Mô tả SKKN Giải pháp phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong phân môn Tập làm văm Lớp 3

 tạo của học sinh trong phân môn Tập làm văn lớp 3, tôi đã lựa chọn các giải pháp như sau:
Giải pháp 1. Vận dụng linh hoạt các phương pháp học tập tích cực gây hứng thú cho học sinh.
Giải pháp 2. Rèn kỹ năng dùng từ, đặt câu.
Giải pháp 3. Sử dụng sơ đồ tư duy trong phân môn Tập làm văn lớp 3 Giải pháp 4. Giáo viên tích cực bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, quan
tâm, chia sẻ, gần gũi với học sinh.
Các bước tiến hành thực hiện giải pháp.
Trước khi thực hiện, bản thân tôi đã tiến hành tìm hiểu khái quát về trường Tiểu học Hương Vỹ những thuận lợi và khó khăn của trường như sau:
* Thuận lợi
Về cơ sở vật chất
Trường Tiểu học Hương Vỹ được thành lập từ năm 1992. Nhà trường đã được công nhận là trường chuẩn Quốc gia mức độ 2 vào năm 2018. Nhà trường luôn nhận được sự quan tâm của Phòng Giáo dục Đào tạo Yên Thế, địa phương xã Hương Vĩ. Nhà trường luôn nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ của các Ban ngành, đoàn thể, các bậc phụ huynh học sinh về cơ sở vật chất phục vụ cho việc dạy và học của cô và trò. Cơ sở vật chất của nhà trường đã được trang bị đầy đủ để phục vụ cho việc dạy và học như: đồ dùng dạy học, máy tính, máy chiếu, tivi,
Về đội ngũ giáo viên
Số lượng giáo viên đảm bảo đúng tỉ lệ 1,5. Đội ngũ giáo viên trẻ nhiều được trang bị đầy đủ kiến thức kỹ năng có trình độ chuyên môn vững vàng.
Bản thân tôi luôn được Ban giám hiệu nhà trường, bạn bè đồng nghiệp quan tâm giúp đỡ về chuyên môn và tôi luôn cố gắng nâng cao trình độ chuyên
môn: học hỏi từ đồng nghiệp, người thân hay bạn bè. Học qua các chuyên đề, tài liệu, internet
Đối với phụ huynh
Đa số phụ huynh hiện nay đều trẻ, họ thường xuyên quan tâm đến việc học của các con. Ban phụ huynh học sinh tích cực tham gia, ủng hộ các hoạt động giáo dục của nhà trường.
Đối với học sinh
Các em học sinh đều ngoan ngoãn, lễ phép. Được chuẩn bị đầy đủ sách vở và đồ dùng học tập khi đến trường. Ở trường được các thầy cô giáo quan tâm giảng dạy nhiệt tình.
* Khó khăn
Về phía học sinh
Học sinh còn gặp phải một số khó khăn khi làm văn như:
Học sinh chưa nắm chắc đề bài, chưa xác định đúng trọng tâm của đề, viết được đoạn văn ngắn nhưng câu từ còn lủng củng. Các em ngại suy nghĩ, ngại viết đoạn văn dài do tiết học nhàm chán, chưa gây hứng thú học tập cho học sinh. Kỹ năng vận dụng vốn từ vào viết còn hạn chế, câu văn ít hình ảnh miêu tả, thiếu sáng tạo.
Về phía giáo viên
Giáo viên còn chưa chủ động, sáng tạo khi vân dụng phương pháp dạy học trong phân môn Tập làm văn. Kỹ năng sử dụng từ ngữ, câu văn của một số giáo viên còn hạn chế. Các tiết dạy còn hình thức, nặng nề ở mức độ hoàn thành nội dung bài học; chưa sáng tạo về cách tổ chức hoạt động phát huy tính tích cực của học sinh trong tiết học.
Đứng trước thực trạng dạy và học như trên. Qua bài khảo sát khi áp dụng giải pháp dạy học cũ tôi thấy cần phải đổi mới phương pháp dạy học phân môn Tập làm văn lớp 3 để phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong môn học tạo cho học sinh hứng thú, say mê trong học tập.
