Báo cáo Sáng kiến kinh nghiệm Dạy câu trong phân môn Luyện từ và câu Lớp 2

ng Việt giúp các em hình thành bốn kĩ năng: nghe, đọc, nói, viết. Phân môn Luyện từ và câu cơ bản góp phần hoàn thiện các kĩ năng đó. Nhưng để các em bước đầu làm quen và để rồi trở thành một môn học như các môn khác đối với giáo viên là cả một kinh nghiệm và lòng nhiệt tình trong công việc.
 Với học sinh lớp 2, phân môn Luyện từ và câu bước đầu cung cấp những kiến thức cơ bản về Tiếng Việt bằng con đường quy nạp và rèn luyện kĩ năng dùng từ, đặt câu, sử dụng dấu câu cho học sinh. Qua đó học sinh dần dần được tiếp cận với vốn từ ngữ trong sáng của Tiếng Việt, hình thành thói quen sử dụng từ, đặt câu trong giao tiếp thông thường và là bước đệm quan trọng tạo vốn từ, vốn diễn đạt để các em bước vào cuộc sống và soi vào thế giới tâm hồn của chính mình một cách tự tin.
Phân môn Luyện từ và câu là một phân môn rất quan trọng của chương trình tiểu học, bởi vậy giáo viên phải tổ chức hướng dẫn học sinh hoạt động để từng học sinh hoặc từng nhóm học sinh phát hiện và chiếm lĩnh nội dung học tập rồi thực hành và vận dụng nội dung đó vào học tập. 
 Từ nhận thức trên, cùng với những điều học hỏi đồng nghiệp, với những kinh nghiệm của bản thân qua những năm trực tiếp giảng dạy lớp 2, tôi đã đi sâu nghiên cứu cách: “Dạy câu trong phân môn Luyện từ và câu Lớp 2”. Đây là đề tài mà tôi quan tâm nhất dành cho HS lớp 2
3.2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến:
- Mục đích của giải pháp: 
 Để phù hợp với chương trình sách giáo khoa và thực tiễn giáo dục hiện nay, theo tôi cần tìm và lựa chọn ra cách dạy phù hợp để đạt hiệu quả cao nhất mang lại kết quả tốt nhất cho học sinh.Tôi mạnh dạn đưa ra một số kinh nghiệm dạy câu trong phân môn Luyện từ và câu đối với lớp 2
- Nội dung giải pháp: 
A. Yêu cầu giáo viên trước khi dạy các bài tập luyện từ và câu.
	Đối với giáo viên để bài giảng thành công phải có sự chuẩn bị chu đáo trước khi lên lớp:
+ Nắm chắc mục đích yêu cầu của từng bài dạy.
+ Lựa chọn phương pháp dạy học sao cho phù hợp, đặc trưng của phân môn để học sinh dễ tiếp thu và có hứng thú học tập.
+ Rèn luyện cho học sinh kĩ năng dùng từ đặt câu và sử dụng các dấu câu đúng.
+ Hình thành thói quen nói và viết thành câu.
+ Mỗi bài soạn phải đạt được mục tiêu. Cung cấp được đầy đủ kiến thức của nội dung bài học và giáo dục được tình cảm thông qua bài học đó.
B. Các hình thức dạy về câu.
Ở lớp 2, Luyện từ và câu không có bài học hay phần bài dạy lý thuyết về từ và câu mà chỉ có một dạng bài học gồm các kiến thức sơ giản về từ và câu tiếng Việt thông qua thực hành và giúp học sinh thực hành dùng từ và đặt câu trong nói và viết . Các bài tập thực hành về kĩ năng đặt câu như:
- Đặt câu theo mẫu
- Xác định mẫu câu.
- Tìm bộ phận trả lời cho câu hỏi.
- Đặt câu hỏi có cụm từ để hỏi.
- Nối từ ngữ thành câu.
Trong đó giáo viên đóng vai trò là người tổ chức các hoạt động của người học. Mỗi học sinh đều được hoạt động, được tự bộc lộ mình và được phát triển.
1. Hướng dẫn học sinh làm bài tập về câu.
Học sinh lần lượt làm quen với các kiểu câu trần thuật đơn cơ bản qua các bài tập thực hành: “Ai - làm gì?”; “Ai - thế nào?” ; “Ai - là gì?” và các bộ phận trả lời cho câu hỏi: “ là gì?” , “làm gì?”, “khi nào?” , “ ở đâu?” ...
	*VD Dạy câu kiểu: 
	 - Ai (cái gì, con gì) - là gì?
	Mục đích: 
- Biết đặt câu theo mẫu.
- Rèn kĩ năng đặt câu theo mẫu.
- Biết đặt câu hỏi cho các bộ phận câu.
Bài tập 1: 
 	GV đưa câu: Bạn Vân Anh là học sinh lớp 2A.
 	Cho HS đọc câu. Nhận xét thông qua sự gợi mở của GV(trả lời câu hỏi)
 	GV: Câu giới thiệu ai?
