Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp rèn kĩ năng viết sáng tạo trong văn tả người cho học sinh Lớp 5

p ở nhà cũng rất quan trọng, học sinh làm qua Padlet, qua Padlet học sinh không chỉ được học hỏi qua đoạn viết của một vài bạn mà là của cả lớp. 
Giáo viên cung cấp cho học sinh các mẫu câu sinh động.
3.2.2. Phương pháp trò chơi.
Trò chơi vừa mang tính chất vui chơi, giải trí đồng thời lại có ý nghĩa giáo dục lớn đối với con người. Để tiết Tập làm văn thêm sôi nổi, học sinh hứng thú với tiết học, tôi vận dụng phương pháp trò chơi. Tôi thường tổ chức nhiều trò chơi khác nhau như: trò chơi “ Thợ xây ngôn từ”, trò chơi “Đối đầu”, trò chơi “Truyền điện” để rèn khả năng tạo câu sinh động.
Cách chơi trò chơi “Thợ xây ngôn từ”: Bạn quản trò sẽ lên bốc thăm chủ đề rồi gọi các bạn nối tiếp tạo thành câu hoàn chỉnh. Qua trò chơi học sinh được khuyến khích sử dụng vốn từ đã được mở rộng để tạo ra câu văn phong phú. Việc thường xuyên tiếp xúc và áp dụng đặt câu sẽ giúp học sinh ghi nhớ từ lâu hơn.
Học sinh hứng thú với trò chơi “Thợ xây ngôn từ”.
Trò chơi “Đối đầu” cũng là một trò chơi hấp dẫn giúp các em rèn đặt câu. Tôi sẽ đưa ra câu chủ đề. Nhiệm vụ của các em là thi đặt câu hay dựa trên nội dung câu cô cho. Bạn nào đặt được nhiều câu văn sinh động sẽ được tặng sticker.
Việc rèn viết nhiều sẽ giúp học sinh ghi nhớ và diễn đạt tốt hơn. Để phụ huynh đồng hành cùng con khi ở nhà, tôi tạo trên padlet cung cấp kiến thức cần thiết, yêu cầu cụ thể.
Hình ảnh bài viết của học sinh trên Paplet.
3.2.3. Phương pháp thảo gợi mở.
Trước khi viết đoạn, tôi gợi mở cho học sinh thông qua hệ thống câu hỏi:
Câu 1. Người thân đó làm công việc gì? Người đó có đức tính gì trong công việc? (chăm chỉ, trách nhiệm, năng động) Nêu những biểu hiện của đức tính đó.
Câu 2. Người đó có sở thích, tài năng gì? Biểu hiện của sở thích, tài năng đó.
Câu 3. Người đó có những cử chỉ lời nói, hành động gì để thể hiện tình yêu với gia đình
Câu 4. Người đó cư xử với em như thế nào? Kể ngắn một kỉ niệm sâu sắc của em với người đó cho thấy người thân đó rất yêu thương em.
Câu 5. Người đó cư xử với người ngoài như thế nào? Những biểu hiện cụ thể của đức cụ thể của đức tính đó.
Đoạn văn viết tả tính cách của học sinh trên Paplet.
Các em sẽ được trao đổi, học hỏi và hướng dẫn nhau cách diễn đạt bằng lời nói.