Giải pháp 1. Vận dụng linh hoạt các phương pháp học tập tích cực gây hứng thú cho học sinh.
Phương pháp dạy học theo nhóm cộng tác
Phương pháp dạy học này thường xuyên được các giáo viên áp dụng trong các môn học nhưng đối với phân môn Tập làm văn giáo viên cần khuyến khích động viện học sinh làm việc theo cặp đôi hoặc nhóm để học sinh có cơ hội được đưa ra suy nghĩ của mình với bạn, biết lắng nghe và cùng nhau sửa bài cho bạn.
(Hình ảnh học sinh hoạt động nhóm trong tiết Tập làm văn)
Ví dụ: Khi học sinh học tiết Tập làm văn những đề bài ‘‘ Nói - Kể lại „ như đề: Tập tổ chức cuộc họp ( Tuần 5); Kể về người hàng xóm ( Tuần 8); Nói về quê hương ( Tuần 11, tuần 12); Giới thiệu hoạt động của tổ em ( tuần 14, tuần 15)... Học sinh đã chuẩn bị bài ở nhà, trong tiết học các em sẽ trao đổi bài của mình với bạn bên cạnh hoặc theo nhóm bằng hình thức đọc. Sau khi đọc xong các bạn chia sẻ với bạn và đưa ra ý về bài viết của các bạn trong nhóm từ đó học tập được cách sử dụng từ, đặt câu của các bạn. Khi thảo luận nhóm xong các nhóm sẽ chia sẻ các đoạn văn hay trước lớp để cả lớp được học tập.
Phương pháp đóng vai
Tập làm văn lớp 3 có mười bài về Nghe- kể lại câu chuyện. Để tạo hứng thú học tập giúp học sinh tự tin kể lại được câu chuyện một cách linh hoạt tôi yêu cầu học sinh nghiên cứu bài trước ở nhà, chuẩn bị đồ dùng cần thiết để học sinh được tham gia đóng vai là các nhân vật trong câu chuyện và thi đóng vai
(Hình ảnh: Học sinh đóng vai trong câu chuyện: Chàng trai làng Phù Ủng)
Ví dụ: Trong tiết Tập làm văn: Nghe- kể: Chàng trai làng Phù Ủng. Học sinh được nghe một bạn trong lớp kể lại câu chuyện Chàng trai làng Phù Ủng. Các em tham gia đóng vai là các nhân vật trong câu chuyện: chàng trai ngồi đan sọt (Phạm Ngũ Lão), Hưng Đạo Vương ( Trần Hưng Đạo) và 5 bạn là quân lính.
Sau khi thi đóng vai giữa ba tổ học sinh sẽ trao đổi câu hỏi trong sách giáo khoa và trả lời. Các nhóm bình bầu người đóng vai hay nhất để khen ngợi. Cuối tiết học các em được nêu cảm nhận, suy nghĩ của mình qua các nhân vật. Nhờ vậy các em rất thích thú khi tham gia tiết học, tiết học không bị nhàm chán và học sinh được khắc sâu kiến thức bài học.
Đối với một số tiết Tập làm văn Nghe- kể có câu chuyện ngắn khoảng hai nhân vật, tôi sẽ cho học sinh đóng vai theo cặt đôi để tất cả các em đều được tham gia. Ví dụ Nghe- kể: Tôi cũng như bác (tuần 14); Nghe- kể: Kéo cây lúa lên (tuần 16) học sinh được nghe và kể lại câu chuyện bằng hình thức đóng vai thành hai nhân vật trong câu chuyện có tình huống hài hước.
Khi học sinh đóng vai tôi luôn chú ý đến lời nói, cử chỉ, điệu bộ để phù hợp với các nhân vật trong câu chuyện. Qua phần đóng vai học sinh sẽ được chia sẻ về câu chuyện, được nhận xét về các nhân vật trong truyện và rút ra bài học cho bản thân, liên hệ với thực tế cuộc sống. Sau mỗi tiết học tôi luôn khen ngợi, động viên các em có nhiều tiến bộ trong giờ học.
Phương pháp vấn đáp, đàm thoại
Đây là phương pháp được tôi sử dụng thường xuyên trong các tiết học nhất là trong phân môn Tập làm văn. Muốn làm rõ được một yêu cầu đề bài chúng ta cần đưa ra những câu hỏi vì sao? Để làm gì? Như thế nào? Để gợi cho học sinh tư duy suy nghĩ và xác định được đúng đề bài văn. Có thể đưa ra những câu hỏi ngược, câu hỏi phản diện để học sinh hiểu một cách đúng nhất vấn đề.
