Mô tả SKKN Một số giải pháp rèn kỹ năng nói, viết cho học sinh Lớp 2 qua các giờ luyện tập, nhằm nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt

y lúc nào? Em thường làm việc gì đầu tiên?( gấp chăn màn, tập thể dục )Những hoạt động đó giúp tinh thần em thế nào?...
Giúp học sinh tưởng tượng, liên tưởng với thực tế:
Nếu trong một đoạn văn, học sinh chỉ biết diễn đạt nội dung bằng những gì đã quan sát ( quan sát theo tranh hay qan sát thực tế); hoặc thực hành một cách chính xác theo các gợi ý; bài làm như thế tuy đủ ý nhưng không có sức hấp dẫn, lôi cuốn người đọc, người nghe. Vì vậy, với từng đề bài tôi đã có những câu hỏi gợi ý, khuyến khích học sinh liên tưởng, tưởng tượng thêm những chi tiết
một cách tự nhiên, chân thật và hợp lí qua việc sử dụng cách so sánh, ví von, để từ đó học sinh biết trình bày bài văn giàu hình ảnh, sinh động, sáng tạo.
Ví dụ: Khi giới thiệu về bản thân , học sinh nói: ‘Xin chào tất cả các bạn. Tớ tên là Bảo Ngọc hay còn gọi là Ngọc “ ca sĩ ”.Tớ đang là học sinh lớp Hai , trường tiểu học Trường Thọ. Tớ rất thích môn âm nhạc, vì trong mỗi tiết học tớ được bộc lộ hết khả năng ca hát của mình.” ;
Ví dụ :Kể những việc em thường làm trước khi đi học.
Học sinh có thể nói-viết :“ Hôm nay là thứ sáu, ngày cuối tuần. Em dậy từ sớm để đánh răng rửa mặt và tập thể dục. Sau khi ăn sáng, em sửa soạn sách vở. Trước khi đi học, em mặc bộ đồng phục mới. Đúng bảy giờ, mẹ đưa em đến trường.”
Trí tưởng tượng, liên tưởng ở học sinh lứa tuổi này rất hồn nhiên ngây thơ và ngộ nghĩnh, cho nên để rèn luyện kĩ năng này cho học sinh, tôi có thể chuẩn bị những câu, đoạn văn hay cho học sinh tham khảo, học hỏi làm phong phú thêm vốn kiến thức cho các em.Nhưng lưu ý chỉ là để các em tham khảo chứ không áp đặt buộc các em phải viết theo hoặc học thuộc.Đặc biệt tôi tôn trọng suy nghĩ của các em.
Giải pháp 4:Hướng dẫn diễn đạt:
Như đã nói, do tâm lí lứa tuổi nên bài văn thực hành của học sinh lớp Hai tuy có ý tưởng, nhưng vẫn còn nhiều sai sót về diễn đạt như: dùng từ chưa chính xác, ý trùng lặp, các ý trong đoạn văn chưa liên kết nhau nên trình bày chưa rõ ràng mạch lạc. Vì vậy, khi học sinh trình bày, tôi đã hết sức chú ý lắng nghe, ghi nhận những ý tưởng hay, ý có sáng tạo của học sinh để khen ngợi; đồng thời phát hiện những sai sót để sửa chữa.Tôi đặt ra tiêu chí nhận xét thật cụ thể để học sinh làm cơ sở lắng nghe bạn trình bày; phát hiện những từ, ý, câu hay của bạn để học hỏi và những hạn chế của bạn để góp ý, sửa sai.
Hướng dẫn sửa chữa từ:
Trường hợp học sinh dùng từ chưa chính xác như các từ ngữ chưa phù hợp, nghĩa từ chưa hay hoặc từ thông dụng địa phương
Ví dụ: ‘Cô em rất chăm chỉ trong giảng dạy”, “Cô em thường bận đồ xanh” khi học sinh phát hiện sai sót đó, tôi giúp các em sửa chữa thay đổi từ phù hợp. Đối với từ học sinh dùng trùng lặp nhiều lần trong một câu, đoạn , ví dụ: “Trong giờ toán em đã tham gia thảo luận cùng các bạn. Em , Lâm , Trúc và Dương là một nhóm . Em là nhóm trưởng. Em và các bạn tích cực đưa ra các ý kiến”, tôi hướng dẫn học sinh lược bớt từ hoặc dùng từ phù hợp để thay thế cho câu văn bớt rườm rà,lủng củng, nội dung diễn đạt không rõ.