3.2.3. Phương pháp đặt và giải quyết vấn đề.
Tập viết văn là một loại lao động đặc biệt. Lao động viết văn muốn trở thành kĩ năng và đạt được những thành quả phải trải qua một quá trình học tập và rèn luyện. Để tạo lập được một văn bản tốt, học sinh cần kiên trì tiến hành từng bước luyện tập theo một trình tự nhất định.
Tiếp theo việc nắm nội dung, cùng với việc hướng tới người đọc và mục đích đạt tới của bài văn, học sinh phải tìm ý để triển khai nội dung đề bài văn. 
Với mỗi đề bài cụ thể, tôi yêu cầu học sinh lập một dàn ý chi tiết theo các bước sau:
- Xác định cấu tạo của bài văn (tả người) nói chung.
- Quan sát đối tượng, tìm ý 
- Chuyển dàn bài chung thành dàn ý chi tiết.
Ví dụ: Với bài văn tả một người trong gia đình em, học sinh cần tìm được các ý thống nhất cho nội dung miêu tả người định tả đó là: 
- Phần mở bài giới thiệu về người định tả. 
- Phần thân bài:
+ Tả hình dáng (tuổi tác, tầm vóc, nước da, mắt, má, chân, tay, dáng đi, cách nói, ăn mặc, ... ). Nhấn vào một vài đặc điểm nổi bật, không cần liệt kê hết.
+ Tả tính tình (những thói quen, tài năng của người đó trong cuộc sống, người đó khi làm, thái độ với mọi người xung quanh, sự gắn bó với mình). 
+ Tả hoạt động, tính cách (những việc người đó thường làm, hay việc làm cụ thể,). 
- Phần kết bài nêu tình cảm, cảm nghĩ của mình với người đó. Em đã làm gì để thể hiện tình cảm đó. 
Với vai trò là người hướng dẫn, khêu gợi, học sinh suy nghĩ tự lực làm việc, tôi đã giúp huy động vốn sống, khả năng tưởng tượng và thực hiện ghi chép đạt kết quả tốt. Tuy nhiên, những gì học sinh đã có còn chưa rõ nét, chưa đầy đủ, toàn diện nên sau khi khơi gợi được vốn sống của các em thì điều quan trọng tiếp theo là phải "Làm rõ hơn những gì trẻ em đã có, làm phong phú, giàu có hơn những hiểu biết của các em về kiểu bài miêu tả".
Tôi lưu ý học sinh, dàn bài của mỗi em không nhất thiết phải theo đúng trình tự dàn bài chung. 
Ví dụ: Tả một người, không nhất thiết phải tả cả đầu, tóc, mắt, mũi, miệng, chân, tay,... cũng như không nhất thiết phải tả hình dáng rồi mới đến tính tình. Các em có thể tả lồng tính tình với hình dáng. 
Hướng dẫn học sinh tìm ý, hoàn chỉnh dàn ý dựa trên phát triển sơ đồ tư duy, trên cơ sở tôn trọng cái riêng, tôn trọng cách nghĩ, cách cảm của mỗi học sinh, tôi đã giúp các em có cơ sở vững chắc để tạo lập được những văn bản hoàn chỉnh.