(Hình ảnh học sinh trao đổi, trả lời câu hỏi trong tiết Tập làm văn)
Ví dụ: Trong tiết Tập làm văn tuần 31. Bài 1 yêu cầu học sinh: Tổ chức họp nhóm trao đổi ý kiến về câu hỏi sau: “ Em cần làm gì để bảo vệ môi trường„
Giáo viên sẽ hướng dẫn học sinh đưa ra ý kiến của mình bằng cách đưa ra các câu hỏi để trao đổi như:
Vì sao em cần bảo vệ môi trường?
Theo em môi trường quan trọng như thế nào với cuộc sống con người?
Em cần là gì để bảo vệ môi trường?
Suy nghĩ của em về những việc em đã làm được?
Qua các câu hỏi trao đổi học sinh sẽ đưa ra nhiều hướng giải quyết và viết được đoạn văn có nhiều ý kiến khác nhau, không trùng lặp. Học sinh cũng sẽ tự tin trình bày trước lớp các ý kiến của mình. Từ đó tạo môi trường học tập cởi mở, gần gũi
Phương pháp quan sát trong dạy học phân môn Tập làm văn
Phương pháp này rất cần thiết đối với học sinh nhất là học sinh lớp 3.
Tôi thường hướng dẫn học sinh biết lựa chọn trình tự quan sát, sử dụng các giác quan để quan sát, cần quan sát kỹ trọng tâm của cảnh vật, của người. Đồ dùng thường được sử dụng để học sinh thuân lợi quan sát và gây sự hứng thú cho học sinh quan hình ảnh học sinh, cô giáo sưu tập được sau đó trình chiếu qua tivi.
Ví dụ: Trong bài tập làm văn tuần 12: Nói về cảnh đẹp quê hương; tuần13: Nói về cảnh đẹp đất nước
Học sinh được quan sát một số cảnh đẹp quê hương của mình qua thực tế cuộc sống và qua tranh cô chụp như: cảnh cánh đồng lúa quê em, cảnh đình làng quê em,...
(Hình ảnh Đình làng xã Hương Vỹ)
Cảnh đẹp đất nước: cô giáo sẽ giới thiệu đến học sinh một số cảnh đẹp ở nước ta như cảnh đồi núi, cảnh biển,...
(Hình ảnh núi rừng Tây Bắc- Việt Nam vào mùa gặt lúa)
(Hình ảnh cảnh biển Phan Thiết- tỉnh Bình Thuận)
Có thể các em chưa được đến những cảnh đẹp này nhưng bằng kỹ năng quan sát qua hình ảnh, video các em có thể tưởng tượng, hình dung, cảm nhận được cái đẹp của nơi đó và viết được đoạn văn theo yêu cầu đề bài. Qua việc quan sát trực tiếp trên màn hình ti vi giúp học sinh hiểu bài nhanh và gây hứng
thú cho học sinh chú ý vào tiết học nhờ vậy các đoạn văn các em viết đạt hiệu quả cao hơn.
Giải pháp 2. Rèn kỹ năng dùng từ, đặt câu.
Học sinh lớp 3 còn nhỏ nên kỹ năng dùng từ đặt câu còn hạn chế. Trong các tiết học từ đầu năm tôi luôn quan tâm đến việc rèn đọc hiểu (môn Tập đọc), rèn viết (môn Chính tả) và rèn kỹ năng dùng từ đặt câu (môn Luyện từ và câu) để từ đó học sinh biết cách vận dụng sang môn tập làm văn.
Ví dụ: Chủ điểm Lễ hội được học trong hai tuần ( tuần 25, tuần 26) học sinh được học các bài tập đọc nói về lễ hội như: Hội vật, Hội đua voi ở Tây Nguyên, Sự tích Lễ hội Chử Đồng Tử...) học sinh đã tìm hiểu bài và biết về lễ hội, các hoạt động trong lễ hội. Học sinh được vận dụng viết các bài chính tả về Lễ hội được hiểu về ý nghĩa của lễ hội và các hoạt động tổ chức lễ hội trong tiết Luyện từ và câu, vận dụng các biện pháp nhân hóa, so sánh được học trong môn Luyện từ và câu để viết đoạn văn được sáng tạo, phong phú.
Giải pháp 3. Sử dụng sơ đồ tư duy
