Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp rèn kĩ năng đọc đúng, đọc hiểu và đọc diễn cảm cho học sinh Lớp 3A

 cần giảng trong bài tập đọc là:
+ Từ ngữ được chú giải trong sách giáo khoa.
+ Từ ngữ phổ thông mà học sinh chưa quen.
+ Từ ngữ đóng vai trò quan trọng là “chìa khoá” để mở nội dung bài học.
Trong một bài tập đọc cần xác định từ cần giảng và cách xác định từ là điều mà nhiều giáo viên còn lúng túng. Giảng ít từ khi thấy còn thiếu, giảng nhiều từ dẫn đến tham nói mất thời gian. Việc rút từ để tìm hiểu nội dung bài tập đọc là việc khó nhất trong giờ tập đọc. Theo tôi có 2 căn cứ giúp giáo viên rút từ chính xác, trọng tâm đó là:
+ Căn cứ vào nội dung cần truyền thụ chính là mục tiêu bài dạy.
+ Căn cứ tên bài (tiêu đề bài tập đọc). Giáo viên cần lưu ý việc giảng từ khó và rút từ chìa khoá hoàn toàn khác nhau. Từ khó hiểu chỉ yêu cầu học sinh đọc chú giải để hiểu nghĩa của từ. Còn từ chìa khoá là từ yêu cầu học sinh hiểu để nắm nội dung bài. Khi từ khó trùng với từ chìa khoá giáo viên ghi ở phần “tìm hiểu bài” (phần ghi bảng).
Có 6 cách giải nghĩa từ:
+ Đặt câu với từ cần giải nghĩa.
+ Tìm từ đồng nghĩa.
+ Từ trái nghĩa.
+ Miêu tả sự vật, đặc điểm được biểu thị ở từ cần giải nghĩa.
+ Tách từ để miêu tả.
+ Sử dụng đồ dùng dạy hoc (vật thật, tranh ảnh)
Cách tìm hiểu từ chủ yếu là phải đặt trong ngữ cảnh. Cần giới hạn việc giải nghĩa từ trong phạm vi nghĩa cụ thể bài đọc giải nghĩa, đơn giản với học sinh lớp 2 – tránh dài dòng, giải nghĩa cồng kềnh quá tải làm mất thời gian luyện đọc của học sinh.
Ví dụ: Bài tập đọc: “Người con của Tây Nguyên”
Phần chú giải có 7 từ. Đó là: Núp, Bok, càn quét, lũ làng, Sao rua, mạnh hung, người Thượng. Các từ trên là từ khó hiểu nghĩa đối với các em song không phải là từ chìa khoá. Giáo viên cần căn cứ vào nội dung. Câu chuyện nhằm giải thích cho học sinh. Việc rút từ chìa khoá của giáo viên không yêu cầu từ nào cũng phải giải nghĩa mà chủ yếu là để học sinh hiểu được nội dung bài từ đó giúp các em đọc, viết đúng; đọc hay.
Biện pháp thứ năm: Rèn kỹ năng đqc ngắt, nghỉ giqng đúng chỗ cho hqc sinh: Có 2 kiểu ngắt giọng: Ngắt giọng logic và ngắt giọng biểu cảm.
Ngắt giọng logic là những chỗ dùng để tách nhóm trong câu. Ngắt giọng logic phụ thuộc vào ý nghĩa và quan hệ giữa các từ trong câu.
Ngắt giọng biểu cảm đối lập với ngắt giọng logic đó là những chỗ nghỉ lâu hơn bình thường hoặc chỗ nghỉ không do logic ngữ nghĩa mà do dụng ý của người đọc nhằm tạo ra ấn tượng về cảm xúc.
Kỹ năng ngắt giọng logic:
Khi đọc một văn bản nếu gặp dấu câu ta cần phải ngắt, nghỉ giáo viên cần hướng dẫn học sinh sau dấu chấm, dấu hai chấm, chấm cảm ta cần phải nghỉ. Song sau dấu chấm xuống dòng cần nghỉ lâu hơn sau dấu chấm. Sau dấu phẩy ta phải ngắt giọng, sau dấu phẩy có lúc cũng phải ngắt giọng khác nhau. Dấu phẩy ngăn cách giữa vế và câu ngắt lâu hơn, dấu phẩy sau trạng ngữ. Khi đọc một số bài văn xuôi có những câu dài, cấu trúc ngữ pháp phức tạp học sinh thường ngắt tuỳ tiện như sau:
Ví dụ : Trong bài: Âm thanh thành phố (Sách Tiếng Việt 3)
Học sinh đọc: Mỗi dịp về Hà Nội/, Hải thích ngồi lặng hàng giờ /để nghe bạn anh trình bày/ bản nhạc Ánh trăng/ của Béc-tô-ven/ bằng đàn Pi-a-nô.//
Học sinh đã đọc tách trình bày ra khỏi “bản nhạc” làm người nghe hiểu sai ý nghĩa của câu văn.
Giáo viên cần hướng dẫn học sinh ngắt như sau: Mỗi dịp về Hà Nội/, Hải thích ngồi lặng hàng giờ /để nghe bạn anh trình bày bản nhạc Ánh trăng/ của Béc-tô-ven bằng đàn Pi-a-nô.//
Ngắt giọng biểu cảm:
Dạy cho học sinh biết cách ngắt giọng logic là yêu cầu quan trọng với học sinh lớp 2, ngoài ra giáo viên có thể dạy cho học sinh ngắt giọng biểu cảm ở một số bài thơ đây là phương tiện tác động người nghe. Ngắt giọng logic thiên về trí tuệ còn ngắt giọng biểu cảm thiên về cảm xúc.
Ví dụ: Khi đọc 2 câu thơ cuối của bài tập đọc “Thư trung thu”. Giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc.
Các cháu/ hãy xứng đáng Cháu Bác Hồ Chí Minh.
Ngắt nhịp như thế người nghe sẽ thấy được tình cảm yêu thương sâu sắc của Bác và đó chính là lời động viên khuyến khích cũng là lời khuyên của Bác đối với thiếu nhi. Qua đó để thấy được tình yêu bao la của Người đối với các em.
Tóm lại: Đọc đúng chỗ ngắt giọng và ngắt giọng hay là yêu cầu, mục đích của việc dạy tập đọc là phương tiện để phát triển ngôn ngữ cho học sinh.
Thực tế giáo viên chúng ta chưa am hiểu sâu sắc về lý luận văn học tuy nhiên nếu giáo viên đầu tư, chuẩn bị bài kỹ lưỡng, đọc bài nhiều lần để tìm cách đọc đúng, chuẩn xác, cách đọc hay nhất để có mẫu tốt cho học sinh học tập. Muốn vậy theo tôi giáo viên cần:
+ Nắm vững nội dung bài, tính cách nhân vật, giọng điệu của câu chuyên, bài tập đọc, bài thơ.
+ Nắm được cốt truyện – nội dung các đoạn truyện.
+ Nắm thể loại thơ để chọn cách đọc, giọng điệu nhẹ nhàng sâu lắng, ngọt ngào hay chua ngoa.
+ Nắm được cấu trúc ngữ pháp của câu thơ, câu văn.
Biện pháp thứ sáu: Sử dụng linh hoạt trò chơi hqc tập:
Đối với trẻ em trò chơi đóng vai trò quan trọng trong sinh hoạt, bước vào nhà trường, trẻ em làm quen với hoạt động học tập với những yêu cầu cao hơn. Chúng ta –những nhà sư phạm thấy rằng nếu biết sử dụng kết hợp hình thức trò chơi trong học tập sẽ đạt hiệu quả cao. Chính vì vậy trò chơi được sử dụng trong các tiết dạy học có tác dụng tích cực nhằm làm thay đổi hình thức học tập. Thông qua trò chơi không khí lớp học trở nên thoải mái, dễ chịu .Việc tiếp thu kiến thức của học sinh trở nên tự nhiên, nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. Tuy nhiên giáo viên cũng cần biết tổ chức trò chơi như thế nào cho hợp lý, không nên quá lạm dụng trò chơi, biến tiết học thành một hoạt động vui chơi vô bổ.
Trò chơi học tập cần có yêu cầu khác với trò chơi thông thường.
+ Chơi để đạt mục đích học tập nào? Ngoài giải trí còn có mục đích cũng cố tri thức, kỹ năng học tập.
+ Nội dung học tập phải gắn với các tri thức và kỹ năng của một nhóm học hoặc một lĩnh vực tri thức, kỹ năng nào đó. Nói cách khác khi sáng tạo ra trò chơi thì người giáo viên cần dựa vào các kiến thức và kỹ năng của môn học.
+ Trò chơi học tập cần có luật chơi rõ ràng đơn giản, dễ nhớ, dễ thực hiện không đòi hỏi thời gian dài. Trò chơi học tập thường diễn ra thời gian ngắn, phù hợp với trình độ học sinh.
Sau đây là một số trò chơi mà bản thân tôi thường sử dụng trong tiết dạy tập đọc:
Ví dụ: Khi dạy các bài tập đọc đầu tuần như bài: “Mồ Côi xử kiện” Tôi tổ chức cho học sinh trò chơi “Thi đqc truyện phân vai” học sinh được thảo luận theo nhóm 4, một em được chọn đọc lời người dẫn truyện, một em đóng vai lời Mồ Côi, một em đóng
vai bác nông dân, một em đóng vai chủ quán. Sau khi học sinh đọc trong nhóm, giáo viên tổ chức cho từng nhóm tham gia thi đọc truyện phân vai. Giáo viên dành thời gian cho 2, 3 nhóm thi. Giáo viên cùng ban khảo nhận xét đánh giá chung và chọn nhóm đọc tốt để biểu dương. (Ban giám khảo do học sinh bầu ra).
Khi dạy bài thơ cuối giờ, tôi cho học sinh chơi trò chơi Thả thơ bằng cách:
- Giáo viên đưa ra luật chơi:
+ Học sinh đứng thành 2 đội, mỗi đội 4 học sinh
+ Một học sinh làm trọng tài
+ Thời gian chơi: 5 phút
- Cách chơi: Học sinh trong từng đội chuẩn bị một mẩu giấy nhỏ trong có ghi một câu thơ hay một cụm từ có trong khổ thơ vừa học trong bài và trao mẩu giấy đó cho một người ở đội bạn. Nếu bạn nhận được mẩu giấy đó đọc được đúng khổ thơ có câu (cụm từ) đã ghi trong mảnh giấy thì đội bạn sẽ được ghi điểm. Trò chơi cứ lặp lại như vậy cho đến hết.
Đối với những tiết ôn tập ở từng giai đoạn ôn giữa kỳ I, kỳ II, cuối kỳ I, kỳ II tôi thường tổ chức trò chơi “nghe đqc đoạn, đoán tên bài”.
Cách chơi: Hai nhóm tham gia chơi ngồi đối diện nhau. Cử nhóm trưởng điều hành hoạt động chung cả nhóm. Bắt thăm hoặc “oẳn tù tì” để chọn nhóm đọc trước. Nhóm đọc trước (A) được mở sách giáo khoa để lựa chọn đoạn văn (trong số các câu chuyện kể do giáo viên nêu ra, nhóm A cử người đọc đoạn cho nhóm B đoán tên chuyện, đoán tên bài tập đọc sau đó nhóm B đọc nhóm A đoán tên câu chuyện).
Khi đoán tên bài tập đọc hoặc tên chuyện cả nhóm không được mở sách giáo khoa. Hai nhóm tham gia chơi đều được tính điểm so sánh – nếu tổ chức cho cả 4 nhóm cùng chơi – khi kết thúc giáo viên chọn nhóm giỏi nhất để khen ngợi. Nếu điểm bằng nhau, nhóm nào đọc rõ ràng, rành mạch chính xác hơn là nhóm đó thắng cuộc.
Ngoài ra với cách tổ chức trò chơi ở tập đọc giáo viên có thể tổ chức một số trò chơi như: Thi đọc đồng thanh; biết một câu, đọc cả đoạn; tìm nhanh - đọc đúng; nhớ nhanh, đọc đúng; ghép các dòng thơ thành bài; đọc thơ truyền điện,...
Qua thực tế giảng dạy việc tổ chức trò chơi học tập đã tạo hứng thú và thu hút nhiều học sinh tham gia. Nếu biết sử dụng đúng lúc, đúng chỗ, các trò chơi học tập có tác dụng tích cực tạo chất lượng cao cho bài học. Chúng ta cũng nên tránh tổ chức trò chơi lặp đi lặp lại trong tiết học gây sự nhàm chán cho học sinh. Theo tôi với các tiết tập đọc chỉ nên sử dụng trò chơi vào cuối tiết học, khi xuất hiện yêu cầu củng cố kiến thức, kỹ năng đã học. Tuỳ theo tiết học giáo viên có thể vận dụng linh hoạt tổ chức trò chơi cho từng phần bài dạy của mình (nếu thấy cần thiết) thì hiệu quả giờ dạy đạt chất lượng cao.
Kết quả
Sau một thời gian trực tiếp giảng dạy, với tất cả sự tâm huyết của mình bản thân tôi đã tìm tòi, tự học, tự đúc rút kinh nghiệm dần dần khắc phục các tồn tại của bản thân nên đã thu được một số kết quả như sau:
Về giáo viên: Tôi đã sử dụng thành thạo, linh hoạt quy trình lên lớp một tiết tập đọc biết kết hợp nhuần nhuyễn việc đọc câu với luyện đọc từ khó, tiếng khó chữa lỗi cho học sinh triệt để. Việc giải nghĩa từ khó và rút từ chìa khoá trong giảng dạy đã thành thạo, biết kết hợp để ghi bảng cho hợp lý. Triệt để khai thác các câu hỏi trong sách giáo khoa, chỉ đặt câu hỏi phụ khi cần thiết để dẫn dắt học sinh trả lời câu hỏi chính. Lối tham giảng, nói nhiều đã được gạt bỏ dần. Bản thân đã mạnh dạn đổi mới phương pháp dạy học, tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm, trò chơi học tập nhờ vậy mà tiết dạy ngày càng đạt hiệu quả cao.
Về học sinh:
Kỹ năng đọc: Học sinh phát âm đúng không còn em nào nhầm s/x, biết ngắt nghỉ sau các dấu câu, giữa các cụm từ dài, giữa các mục, các phần trong bài học. 92,7% học sinh đọc tốc độ trên 60 tiếng/phút. Biết đọc thầm để hiểu nội dung và trả lời câu hỏi do giáo viên nêu ra. 30% học sinh biết rút ra nội dung sau mỗi bài tập đọc.
Kỹ năng nghe: Sau khi nghe giáo viên đọc mẫu học sinh bắt chước, có nhiều em đọc giống giọng đọc của giáo viên. Thậm chí có 2 đến 3 học sinh còn đọc hay hơn. Biết nghe bạn đọc và nhận xét cách đọc của bạn. Không khí lớp học sôi nổi. Mỗi lần giáo viên đặt câu hỏi tìm hiểu bài thường có 60-70% số học sinh giơ tay phát biểu.
Kỹ năng nói: 70% học sinh nói dõng dạc, nói có đầu có cuối khi được giáo viên hỏi. Lời nhận xét rõ ràng, các em đã có thói quen một số thao tác cơ bản như: Phân tích, phán đoán, so sánh, lựa chọn... Điều đáng nói ở đây là các em hứng thú học tập và tự giác tham gia vào các hoạt động học tập.
Kết quả khảo sát vào Cuối hqc kỳ I của lớp như sau:
Năm hqc
2020-2020
Tổng số
Đqc diễn cảm
Đạt chuẩn
Còn chậm
Đqc đánh vần
Giữa HKI
27
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
4
14.8%
18
66,6%
3
11,1%
2
7,4%
Cuối HKI
27
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
6
22,2%
20
74%
1
3,7%
0
0%

KẾT LUẬN
Phân môn tập đọc chiếm vị trí hết sức quan trọng trong chương trình Tểu học. Đó là phân môn nòng cốt xuyên suốt toàn bộ chương trình nói chung và môn Tiếng việt nói riêng. Thực tế cho thấy rằng nếu như học sinh đọc diễn cảm, hiểu nội dung bài tập đọc, các em sẽ vận dụng và làm bài văn hay, diễn đạt gãy gọn khi nói, khi viết trong việc học các môn khác của chương trình. Để dạy tốt phân môn Tập đọc trong quá trình giảng dạy, tôi đã đúc rút được một số kinh nghiệm như sau:
Bài hqc kinh nghiệm:
Ngay từ đầu năm học giáo viên phải ổn định nề nếp, thói quen cầm sách – tập cho học sinh cách trả lời câu hỏi và điều tra, khảo sát chất lượng học tập của học sinh để có hướng giảng dạy phù hợp với từng đối tượng.
Giáo viên cần bám sát chương trình, sách giáo khoa, sách giáo viên, nhiệm vụ của phân môn tập đọc đồng thời căn cứ vào tình hình thực tế của địa phương, của lớp mình phụ trách để chọn những hình thức tổ chức và phương pháp dạy học thích hợp.
Phải tự học, tự bồi dưỡng về lý luận văn học – Khi giáo viên có kiến thức về lí luận văn học sẽ có năng lực cảm thụ bài văn, bài thơ nhờ đó giáo viên mới có giọng đọc mẫu chuẩn xác.
Việc chuẩn bị bài của giáo viên chiếm vị trí quan trọng. Trong khi chuẩn bị bài giáo viên mới xác định nội dung, mục tiêu cần truyền thụ, có khả năng lựa chọn từ khóa của bài chính xác đồng thời nghiên cứu hệ thống câu hỏi sách giáo khoa. Dựa vào trình độ của học sinh lớp mình để chuẩn bị thêm các câu hỏi gợi mở và dự kiến các tình huống xảy ra. Đặc điểm là chuẩn bị bài giảng ngắn gọn, súc tích.
Mục tiêu chính của Tập đọc lớp 3 là rèn kỹ năng đọc. Giáo viên cố gắng tạo mọi điều kiện để các em được đọc. Việc tìm hiểu nội dung bài chủ yếu là dựa vào hệ thống câu hỏi ở sách giáo khoa. Giải nghĩa từ phải đặt trong văn cảnh - giáo viên không nên tham lam, dài dòng, mất thời gian.
Trong tiết tập đọc giáo viên cần phân loại đối tượng – có yêu cầu riêng với từng đối tượng học sinh. Với những học sinh đọc chưa đạt chuẩn về tốc độ giáo viên cần ưu
tiên để các em được đọc nhiều. Giáo viên cần linh hoạt khi lên lớp. Lựa chọn thời điểm thích hợp để tổ chức cho học sinh được “chơi mà học” nhằm kích thích, khơi gợi sự hứng thú của các em.
Đề xuất, kiến nghị:
Việc dạy cho học sinh kĩ năng đọc tốt không phải là việc làm một sớm một chiều. Song thông qua tất cả các môn học trong trường Tiểu học, giáo viên đều có thể rèn đọc cho học sinh ở mọi lúc mọi nơi. Phân môn Tập đọc có tác dụng và vai trò quan trọng đối với học sinh Tiểu học đặt nền móng để các em đi vào kho tang tri thức bằng ngôn ngữ của mình. Qua việc nghiên cứu viết sáng kiến kinh nghiệm này, tôi mong muốn không chỉ riêng tôi mà mọi giáo viên Tiểu học đều hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của phân môn Tập đọc trong bộ môn Tiếng Việt để trong quá trình giảng dạy, rèn tốt cho học sinh kĩ năng đọc và khả năng cảm thụ của học sinh.
Tuy nhiên, với khả năng của bản thân còn hạn chế, bài viết cũng chỉ đáp ứng được phần nào của việc dạy Tập đọc mà thôi. Vì vậy tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các cấp lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp giúp tôi đưa ra được những biện pháp rèn đọc cho học sinh có hiệu quả hơn nữa. Tôi cũng mạnh dạn nêu một số kiến nghị sau để việc giảng dạy phân môn Tập đọc đạt hiệu quả cao hơn.
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ mà bản thân tôi đã đúc rút được. Rất mong được sự góp ý kiến của Ban giám hiệu để bản thân tôi thực hiện có hiệu quả tốt hơn giờ Tập đọc trên lớp.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Đăk Ang, ngày 28 tháng 02 năm 2021
Người viết Nguyễn Khắc Dũng
TÀI LIÊU THAM KHẢO
Giải đáp 88 câu hỏi về giảng dạy Tiếng Việt ở Tiểu học. (Lê Hữu Tỉnh – Trần Mạnh Hưởng – NXB Giáo dục)
Hỏi đáp về dạy Tiếng Việt 3 (Nguyễn Minh Thuyết - NXB Giáo dục)
Phương pháp dạy các môn học lớp 3 (Bộ giáo dục và đào tạo - NXB Giáo dục )
Sách giáo viên Tiếng Việt lớp 3
Thiết kế bài giảng Tiếng Việt lớp 3.
Yêu cầu cơ bản về kiến thức và kỹ năng các lớp 1, 2, 3 (Bộ Giáo dục và Đào tạo)
Trò chơi Tiếng Việt
Tham khảo trên mạng Intenet