Học sinh hứng lập dàn ý bằng sơ đồ tư duy.
 Bước lập dàn ý khi viết văn sáng tạo qua phát triển sơ đồ tư duy giúp cho học sinh không chỉ rõ ràng hóa ý tưởng của mình, mà còn tạo ra một khuôn khổ linh hoạt để phát triển ý đó một cách rõ ràng, mạch lạc. 
 Việc áp dụng sơ đồ tư duy, học sinh có thể dễ dàng nhìn ra và sắp xếp các ý tưởng của mình theo đoạn, giúp họ xác định được mối quan hệ giữa các ý tưởng. Từ đó tạo nên một cấu trúc vững chắc cho bài viết của mình. Hơn nữa, quá trình này còn khuyến khích học sinh phát triển khả năng suy nghĩ phản biện và sáng tạo. Khi học sinh cần liên tục đánh giá và lên ý tưởng của mình để phù hợp với dàn ý đã lập. 
 Qua đó, bước lập dàn ý không chỉ là việc chuẩn bị cho quá trình viết, mà còn là cơ hội để học sinh mài giũa và phát triển kỹ năng tư duy của mình, biến quá trình viết trở thành một hành trình phát hiện và sáng tạo không ngừng. 
3.3. Xây dựng thói quen đọc sách cho học sinh.
Để nuôi dưỡng tình yêu sách và xây dựng thói quen đọc sách cho học sinh, việc tạo dựng một góc thư viện thân thiện ngay tại lớp học là biện pháp vô cùng hiệu quả. Góc thư viện không chỉ là nơi lưu trữ sách; nó còn là một không gian mời gọi, khơi dậy sự tò mò và khám phá trong từng học sinh. Để thực hiện điều này, đầu năm tôi đã kêu gọi các em ủng hộ sách cho thư viện của lớp. Ngoài ra, lớp tôi còn đăng kí mua báo hàng tuần để giúp thư viện thêm phong phú hơn. Thông qua đọc, các em sẽ có thêm vốn từ, biết cách hành văn, diễn đạt lưu loát.
Học sinh đọc sách trong giờ ra chơi.
Bên cạnh đó, phong trào "Mỗi ngày một cuốn sách hay, một tấm gương sáng" được triển khai nhằm tạo động lực cho học sinh mỗi ngày đều dành ít nhất một khoảng thời gian để đọc và khám phá kiến thức mới. Các em được khích lệ chia sẻ về cuốn sách mình yêu thích hoặc những bài học đáng giá rút ra từ sách, qua đó tạo nên một môi trường học tập lẫn nhau. 
Đặc biệt, bản thân tôi cũng tham gia cùng các em trong hành trình đọc sách hàng ngày, không chỉ để làm gương mà còn để chia sẻ niềm đam mê và khơi gợi sự hứng thú đọc sách trong mỗi học sinh. Qua đó, chúng tôi hy vọng không chỉ xây dựng được thói quen đọc sách cho học sinh mà còn giúp các em nhận ra được giá trị và niềm vui mà sách mang lại.
	3.4. Khích lệ hứng thú học tập của học sinh, tạo động lực không tạo áp lực.
Khích lệ hứng thú học tập cho học sinh là việc làm hết sức cần thiết bởi nếu không kích thích, phát huy được hứng thú học tập của học sinh thì không thể có được hiệu quả học tập, càng không thể nói đến đến lòng ham học, ham hiểu biết của các em, nhất là đối với môn Tập Làm Văn, một môn học được coi là khó, khiến nhiều học sinh e ngại.
Khích lệ học sinh tích cực làm việc giúp các em dễ dàng vượt qua khó khăn trong học tập. Kịp thời động viên, khen thưởng những học sinh viết văn hay hoặc có tiến bộ dù là nhỏ nhất. Nhưng cũng cần nghiêm khắc với tính ẩu và sự lười biếng nhưng không nặng lời trách mắng, chê bai. 
Không ngần ngại động viên các em, cổ vũ sự sáng tạo của các em bằng những món quà nhỏ, ý nghĩa. Tôi trao giải “ Cây bút nhí” cho những bạn có bài viết hay, sáng tạo. Niềm vui của tôi được nhân lên khi tôi cảm nhận được sự xúc động, niềm vui sướng từ phía các em. Chưa bao giờ học sinh của tôi lại yêu thích môn làm văn và hào hứng khi viết văn đến vậy.
Động viên, khích lệ học sinh bằng những món quà nhỏ.
3.5. Đồng hành cùng con - Mỗi 1 tuần 1 bài văn hay.
Viết văn sáng tạo là một trong những kĩ năng quan trọng mà mọi học sinh cần phải có. Thầy cô có thể là người hướng dẫn tốt những vẫn còn nhiều việc đơn giản mà phụ huynh có thể giúp con phát triển kĩ năng viết sáng tạo tốt hơn như: cùng con nhận xét về những bài viết,..
Phụ huynh cùng con ôn tập trên Padlet.
Phụ huynh cùng con viết nhật kí hay ghi chú hằng ngày.
	III. KẾT QUẢ VÀ ỨNG DỤNG
*Kết quả
Trên đây là một số biện pháp tôi đã áp dụng cho học sinh lớp 5A1 tại nơi tôi đang công tác - Trường Tiểu học Nguyễn Khắc Nhu. 
Qua một học kì, tôi áp dụng cách dạy Tập làm văn như trên thì kết quả cho thấy: Bản thân đã trưởng thành hơn trong công tác giảng dạy. Khi lên lớp thu nhận được những kết quả khả quan tôi thấy mình tự tin hơn và tôi càng mong muốn có thể tiếp tục nghiên cứu sâu hơn và rộng hơn về các thể loại văn miêu tả nói chung, dạng tả người nói riêng để tìm ra phương pháp đúng đắn dễ hiểu giúp giáo viên và học sinh dạy và học tốt hơn thể loại văn này. 
Sau đây là một số kết quả đạt được của lớp 5A1 giữa học kì II:
Nội dung khảo sát
Giữa học kì I
Giữa học kì II
Số học sinh
Tỉ lệ %
Số học sinh
Tỉ lệ %
Bài văn xúc tích, lời văn sinh động, sáng tạo, giàu hình ảnh, cảm xúc chân thực.

