vµ t­ duy. §èi víi trÎ em líp 1 tiÕng mÑ ®Î cµng cã vai trß cùc k× quan träng? Nã lµ m«n häc c«ng cô trong nhµ tr­êng, gióp c¸c em t×m hiÓu vµ kh¸m ph¸ nh÷ng ®iÒu lÝ thó cña ng«n ng÷ TiÕng ViÖt.
	§äc th«ng viÕt th¹o vµ hiÓu ®óng mét v¨n b¶n ng¾n, viÕt râ rµng vµ ®óng chÝnh t¶ c¸c ch÷ th«ng th­êng. Th«ng qua thùc hµnh biÕt ®­îc mét sè kÕn thøc s¬ gi¶n vÒ tõ vµ c©u. ChÝnh lµ ®Ó gióp c¸c em rÌn ®­îc 4 kÜ n¨ng: nghe, nãi, ®äc, viÕt TiÕng ViÖt cã hiÖu qu¶.
PHẦN THỨ BA: BÀI HỌC KINH NGHIỆM
	Trên đây là một số biện pháp tôi đã áp dụng thành công trong dạy 4 kĩ năng nghe, nói, đọc, viết cho học sinh lớp 1 theo chương trình tiểu học mới. Trên cơ sở thực tế và kết quả đạt được tôi có thêm những bài học kinh nghiệm:
Phải nắm chắc đối tượng học sinh, những nguyên nhân dẫn đến tình trạng ban đầu (khi chưa áp dụng sáng kiến).
Giáo viên giảng dạy phải nắm chắc nội dung, chương trình, yêu cầu cơ bản của việc rèn luyện 4 kĩ năng cho học sinh lớp 1 trong giảng dạy Tiếng Việt theo chương trình mới.
Thường xuyên nghiên cứu đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức dạy học phân môn.
Kết phối hợp với giáo viên trong khối và lực lượng phụ huynh học sinh để thử nghiệm đạt kết quả cao.
Tổ chức chỉ đạo thường xuyên hoạt động học tập của học sinh, bồi dưỡng rèn luyện kĩ năng nhằm phát huy tính tích cực sáng tạo trong học sinh.
PHẦN THỨ TƯ: Ý KIẾN ĐỀ XUẤT
Có các cuộc hội thảo phương pháp giảng dạy Tiếng Việt 1 theo chương trình mới.
Cần cung cấp đầy đủ các thông tin, số liệu của chương trình thay sách ngay từ đầu năm học.
Tôi xin trân thành cảm ơn ban giám hiệu và các đồng nghiệp đã giúp tôi hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm này.
	Việt Trì, ngày 5 tháng 12 năm 2010
	Người viết
	Lưu Thị Lương
MỤC LỤC
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ	TRANG 1
PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ	TRANG 2
PHẦN III:BÀI HỌC KINH NGHIỆM	TRANG 9
PHẦN IV: Ý KIẾN ĐỀ XUẤT	TRANG 9
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1/ Dạy và học môn Tiếng Việt tiểu học theo chương trình mới
2/ Tạp trí: Thế giới trong ta.
3/ Thực tế giảng dạy Tiếng Việt lớp 1 mới ở cơ sở
4/ Yêu cầu cơ bản .....
5/ NQ TW 2, NQTW 6.