Để học sinh hoàn thành được yêu cầu đề bài và làm tốt bài việc đầu tiên giáo viên cầu làm là cho học sinh đọc đề và phân tích đề bài qua các bước sau:
Bước 1: Đọc đề bài
Bước 2: Quan sát, suy nghĩ và tìm ý
Bước 3: Sắp xếp các ý ( Sử dụng sơ đồ tư duy) Bước 4: Viết đoạn văn theo yêu cầu đề bài Bước 5: Kiểm tra lại bài
Ví dụ: Tập làm văn -Tuần 29 đề bài: Viết đoạn văn ngắn ( từ 5- 7 câu) kể về trận thi đấu thể thao mà em có dịp được xem.
Bước 1: Học sinh đọc yêu cầu đề bài: Viết đoạn văn ngắn ( từ 5- 7 câu) kể về trận thi đấu thể thao mà em có dịp được xem.
Giáo viên đưa ra câu hỏi: Đề bài yêu cầu chúng ta làm gì?
Lựa chọn phương pháp học trong bài: Phương pháp quan sát tranh, ảnh, video, làm việc cá nhân, nhóm, chia sẻ trong nhóm.
Sau khi đã xác định được yêu cầu của đề bài học sinh sẽ quan sát tranh ảnh và tưởng tượng.
Bước 2: Quan sát, suy nghĩ và tìm ý
Giáo viên đưa ra một số bức tranh để học sinh quan sát
(Hình ảnh trận thi đấu bóng chuyền nữ)
(Hình ảnh trận thi đấu bóng đá thiến niên)
Học sinh quan sát một số bức tranh và lựa chọn bộ môn thể thao mình đã được xem trực tiếp hoặc xem qua ti vi mà mình thích để kể.
Sau khi quan sát tranh giáo viên cho học sinh kể thêm một số môn thể thao các em đã được xem để các em thoải mái lựa chọn, chia sẻ với bạn ngồi cùng về môn thể thao em định viết. Khuyến khích hai bạn ngồi cùng bàn không viết môn thể thao giống nhau.
Bước 3: Sắp xếp các ý bằng sơ đồ tư duy
SƠ ĐỒ TƯ DUY PHÂN MÔN TẬP LÀM
Giáo viên hướng dẫn và hình thành cho học sinh thói quen khi viết văn cần lập sơ đồ tư duy để xác định đúng trọng tâm bài văn, tránh lan man, lạc đề.
Bước 4: Viết đoạn văn theo yêu cầu đề bài
Học sinh dựa vào sơ đồ tư duy vừa lập để viết bài. Nhắc nhở học sinh chú ý cách sắp xếp từ ngữ trong câu. Khuyến khích học sinh sử dụng các hình ảnh miêu tả, hình ảnh so sánh, vận dụng các giác quan khi quan sát và cảm nhận.
Ví dụ: Câu có hình ảnh miêu tả, so sánh: Trận đấu diễn ra ngày càng kịch tính. Khi cầu thủ Đức Dũng cướp được bóng khán giả nín thở hồi hộp. Sút ...vào... cả sân vận động vỡ ào như đàn ong vỡ tổ„.
Bước 5: Kiểm tra lại bài làm
Khi học sinh đã hoàn thành được đoạn văn theo yêu cầu đề bài tôi hình thành cho các em thói quen đọc lại bài viết của mình để soát lỗi chính tả. Trao đổi, chia sẻ bài làm với bạn. Nếu bài làm có lỗi học sinh có thể chỉnh sửa lại, bổ sung xuống duới.
Giải pháp 4. Giáo viên tích cực bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, quan tâm, chia sẻ, gần gũi với học sinh.
Là người giáo viên tôi nhận thấy cần phải thay đổi phương pháp dạy học sao cho phù hợp với đối tượng học sinh. Tôi không ngại tìm hiểu học hỏi mọi lúc, mọi nơi trong trường và các trường bạn. Tích cực tham gia giảng dạy, dự
giờ học tập trong các buổi sinh hoạt chuyên môn tổ, trường, cụm để chia sẻ, học hỏi các phương pháp dạy học mới và vận dụng phù hợp với học sinh lớp mình.
Tôi luôn quan tâm đến tất cả các đối tượng học sinh đặc biệt là học sinh viết chậm, khả năng dùng từ đặt câu còn hạn chế bằng cách: cho học sinh làm thêm đề Tập làm văn, hướng dẫn và cùng em phân tích đề. Sau khi hoàn thành bài làm sẽ sửa bài cùng em, động viên khen ngợi kịp thời khi em có sự tiến
bộ.