7/31

22,6%

18/31

58,1%
Bài văn chưa giàu hình ảnh, ít sử dụng các biện pháp nghệ thuật khi miêu tả.

11/31

35,5%

13/31

41,9%
Bài văn miêu tả còn sơ sài, chưa đúng trọng tâm, sa vào liệt kê.

7/31

22,6%

0

0%
Bài văn sắp xếp ý lộn xộn, mắc lỗi diễn đạt, lỗi chính tả.

6/31

19,3%

0

0%
 
Nhìn vào bảng kết quả trên, cho thấy học sinh có tiến bộ rõ rệt so với đầu năm. Sau khi thực hiện một số biện pháp nêu trên, tôi nhận thấy rằng:
Hầu hết các em đều thấy yêu mến văn học và thích làm văn hơn. 
Nhờ việc mở rộng vốn từ, học sinh tìm từ nên các em đặt câu thuận lợi hơn. 
Học sinh luyện viết với mẫu câu rộng hơn: câu đúng ngữ pháp, biết sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa, câu giàu hình ảnh, cảm xúc. 
Luyện viết với số lượng câu văn tăng hơn, kết cấu đoạn văn và diễn đạt cảm xúc của các em cũng tiến bộ. Bài viết của các em hoàn chỉnh hơn nhiều. 
Điều đáng chú ý là học sinh bắt đầu hứng thú với việc sáng tác các câu văn hay với tiết tập làm văn, đây là một khởi sắc đáng mừng. 
Biết lập dàn ý cho bài văn miêu tả bước đầu viết được bài văn theo dàn ý. 
Đã có nhiều học sinh biết dùng từ chính xác, sinh động, gợi tả, biết thể hiện cảm xúc khi viết văn. Lời văn trong sáng, giàu hình ảnh.
Đặc biệt là sự tiến bộ rõ rệt của bạn Giáp Long Nhật. Từ một học sinh sợ viết văn, không biết viết văn, em đã có thể viết một bài văn giàu hình ảnh, sinh động. Em đã tự tin hơn trong việc viết văn. Đó là thành quả của sự cố gắng giữa cô, trò và phụ huynh. Điều đó một lần nữa khẳng định các biện pháp mà tôi vận dụng đã bước đầu phát huy hiệu quả và được thực tế kiểm nghiệm. Các biện pháp tôi đưa ra có tính khả thi.
Dưới đây là bài viết của một số em học sinh lớp 5A1 sau khi tôi áp dụng các biện pháp:
Trên đây là một số kết quả viết văn mà học sinh lớp tôi đã đạt được trong hơn một học kì qua. Kết quả đạt được tuy ở mức độ khiêm tốn nhưng đã động viên được cả thầy và trò cố gắng hơn để đạt được kết quả cao hơn trong thời gian tới.
*Ứng dụng
Tôi đã chia sẻ các biện pháp mà tôi áp dụng thành công để rèn kĩ năng viết sáng tạo cho học sinh lớp 5 với đồng nghiệp tại trường nơi tôi công tác.
Các cô giáo lắng nghe và góp ý cho biện pháp.
Sau đây là một số hình ảnh của các lớp khi được giáo viên áp dụng một số biện pháp để rèn kĩ năng viết sáng tạo.


IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1.Kết luận
Từ những việc làm cụ thể và những kết quả thu được trong năm học vừa qua, tôi tự rút ra cho mình những bài học sau:
Biện pháp rèn kĩ năng viết sáng tạo trong văn tả người cho học sinh lớp 5 thông qua phân môn Tập làm văn là nội dung hết sức cần thiết. Chất lượng học tập của các em tăng lên rõ rệt, thái độ học tập của học sinh cũng thay đổi theo chiều hướng tích cực. 
*Đối với giáo viên:
- Giúp giáo viên bồi dưỡng chuyên môn nghiệp.
- Góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong phân môn Tiếng Việt.
- Khai thác được nội dung bài học theo hướng tích cực và sáng tạo.
- Tạo được hứng thú học tập cho học sinh.
- Trau dồi khả năng tìm kiếm, khai thác và ứng dụng công nghệ thông tin vào việc dạy học.
 - Bắt kịp xu thế dạy học hiện đại của thời kì mới.
*Đối với học sinh:
- Có ý thức hơn về việc học và rèn luyện trên lớp và tự học ở nhà.
- Có tình yêu đối với bộ môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập làm văn nói riêng.
- Rèn cho học sinh có thói quen làm việc khoa học, có phương pháp tự học.
Với biện pháp này, khả năng áp dụng biện pháp cho các trường tiểu học đều khá dễ dàng thực hiện vì rất nhiều trường đã được đầu tư về cơ sở vật chất như tivi, máy tính... Nếu tổ chức thực hiện tốt và đồng bộ trong giải pháp thì việc nâng cao chất lượng dạy học môn Tập làm văn nói chung, dạng văn tả người nói riêng sẽ có kết quả tốt hơn. 
Biện pháp có thể áp dụng cho tất cả các dạng văn miêu tả ở lớp 4, 5. 
2. Kiến nghị
*Đối với tổ chuyên môn
Luôn nghiên cứu, tìm hiểu về mọi mặt trong lĩnh vực cuộc sống trong công tác giáo dục để bổ sung kiến thức cần thiết cho giáo viên.
Thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học tích cực nhằm xây dựng môi trường học tập tích cực cho học sinh.
 * Đối với nhà trường
 Hằng năm, nhà trường nên cùng tổ chuyên môn tổ chức cho học sinh sân các cuộc thi “Văn hay chữ tốt”, tạo điều kiện để học sinh thể hiện khả năng viết của mình trong một mô trường cạnh tranh lành mạnh và tích cực.
Cập nhật và bổ sung thường xuyên cách loại sách để thư viện có nguồn tài liệu phong phú, đa dạng hơn để giáo viên và học sinh có nhiều tài liệu tham khảo.
Tổ chức các buổi giao lưu với các nhà văn, nhà thơ, nhà báo của tỉnh Bắc Giang nhằm mang lại cho học sinh cơ hội được học hỏi, trải nghiệm.
Tổ chức các chuyên đề bồi dưỡng chuyên môn để giáo viên có thể cùng nhau trao đổi, học tập.
Trên đây là giải pháp “Biện pháp rèn kĩ năng viết sáng tạo trong văn tả ngừoi cho học sinh lớp 5”. Tôi rất mong nhận được đóng góp, bổ sung của các đồng nghiệp để biện pháp được hoàn thiện hơn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. 
Tôi xin chân thành cảm ơn!
 TP. Bắc Giang, ngày 25 tháng 3 năm 2024
 Người thực hiện
 Lê Thị Hà
XÁC NHẬN CỦA NHÀ TRƯỜNG
HIỆU TRƯỞNG
TÀI LIỆU THAM KHẢO
 Để tiến hành đề tài này tôi đã tham khảo một số tài liệu: 
[1]. Chu Thị Hà Thanh, 2015. Đề bài tập làm văn và việc rèn luyện năng lực viết sáng tạo cho học sinh tiểu học. Kỷ yếu hội thảo “Nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục”. Nxb Đại học Vinh.
[2]. Pate, I, 2017. Creative Writing 101. Retrieved  
[3]. Nhiều tác giả, Sách giáo khoa Tiếng Việt 5, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
[4]. Nguyễn Huyền Trang (Chủ biên), Thiết kế bài giảng Tiếng Việt 5, Nhà xuất bản Hà Nội.
[5]. Lê Ngọc Điệp (Chủ biên), Rèn kỹ năng Tập làm văn lớp 5, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
[6]. Ths. Phạm Ngọc Thắm, Phạm Thị Hồng Hoa, Hướng dẫn học và làm bài – làm văn lớp 5, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm.