Sáng kiến kinh nghiệm Các biện pháp giúp học sinh Lớp 4 viết văn miêu tả đạt kết quả cao

...............
Tha hồ hái chén ngọt lành
Nếu chúng mình có phép lạ
...........................................
Đứa thì ngồi lái máy bay
Nếu chúng mình có phép lạ
...........................................
Mãi mãi không còn mùa đông.
Câu nếu chúng mình có phép lạ Được lặp lại 6 lần trong bài nhằm nói lên ước muốn của các bạn nhỏ rất thân thiết, đó là những ước mơ cao đẹp: ước mơ cuộc sống no đủ, ước mơ được làm việc, ước mơ thế giới luôn hòa bình.
Cái quan trọng ở đây là học sinh biết được « điệp từ ngữ » là hình thức lặp lại từ ngữ (hoặc câu) ở đầu câu, giữa câu, cuối câu, (hoặc cả đoạn văn có tác dụng nhấn mạnh,làm nổi bật và phát triển ý mình muốn trình bày, tình cảm biểu lộ... Đồng thời giúp cho lời văn mạnh mẽ, mạch văn thông suốt âm điệu hài hòa.
3/Đối với biện pháp nhân hóa :
Hình ảnh nhân hóa này các em đã được làm quen từ hồi học lớp ba, sang lớp bốn,giáo viên cần nhấn mạnh cho học sinh hiểu biện pháp tu từ nhân hóa là dùng những từ ngữ chỉ thuộc tính, hoạt động của người để biểu thị những tính chất hoạt động không phải con người.Hoặc coi các đối tượng không phải người như con người và tâm tình trò chuyện với chúng.
Ví dụ : Bài thơ : « CHỢ TẾT » của Đoàn Văn Cừ (Tiếng Việt 4 tập 2), có những câu dùng biện pháp nhân hóa như sau :
«... Sương hồng lam ôm ấp nóc nhà gianh
... Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh.”
Gíup học sinh hiểu những trạng thái, cử chỉ: ôm ấp, uốn mình, thoa son là của con người, nhưng tác giả dùng cho núi, đồi, sương. Đây là biện pháp nhân hóa mà Đoàn Văn Cừ đã dùng để nói lên vẻ đẹp sinh động của thiên nhiên trên đường đi chợ Tết.
Ngoài ra hình ảnh nhân hóa được sử dụng rất nhiều trong các bài văn, thơ, đoạn văn mẫu trong môn tập đọc cũng như môn tập làm văn, luyện từ và câu...
Một đoạn văn trong bài tập làm văn có viết: Đêm huyền diệu đã rủ hoa cà chua lặn theo vòng thời gian chuyển vần. Hoa biến đi để cây tạo ra những chùm nõn chung màu với lá.
Đối với biện pháp tu từ đảo ngữ:
Học sinh cần nắm biện pháp tu từ đảo ngữ là nhằm nhấn mạnh về một vấn đề nào đó, một đặc điểm nào đó của đối tượng cần nói đến. Có nghĩa là thay đổi cấu trúc ngữ pháp của câu để biểu thị những sắc thái, ý nghĩa cảm xúc đặc biệt.Điều này được thể hiện qua bài tập đọc: “ BÀI CA VỀ TRÁI ĐẤT” ( Định Hải)
....
“Vàng, trắng, đen...dù da khác màu ”
không cùng màu da cũng thương yêu nhau, đoàn kết nhau.
Trong bài “ HÀNH TRÌNH CỦA BẦY ONG” ( Nguyễn Đức Mậu) học sinh tìm thấy ngay được câu tác giả dùng biện pháp đảo ngữ:
“ Chắt trong vị ngọt mùi hương
Lặng thầm thay/ những con đường ong bay” VN	CN
Học sinh tìm hiểu phát hiện ra cái đẹp, cái hay trong câu thơ này là với cách đảo vị ngữ lên trước đã góp phần nhấn mạnh được ý nghĩa đẹp đẽ của sự lao động thầm lặng không mệt mỏi của bầy ong thật đáng khâm phục.