(Hình ảnh cô giáo gần gũi, quan tâm đến học sinh)
Muốn học sinh học tập tốt, yêu thích môn Tập làm văn thì người giáo viên
cần tạo cho học sinh hứng thú, vui vẻ,thoải mái trong giờ học.
(Hình ảnh cô và trò học tập vui vẻ tiết Tập làm văn)
Ngoài ra tôi luôn khuyến khích học sinh thường xuyên đọc các loại sách tham khảo dành cho môn Tập làm văn, tham khảo những bài văn hay trên mạng. Tích cực đọc Tạp chí Văn học tuổi trẻ, báo măng non, truyện tranh. Qua đó học sinh có thói quen đọc sách và cũng học tập được cách sử dụng từ ngữ sáng tạo, phong phú trong các bài văn, câu chuyện.
( Hình ảnh cô và trò đang đọc một số tài liệu tham khảo)
Để học sinh có thêm vốn hiểu biết về cuộc sống vận dụng vào viết văn tôi đã tổ chức các hoạt động trải nghiệm bổ ích giúp học sinh có cái nhìn thực tế với cảnh vật, cuộc sống xung quanh để bài văn thêm phần chân thực.
(Hình ảnh học sinh thăm di tích lịch sử Chùa Hương Vỹ vào dịp hội Xuân)
Tôi đã thành lập các câu lạc bộ học tập ở trong lớp để các em trong câu lạc bộ giúp đỡ nhau trong học tập như: Câu lạc bộ yêu Tiếng Việt, câu lạc bộ Toán, câu lạc bộ thể dục thể thao và câu lạc bộ Tiếng anh. Nhờ vậy mà chất lượng giáo dục của lớp tôi đã chuyển biến rõ rệt.
Không những vậy tôi luôn phối hợp chặt chẽ với Ban giám hiệu nhà trường, phụ huynh học sinh để trao đổi về sự tiến bộ của các em trong học tập.
Kết quả sau khi thực hiện giải pháp
Qua thời gian áp dụng những giải pháp trên cùng với sự cố gắng của bản thân, sự hỗ trợ của đồng nghiệp, quá trình học tập tích cực của học sinh và được sự ủng hộ nhiệt tình của các bậc phụ huynh học sinh đã giúp tôi đạt được những kết quả như mong đợi trong việc phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập phân môn Tập làm văn.
Mặc dù học sinh lớp 3 mới hình thành viết đoạn văn nhưng các em đã yêu thích môn Tập làm văn và có kỹ năng làm văn tốt. Tình trạng học sinh làm lạc đề, sai lỗi chính tả, bí từ,... đã giảm hẳn. Nhiều học sinh biết cách sử dụng từ ngữ miêu tả, hình ảnh so sánh, nhân hóa trong bài làm của mình làm cho bài văn thêm sinh động, giàu cảm xúc hơn.
* Kết quả khảo sát sau khi áp dụng các giải pháp
Nội dung

Số lượng học sinh được khảo sát
Trước khi áp dụng
Sau khi áp dụng

Ghi chú
Số lượng HS
Tỷ lệ (%)
Số lượng HS
Tỷ lệ (%)
Học sinh viết được đoạn văn theo đúng yêu cầu đề bài.
36
26/36
72,2%
36/36
100%

Học sinh tự tin kể được câu chuyện, nói miệng được đoạn văn theo đúng yêu cầu, câu từ có cảm xúc.

36

12/36

33,3%

33/36

91,7%

Học sinh viết được đoạn văn và sử dụng từ ngữ miêu tả, có sáng tạo trong đoạn văn.

36

6/36

16,7%

30/36

83,3%