Trong trình bày bài văn, học sinh vẫn thường dùng từ ngôn ngữ nói, tôi hướng dẫn học sinh thay thế bằng từ ngôn ngữ viết trong sáng hơn.
Hướng dẫn sửa chữa đặt câu:
Khi học sinh nói ,viết câu chưa hay,chưa đủ ý, tôi cần hướng dẫn học sinh sửa chữa bổ sung ý vào cho đúng; câu dài dòng ý chưa rõ ràng mạch lạc cần cho học sinh sửa sai lược bỏ ý dư ý trùng lặp. Đặc biệt tôi khuyến khích học sinh tự sửa câu văn chưa hay của mình bằng cách học những câu văn hay của bạn.
Ví dụ: Kể về một giờ ra chơi của trường em
Có học sinh viết: “Trong giờ ra chơi em và các bạn thường chơi ở giữa sân trường, em và các bạn chơi trò trốn tìm, em thích nhất là được đi trốn”
Tôi gợi ý để em đó viết lại : “Tùng !Tùng !Tùng khi tiếng trống vang lên , chúng em ùa ra sân như đàn chim vỡ tổ. Em , Lan và An kéo nhau ra ở giữa sân trường để chơi trốn tìm”
Hoặc : “Sau hồi trống quen thuộc, từ các cánh cửa lớp, các bạn học sinh ùa ra sân trường đông như đàn cá con thấy mẹ đi kiếm mồi về. Sân trường náo nhiệt. Dưới bóng mát của cây bàng, cây phượng, các bạn nhỏ tụm năm, tụm bảy cùng nhau chơi các trò chơi ưa thích. Nào là đá cầu, rồi là nhảy dây, và cả đá bóng Trò nào cũng diễn ra đầy sôi nổi và hào hứng. Tiếng cười, tiếng nói vang rộn cả sân trường.”
Hướng dẫn sửa chữa đoạn văn:
Với mỗi chủ đề của bài luyện tập nói –viết, nếu học sinh trình bày đủ nội dung theo gợi ý đã cho thì bài viết ,nói của các em xem như hoàn chỉnh. Nhưng để có một đoạn văn mạch lạc rõ ràng, ý tưởng liên kết chặt chẽ nhau thu hút được người đọc; tôi giúp các em biết viết đoạn văn có mở và kết đoạn, biết dùng từ liên kết câu,dùng câu liên kết đoạn một cách hợp lí và sáng tạo.
Ví dụ :Với gợi ý kể về một việc người thân làm cho em, từng gợi ý phần mở đoạn có rời rạc, tôi đã hướng dẫn học sinh liên kết các ý với nhau, khi kể không theo trình tự từng ý nhưng vẫn đảm bảo nội dung và làm cho phần mở đoạn sinh động lôi cuốn người đọc hơn. Hoặc hướng dẫn học sinh dùng những câu mở đầu đoạn văn để nói hoặc kể một cách sáng tạo.Nhưng quan trọng hơn cả vẫn là lồng cảm xúc chân thật khi nói, viết.Bởi đó mới chính là “chất nhựa” thu hút người đọc người nghe, khiến họ cảm nhận được sự chân thành chứ không khuôn phép sáo rỗng gây nhàm chán .
Hoặc khi kể về một việc làm một hoạt động nào đó, tôi khuyến khích học sinh sử dụng những từ liên kết câu thể hiện trình tự diễn biến của sự việc như: “đầu tiên”; “kế tiếp”; “sau đó”; “cuối cùng” để đoạn văn gắn kết chặt chẽ liên tục từng ý với nhau. Do đặc điểm lứa tuổi và trình độ từng đối tượng học sinh không đồng đều nhau nên các em chưa hiểu nhiều về từ, câu liên kết trong đoạn văn viết; vì vậy tôi hướng dẫn bằng những gợi ý giản đơn dễ hiểu, có thể cho học sinh khá giỏi làm mẫu để giúp các em trình bày tốt hơn đoạn văn viết của mình.
Trong việc hướng dẫn học sinh sửa chữa bài viết, tôi đưa ra tiêu chí đánh giá cụ thể giúp học sinh phát hiện những đoạn văn hay, ý tưởng phong phú sáng tạo đồng thời phát hiện những hạn chế còn vấp phải trong bài viết. Từ đó học sinh có sự suy nghĩ để sửa chữa cách diễn đạt ý tưởng trong bài viết của mình một cách hợp lí và sáng tạo.
Giải pháp 5: Thực hiện tốt quan điểm dạy học theo hướng tích hợp để nâng cao chất lượng nói - viết đoạn văn cho học sinh lớp Hai chương trình mới.
Quan điểm biên soạn sách giáo khoa Tiếng Việt 2 mới thể hiện rõ 3 quan điểm: Quan điểm dạy học giao tiếp, quan điểm tích hợp, quan điểm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh. Theo quan điểm tích hợp, các hoạt động trong môn Tiếng Việt chương trình hiện hành (Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu, Tập làm văn) trước đây ít gắn bó với nhau, nay được tập hợp lại xung quanh trục chủ điểm; các nhiệm vụ cung cấp kiến thức và rèn luyện kĩ năng cũng gắn bó chặt chẽ với nhau hơn trước. Thực hiện tốt quan điểm tích hợp góp phần khắc phục tình trạng “nghèo” ý tưởng và vốn từ cho học sinh, giúp học sinh diễn đạt tốt.
Cụ thể :
Khi dạy hoạt động đọc ( Tập đọc ), trong khâu củng cố tôi khắc sâu một số kiến thức nhằm chuẩn bị cho HS học ở tiết tiếng Việt luyện tập nói - viết (Tập làm văn. )Ví dụ: Khi dạy bài đọc: “ Tớ là lê-gô”trong khâu củng cố, tôi cho nhiều HS, nhất là các em còn yếu nhắc lại ( Lê - gô chính là món đồ chơi hiện đại mà nhiều trẻ em yêu thích.Nó còn được gọi là đồ chơi lắp ráp.Lê-gô là những khối nhỏ đầy màu sắc)để phục vụ cho bài luyện tập nói- viết giới thiệu một đồ chơi mà trẻ em yêu thích.Nhờ thực hiện biện pháp này trong tiết luyện tập nói - viết ( đoạn văn), học sinh khá giỏi kể mạch lạc, tự nhiên.
Dạy tốt tiết luyện tập - mở rộng vốn từ ( Luyện từ và câu) để phục vụ cho HS nói - viết tốt đoạn văn.
Ví dụ : Tuần 12 có các bài tập :
Tìm từ ngữ gọi tên các đồ chơi có trong bức tranh bên
Sắp xếp các từ ngữ thành câu và viết câu vào vở
Đặt một câu nêu đặc điểm của đồ chơi.
Để mọi HS đều làm được các bài tập này tôi tổ chức như sau: Sau khi HS xác định được yêu cầu của đề bài, tôi tổ chức HS hoạt động nhóm đôi - hỏi đáp về nội dung trong tranh. Sau đó tôi chỉ định những em HS trung bình, yếu phát biểu trước để uốn nắn, sửa chữa, giúp các em có ý tưởng viết đoạn văn tả một đồ chơi mà trẻ em yêu thích.
Hoặc ở tuần 8 trong tiết luyện tập (Luyện từ và câu ) có bài tập 1: chọn từ cgỉ đặc điểm của mỗi đồ dùng học tập trong hình. Tôi cho hoc sinh quan sát kĩ thảo luận nhóm tìm đắc điểm tương ứng của mỗi đồ vật ( thước kẻ - thẳng tắp; quyển vở trắng tinh; bút chì - nhọn hoắt; lọ mực - tím ngắt). Linh hoạt chuyển ý dẫn dắt đến bài tập 2 để học sinh làm tốt bài kết hợp từ ngữ ở cộ A với từ ngữ ở cột B để tạo câu nêu đặc điểm.(Cuốn vở thơm mùi giấy mới. Cục tẩy nhỏ xíu như một viên kẹo)Làm tốt điều này giúp các em viết đoạn văn tả một đồ dùng học tập dễ dàng hơn.
III.2.TÍNH MỚI, TÍNH SÁNG TẠO
Tính mới:
Đề tài là cơ sở để giáo viên nghiên cứu và thực hiện trong giảng dạy phân môn Tập làm văn. Giúp giáo viên từng lúc lấp đi lỗ hổng kiến thức về hoạt động nói - viết , dần nâng cao trình độ học sinh trong lớp học; giúp học sinh tự tin hơn trong học tập, trong giao tiếp để các em hoàn thành nhiệm vụ học tập và tiếp tục học tập ở các lớp cao hơn.
Người giáo viên muốn đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng phải thông qua năng lực viết đúng - nói chuẩn của các em. Vì vậy mỗi thầy, cô giáo cần phải nhiệt tình trong công tác giảng dạy, cần quan tâm đến các em nhiều hơn, giúp các em hiểu được giá trị của Tiếng Việt. Để có được kết quả trên, Người giáo viên phải biết áp dụng nhiều phương pháp dạy học một cách linh hoạt và khéo léo. Từ đó rèn luyện cho các em cách viết đúng- nói chuẩn Tiếng Việt để giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt mà cha ông ta đã để lại.
Tính sáng tạo:
Đề tài đang trong quá trình nghiên cứu và thực hiện bước đầu có hiệu quả khả quan. Vì vậy đề tài có khả năng ứng dụng và triển khai cho tất cả giáo viên khối lớp Hai trong đơn vị cùng thực hiện và từng lúc bổ sung để việc dạy học
hoạt động nói - viết đoạn văn cho học sinh lớp Hai chương trình mới đạt hiệu quả cao. Đây là cơ sở làm nền tảng cho các em học tốt phân môn Tập làm văn ở các lớp cuối bậc Tiểu học.
Giáo viên đã cải tiến phương pháp dạy học nhằm mục đích nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo. Tổ chức, phối hợp linh hoạt các hình thức và phương pháp dạy học theo hướng tích cực. Dạy học hướng tập trung vào học sinh, coi học sinh là chủ thể của hoạt động, tổ chức các hoạt động giúp các em chiếm lĩnh tri thức và rút ra kết luận phù hợp với bài học. Dạy học theo hướng tích hợp liên môn tạo sự hứng thú say mê và sáng tạo trong học tập
Vai trò của người giáo viên là người hướng dẫn, gợi mở, cố vấn trong các hoạt động học tập, người mở ra khả năng tiềm ẩn của học sinh. Chính vì thế bản thân của người giáo viên cần phải:
+ Luôn học hỏi đồng nghiệp và tự học để nâng cao trình độ bản thân và nâng cao tay nghề.
+ GV nghiên cứu và chuẩn bị bài dạy chu đáo trước khi đến lớp.
+ Phải ứng xử kịp thời các tình huống phát sinh khi giảng dạy bằng cách chú ý lắng nghe ý kiến của HS để tìm ra hướng giải quyết hay chỉnh sửa cho H.
+ Tích cực thay đổi các hình thức, kĩ thuật dạy học để tạo cơ hội cho nhiều HS cùng được tham gia.
+ Khi nhận xét, chấm bài GV nhận xét cụ thể về những lỗi của HS để định hướng cho H khắc phục lần sau.
III.3. KHẢ NĂNG ÁP DỤNG NHÂN RỘNG
Qua quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài, việc dạy học tiết luyện tập
nói - viết đoạn văn cho các em học sinh ở lớp tôi chủ nhiệm, đạt được kết quả khả quan: Học sinh mạnh dạn, tự tin hơn trong học tập, vốn từ của học sinh phong phú hơn, câu văn rõ ràng mạch lạc và bước đầu đã có hình ảnh.Đặc biệt tôi thấy so với đầu năm học, đến cuối học kì I, các em đã mạnh dạn trình bày ý hiểu của mình một cách tự tin hơn về một yêu cầu nào đó.Kĩ năng diễn đạt lưu loát hơn,tự tin đánh giá mình và đánh giá bạn.
* Kết quả thu được đến cuối học kì I như sau:
Nội dung khảo sát
Kết quả đạt được (tỉ lệ %)
Đầu năm
Cuối kì 1
Biết viết câu, dùng từ hợp lí
21,1
96,9
Biết nói, viết thành câu
17,2
90,9
Biết dùng từ, câu văn có hình ảnh
24,2
87,9
Biết trình bày đoạn văn
20,3
90,9
Bài viết đạt trung bình trở lên
20,2
100
Đề tài trong quá trình nghiên cứu và thực hiện bước đầu có hiệu quả khả quan. Vì vậy thiết nghĩ nó có khả năng ứng dụng và triển khai cho tất cả giáo viên trong đơn vị cùng thực hiện và từng lúc bổ sung để việc dạy học hoạt động nói –viết (đoạn văn ) lớp Hai chương trình mới đạt hiệu quả cao. Đây là cơ sở làm nền tảng cho các em học tốt phân môn Tập làm văn ở các lớp cuối bậc Tiểu học.
III .4. HIỆU QUẢ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC DO ÁP DỤNG GIẢI PHÁP
Hiệu quả kinh tế
Giải pháp tôi đưa ra hoàn toàn không tốn kém về mặt kinh tế nhưng đem lại hiệu quả thiết thực.Việc sử dụng phương pháp rèn kỹ năng nói - viết qua các giờ luyện tập của học sinh lớp Hai chương trình GDPT 2018 là một việc làm thường xuyên không tốn thời thời gian, công sức của giáo viên và học sinh không tốn kém về kinh tế. Các biện pháp rèn cho học sinh nói- viết được thực hiện trong điều kiện cơ sở vật chất có sẵn, nhà trường không mất kinh phí để mua trang thiết bị, đồ dùng dạy học, các loại sách tham khảo. Bản thân học sinh cũng như phụ huynh không phải tốn kinh phí trang bị thêm tài liệu; không tốn tiền đi học thêm.
Hiệu quả về mặt xã hội
Trong quá trình dạy một tiết luyện tập nói - viết cho học sinh lớp Hai chương trình GDPT 2018, để đạt mục tiêu đề ra ngoài phương pháp của thầy, học sinh cần phải có vốn kiến thức ngôn ngữ về đời sống thực tế. Học sinh luyện tập nói - viết tốt ( hay chính là học tốt môn tập làm văn) sẽ giúp học sinh học tốt các môn học khác đồng thời giáo dục các em những tình cảm lành mạnh, trong sáng; rèn luyện khả năng giao tiếp và góp phần đắc lực vào việc giữ gìn, phát huy sự trong sáng của Tiếng Việt, hình thành nhân cách con người Việt Nam.
Giá trị làm lợi khác.
Để rèn cho học sinh kĩ năng nói - viết thông qua các tiết luyện tập lớp Hai đòi hỏi giáo viên phải nghiên cứu, tìm tòi các kiến thức dạy học Tập làm văn theo phương pháp tích hợp các phân môn trong môn Tiếng Việt. Biết kết hợp mối quan hệ chặt chẽ về yêu cầu kiến thức phân môn Tập làm văn của các khối lớp bởi đây chính là nền tảng, là tiền đề để các em có kiến thức , thực hành nói- viết đoạn văn ngắn ( ở lớp Hai ) lên nói-viết thành bài văn ở lớp Ba.
Trong giảng dạy giáo viên có đầu tư nghiên cứu sâu, phối hợp tổ chức linh hoạt các hình thức và phương pháp dạy học theo hướng đổi mới.
Giáo viên có ý thức tự học tự rèn; tham khảo các tài liệu, tạp chí, văn bản có liên quan đến chuyên môn và các dạng bài khó.
Giáo viên dành thời gian bồi dưỡng, phụ đạo cho học sinh môn Tiếng Việt.Động viên, khuyến khích học sinh tự học, tự tìm tòi;giáo viên tận tâm sửa chữa sai sót cho học sinh, hướng dẫn học sinh ghi chép vào sổ tay vở nháp.
Học sinh có thói quen đọc sách báo, truyện phù hợp lứa tuổi, tập ghi chép sổ tay những từ ngữ, câu văn hay các em đọc được. Điều đó giúp kết quả học tập của các em ở môn Tiếng Việt cũng như các môn học khác nâng lên.Các sẽ em tự tin, mạnh dạn phát biểu trong các hoạt động học tập, có kĩ năng trong giao tiếp ứng xử.
CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
An Lão,ngày 16 tháng 3 năm 2024 Tác giả
Vũ Thị Vững