*Sau khi học sinh hiểu được cái hay của việc sử dụng các các biện pháp tu từ trong các đoạn văn, thơ,...Thì giáo viên tổ chức cho học sinh tự tìm những câu văn có sử dụng các biện pháp tu từ (với nhiều hình thức học tập khác nhau).
Ví dụ1: Các nhóm thi tìm những hình ảnh so sánh và đặt câu với những hình ảnh vừa tìm được: - Học sinh tìm: (chỉ lấy ví dụ tiêu biểu trong rất nhiều ví dụ học sinh tìm được).
Thân bút tròn nhỏ, thon thon như ngón tay út của mẹ.
Hoa chuối thon nhọn như búp măng màu tím hồng.
Mặt biển sáng trong như tấm thảm khổng lồ bằng ngọc thạch.
Dòng sông tựa một tấm gương tráng thủy ngân xanh soi rõ trời cao và những cánh cò trắng muốt bay qua.
Dải mây mỏng như dải lụa trắng dài vô tận.
Ánh mắt dịu hiền của mẹ là ngọn lửa sưởi ấm cả đời con.
Cây phượng vĩ ở cổng trường đã nở hoa đỏ giống như một bó đuốc khổng lồ.
....
Ví dụ 2: Giáo viên tổ chức trò chơi : “Ai nhanh trí hơn sẽ thắng?”, Nội dung chơi: Tìm những từ ngữ chỉ hoạt động của sự vật, của thiên nhiên nhằm chỉ thuộc tính hoạt động của con người.
Nhóm 1: tìm được:
+ Gió khóc, gió rền rĩ, trăng chiếu mơ màng, trăng vui cười với sao,sóng thì thào cùng sông, vầng trăng hiền hòa, mặt trời chạy trốn,sân trường khoác chiếc áo màu xanh.
Nhóm 2: Sông thì thầm , mưa rầu rĩ, rừng cau mày, bông hoa tươi cười.
Nhóm 3: Mẹ con chị vàng ăn riêng một chỗ, chị gió nhón chân đi nhè nhẹ, mặt trời thức dậy.
* Kết quả: nhóm 1 thắng.
Ví dụ3: GV cho những câu :
Một thế giới ban trắng trời trắng núi.
Dòng sông quê tôi đáng yêu biết bao.
Những cánh cò trắng muốt tung tăng trên đồng lúa chín.
Những chuyến xe qua tấp nập trên đường. HS đảo lại:
Trắng trời, trắng núi, một thế giới ban.
Đáng yêu biết bao, dòng sông quê tôi.
Tung tăng trên đồng lúa chín, những cánh cò trắng muốt.
Tấp nập trên đường những chuyến xe qua.
Khi đảo ngữ như vậy nhằm nhấn mạnh ý miêu tả của từng câu văn.
*Từ việc học sinh tìm từ đặt câu có sử dụng các hình ảnh nhân hóa, so sánh, điệp từ ngữ, đảo ngữ như trên, giáo viên cho học sinh luyện viết đọan văn, bài văn( theo thể loại đang học) có sử dụng các câu văn tìm được như trên( có thể học sinh làm tại lớp hoặc giao bài về nhà), sau đó giáo viên chấm và sửa lỗi.
Ví dụ:
Em Ly lớp tôi làm văn tả cây bút,có đoạn viết : « Cây bút dài gần bằng một gang tay của em. Thân bút tròn nhỏ, thon thon như ngón tay út của mẹ. Mũi bút nhọn có hạt bi tròn như hạt cát. Nhờ hạt bi ấy mà chữ em đều và đẹp như in. Em rất thích cây bút này. Em sẽ gữi gìn cẩn thận để dùng được lâu hơn. »
Hay trong bài tập làm văn tả cây chuối của em Duyên , viết : « Hoa chuối cong cong mềm mại,thuôn dài như búp măng màu tím hồng.Rồi theo dòng thời gian, chiếc hoa chuối ấy nở thành những nải chuối con, những quả chuối trên mỗi nải to tròn, màu ngọc thạch xếp thành hai hàng uốn cong cong chỉ lên trời. Quả nào cũng có một mẫu núm đen như đội chiếc mũ bảo hiểm tí hon. Dưới nắng xuân, buồng chuối sáng ngời lên, trông rất ngon lành và đẹp mắt.
Với hình thức so sánh mà các em đã sử dụng đã làm cho lời văn gãy gọn, rắn rỏi, cụ thể sinh động, đem đến cho người đọc ấn tượng mới mẻ và sâu sắc về đối tượng được miêu tả.
Còn đây là đoạn văn có sử dụng biện pháp tu từ điệp từ, ngữ của học sinh Bùi Thanh Thúy lớp 4C viết : « Cứ cuối năm, gần đến dịp nghỉ hè em lại trông
ngày, trông đêm, trông cho thời gian trôi thật nhanh...để được về quê ngoại ăn quả chín trong vườn của bà. » (bài văn tả cây ăn quả).
Em Nguyễn Long Nhật , viết đoạn văn nói về tình cảm bạn bè : « Cái ngày ấy bây giờ đã lùi xa, nhưng em vẫn nhớ, nhớ lắm, nhớ da diết, nhớ không nguôi hình ảnh cô bạn nhỏ nhắn, sáng nào cũng cùng em cắp sách tung tăng tới trường. » Hay những đoạn văn mà các em đã sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa như sau:
-“...những buổi chiều, con đường làng em đang chìm vào giấc ngủ.Hàng cây đứng yên canh gữi cho con đường yên giấc...” (bài viết của em Khánh Băng - lớp 4C).
-“ ...Bông thì lồ lộ phô trương sự đằm thắm , xòe rộng bộ váy của mình, khoe cả nhị vàng thơm ngát. Bông thì mỉm cười, duyên dáng, e lệ dưới tán lá. Những bông trẻ hơn, khỏe hơn thì tua tủa, gọn gàng đứng ngay ngắn bên hoa mẹ...” ( Thu Phương -lớp 4C).......
5* Phối kết hợp các hoạt động ngoài giờ lên lớp để tích lũy vốn hiểu biết và bồi dưỡng tâm hồn giàu cảm xúc cho các em.
Mỗi văn bản tập làm văn mà học sinh sản sinh được (ở hình thức nói hay viết) đều thể hiện rất rõ vốn thực tế của học sinh. Do đó giáo viên phải tổ chức tốt các tiết hoạt động ngoại khoá, các tiết học dành cho địa phương ở các môn Đạo đức, TN&XH ... , sinh hoạt Đội thiếu niên, sao nhi đồng, các hoạt động văn hoá, TDTT, các phương tiện thông tin như chương trình phát thanh học đường, đọcsách báo ở thư viện, truyền thanh, truyền hình, các tiết chào cờ hàng tuần,... cho tất cả học sinh đợc tham gia để các em có cơ hội tích luỹ kinh nghiệm sống và vận dụng khi làm văn.
Để đáp ứng yêu cầu trên, chúng tôi đã phối kết hợp chặt chẽ với giáo viên Tổng phụ trách, nhân viên phụ trách thư viện, giáo viên dạy Hát nhạc,... để tổ chức tốt các tiết: Chào cờ, Thể dục, Hát nhạc, tổ chức tốt các buổi nói chuyện truyền thông vào những ngày lễ lớn, tổ chức đọc sách báo ở thư viện có hiệu quả. Tổ chức các Hội thi văn nghệ, TDTT, câu lạc bộ văn thơ, với nội dung như: Kể chuyện, đọc thơ, hát, diễn kịch, tiểu phẩm, sáng tác thơ văn, ...
Việc tổ chức tốt các hoạt động ngoài giờ lên lớp có tác động tốt tới dạy học Tập làm văn (nói chung)và thể loại văn miêu tả (nói riêng) trong nhà trường, bởi nó cung cấp cho học sinh những hiểu biết sinh động từ thế giới hiện thực và các em
được cảm nhận thật bằng các giác quan. Qua đó học sinh có thể dùng từ ngữ chuẩn, sản sinh câu văn hay, đoạn văn hay vào bài văn đặc sắc lôi cuốn người nghe, người đọc.
Ví dụ:Các em đã từng tham gia dự sinh hoạt kỉ niệm 22/12 , nên khi làm văn
tả lại buổi lễ sinh hoạt kỉ niệm 22 tháng12 do Liên đội trường tổ chức.
Vì đã tận mắt chứng kiến nên học sinh sẽ thuận lợi trong việc làm bài tập này.
III. HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN MANG LẠI:
Qua đợt kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định kỳ, đối chiếu với năm qua tôi thấy khả năng viết văn của các em khá lên rất nhiều (nhất là đối với thể loại văn miêu tả), chất lượng môn tập làm văn tăng lên cao. Đối với những em học sinh khá, giỏi khả năng viết văn của các em vượt hẳn so với đầu năm.
Sau đây là bảng chất lượng môn tập làm văn của lớp tôi đầu năm và giữa kìII :
* Đầu năm học 2018 - 2019:
Lớp
TSHS
Hoàn thành
tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn
thành
4D
29
2
21
6

* Cuối kì I của năm học 2018- 2019: Với đề văn :Tả lại quyển sách toán 4 mà em đang dùng.
Chất lượng đạt được như sau:
Lớp
TSHS
Hoàn
thành tốt
Hoàn thành
Chưa
hoàn thành
4D
29
5
20
4
Giữa kì 2: Đề bài: tả lại một cây có bóng mát mà em thích. Chất lượng đạt được như sau:
Lớp
TSHS
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa
hoàn thành
4D
29
7
22
0

*KẾT LUẬN:
Người ta nói rằng “ kiến tha lâu cũng đầy tổ”, tôi tin tưởng rằng cách mà tôi áp dụng sẽ làm cho các em càng thêm thích thú và “thấm dần” qua từng bài viết.Đồng thời phát huy tính nhạy bén tư duy tìm tòi nghệ thuật hay lạ.Tuy chưa sử dụng hết tất cả các biện pháp tu từ nhưng nó là bàn đạp vững chắc để các em tiến xa hơn trong nhận thức.
Với đề tài này, tuy chưa áp dụng hầu hết ở các tiết dạy nhưng nó cũng góp phần không nhỏ trong sự thành công về mặt chuyên môn của tôi và vốn Tiếng Việt cho học sinh lớp tôi. Qua thực hiện, tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm rằng:
Tổ chức quan sát tốt đối tượng miêu tả (bằng nhiều hình thức dạy học khác nhau), để từ đó các em xây dựng được dàn bài chi tiết trước khi làm hoàn chỉnh một bài văn. Không nhất thiết đến giờ học mới quan sát, mà có thể hình thành thói quen cho học sinh quan sát ở mọi lúc, mọi nơi khi các em cảm thấy thích.
Luôn luôn khuyến khích các em học sinh đặt câu văn có biện pháp tu từ trong các giờ học Tiếng Việt.
Tổ chức dạy tốt tiết trả bài văn viết, chú ý sửa chữa câu, từ,không được bỏ qua bất kì một lỗi nhỏ trong bài viết của học sinh.Trong tiết trả bài, sau khi sửa chữa lỗi xong, bằng nhiều hình thức dạy học,giáo viên nên phân tích khai thác những biện pháp tu từ mà học sinh khá,giỏi sử dụng, cũng như ở trong một số đoạn văn, bài thơ mẫu, để học sinh cả lớp nắm và vận dụng.
Trong quá trình soạn giảng,chịu khó khai thác hết ý đồ của người viết
sách.
Linh hoạt tổ chức cho học sinh vui mà học, thay đổi nhiều hình thức học
tập.Khuyến khích các em đọc và sưu tầm những bài viết hay của nhiều tác giả có ở sách học, sách tham khảo, báo chí,...
Tích hợp các môn và các phân môn học khác vào dạy tập làm văn (nói chung), dạy văn miêu tả (nói riêng).
Bản thân giáo viên luôn nghiên cứu, học hỏi, đọc thêm nhiều sách báo, nhiều tài liệu chuyên môn.
Từ thực tế học sinh của lớp mình, giáo viên cần nắm rõ các đối tượng nào, thường hay mắc lỗi gì,hổng chỗ nào,để dạy cho các em nắm bắt kiến thức kịp thời.
Khen ngợi, tuyên dương những em viết văn hay, có sử dụng nhiều biện pháp tu từ trong khi làm văn.
Trên đây là nội dung đã thể hiện, tôi đã viết lại những gì mình đã làm được ở lớp nhằm mục đích để học sinh lớp 4 viết văn hay.Trong khi thực hiện đề tài này chắc không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong ý kiến đóng góp của Hội đồng khoa học các cấp và các bạn đồng nghiệp, để sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn chỉnh hơn. Tôi xin thành thật cảm ơn.
* ĐỀ NGHỊ:
Muốn viết văn tốt là điều không dễ đối với học sinh bậc tiểu học, ngoài sáng kiến đóng góp nhỏ bé trên, tôi có thêm một số đề nghị như sau:
Nhà trường nên mở những lớp ngoại khóa để tạo điều kiện cho giáo viên học tập những sáng kiến kinh nghiệm hay và thiết thực về phân môn tập làm văn nói riêng và môn Tiếng Việt nói chung, qua đó giáo viên áp dụng trong quá trình dạy học của mình, nhằm nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt cho học sinh.
Cần bỏ bớt những tiết tập làm văn quá tải và ít thiết thực ( luyện tập tóm tắc tin tức; điền vào giấy tờ in sẵn...), thay vào đó những tiết thực hành viết câu, đoạn thuộc chủ đề bài viết sắp đến.
TÁC GIÁ VIẾT SÁNG KIẾN
(Ký tên )
Phạm Thị Yến
CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
( Ghi rõ nhận xét, phạm vi ảnh hưởng và hiệu quả có đạt mức cơ sở hay không, tính mới của sáng kiến là gì?)
.
........
...
.
..........................
XÁC NHẬN CỦA PHÒNG GD&ĐT
( Ghi rõ nhận xét, phạm vi ảnh hưởng và hiệu quả có đạt mức cơ sở hay không, tính mới của sáng kiến là gì?)
..........................
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TT
Tên tác giả
Tên	tài	liệu	tham
khảo
Nhà xuất bản
Năm
x/bản
1
2
3
4
NguyễnMinhThuyết ( chủ biên)
Lê Thị Mỹ Trinh & NgThị Hương Trầm
Trần Mạnh Hương
Đình Trọng Lạc
Sách Tiếng Việt lớp 4 tập một; tập hai
171 Bài văn hay
Luyện tập về cảm thụ văn học
Phương tiện và biện pháp tu từ Tiếng Việt
Giaó dục
Tổng hợp thành phố HCM
Giao dục
Giaos dục

2007
2002
1994

CÁC PHỤ LỤC
(Kèm theo Báo cáo sáng kiến)
Bản vẽ mô tả chi tiết giải pháp kỹ thuật của sáng kiến (nếu có)
Ảnh minh họa sáng kiến được áp dụng trong thực tế
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: Hội đồng Khoa học cấp huyện
Tôi :
Số TT
Họ và tên
ngày tháng
năm sinh
Nơi công tác
Chức danh
Trình độ chuyên
môn
Tỷ lệ (%) đóng góp vào việc
tạo ra sáng kiến
1
Phạm Thị Yến
1992
Trường tiểu học Giao
Châu
Giáo viên
Đại học sư phạm
100%
Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến:
CÁC BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 VIẾT VĂN MIÊU TẢ ĐẠT KẾT QUẢ CAO
Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn Tiếng Việt lớp 4 bậc Tiểu học
Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử:15/8/1018
Mô tả bản chất của sáng kiến: Giúp học sinh viết bài văn một cách mạch lạc,rõ ý và trình bày bài sạch đẹp.
Những điều kiện cân thiết để áp dụng sáng kiến - Sự chủ động, sáng tạo thu kiến thức của học sinh
Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả: Sáng kiến kinh nghiệm do tôi đúc rút từ thực tế giảng dạy, mong được sự bổ sung, góp ý của các bạn đồng nghiệp để chất lượng giờ dạy môn Tiếng Việt ngày càng được nâng cao hơn nữa cho các em học sinh, đáp ứng xu thế phát triển của xã hội.
Tôi xin cam đoan mọi thông tin trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Giao Châu, ngày 5 tháng 6 năm 2020
Người nộp đơn
(ký và ghi rõ họ tên)
Phạm Thị Yến