 	HS : Bạn Vân Anh
 	Khi HS trả lời GV đưa vào khung như dưới đây:
 Ai
 
- Bạn Vân Anh
 .
 	GV : Bạn Vân Anh được giới thiệu thế nào? 
 	HS :... là học sinh lớp 2A
 	GV: Bạn Vân Anh là gì?
	GV đưa tiếp câu trả lời của HS vào khung
 Ai
 là gì?
 - Bạn Vân Anh
 là học sinh lớp 2A.
	Cho HS nhận biết câu trên gồm 2 bộ phận: bộ phận thứ nhất là cụm từ chỉ người trả lời cho câu hỏi Ai? Bộ phận thứ hai chính là phần giới thiệu,nhận xét về sự vật được nêu ở bộ phận thứ nhất trả lời cho là gì? 
	GV cần lưu ý cho HS nhận biết trong câu:
	- Bộ phận thứ nhất là từ chỉ sự vật
	- Bộ phận thứ hai giới thiệu hoặc nhận xét về sự vật được viết theo mô hình sau:
 Ai (cái gì, con gì) là gì? 
	- Yêu cầu từng học sinh đặt câu đúng với mẫu câu đã cho.
 	 - HS: Đọc và nêu được yêu cầu của bài: Đặt câu theo mẫu
 Đọc mô hình câu 
	- GV: chia N2 học sinh đặt câu, gợi mở cho HS đặt câu bằng cách giới thiệu, nhận xét về mình hoặc những người khác mà mình biết
	- HS:Thảo luận, đặt câu theo nhóm 2 
 	- Nêu ý kiến từng nhóm
	- GV tổng hợp các ý kiến và phân tích một số câu mà HS đặt.
	Khi lấy ý kiến của HS , GV có những cách sau:
	Cách 1: Lấy ý kiến của từng nhóm thông qua trò chơi “Tiếp sức”.
	- GV cho từng nhóm đọc câu vừa đặt nếu đúng mẫu câu có quyền được gọi nhóm khác.
 	Khi tổ chức trò chơi này, GV nên đóng vai trọng tài chỉ huy cuộc chơi, bởi đây là kiến thức mới. GV sẽ giải quyết các vướng mắc của HS trong khi chơi.
 	Ví dụ HS trả lời:
 	+ Em là HS lớp 2C.
	+ Bố mẹ em là công nhân.
	+ Mẹ em là nông dân.
	+ Chiếc cặp sách là người bạn thân thiết của em.
 	 Sau mỗi lượt chơi, GV cần có những nhận xét,động viên các em. Với những câu hay nên cho HS khác nhắc lại,để các em nhớ mục đích của trò chơi và cũng đẻ khuyến khích được sự sáng tạo của chính HS .
	- GV viết mô hình một số câu đúng hoặc chưa đúng lên bảng, giúp HS nhận xét và biết sửa câu đặt sai.
	Cách 2: Trò chơi này áp dụng cho các tiết thực hành: Cũng là trò chơi “Tiếp sức”
	- HS 1 nêu vế thứ nhất chỉ định HS 2 nối tiếp vế thứ hai nếu nói đúng được quyền gọi bạn khác.
 	GV nên chọn HS khá giỏi tham gia chơi trước
	VD: 	HS1. Bố Hà
	HS2: là bộ đôi
	HS1. Bạn Lan
	HS 2: là HS giỏi
 	...................
	- Bài tập này bước đầu giúp các em nhận diện câu đơn cơ bản, giáo viên không làm phức tạp chủ yếu để các em thực hành, đặt được nhiều câu đúng mẫu càng tốt.
 	- Qua trò chơi HS trả lời, GV đã kích thích được tính tự tin của mỗi HS và qua đó HS sẽ vận dụng linh hoạt kiến thức vào thực tế giao tiếp.
 	Qua bài tập trên, các em đã bước đầu nhận biết kiểu câu Ai(cái gì, con gì) - là gì? dựa vào mẫu câu được phân tích và từ đó học sinh đặt được câu ở mức độ đơn giản.Từ bài tập trên, để học sinh khắc sâu kiến thức và vận dụng linh hoạt kiến thức,tôi tiếp tục hướng dẫn cho học sinh dạng bài tập sau:
Bài tập 2: Đặt câu theo mẫu:Ai(cái gì, con gì) là gì?
	a/ Giới thiệu trường em.
	b/ Giới thiệu một môn học em yêu thích
	c/ Giới thiệu làng (xóm, phố...) của em.
 	Ở dạng bài tập này yêu cầu đưa ra cụ thể hơn, đòi hỏi HS cần bám sát vào nội dung yêu cầu của bài.
 	HS: cần xác định rõ yêu cầu của bài tập 
	- GV: Cho HS hoạt động theo nhóm lớn. 
 Yêu cầu trong nhóm có HS khá, giỏi , TB, yếu.
 - Để hoàn thành bài tập này, HS đã có vốn kiến thức từ bài tập trước, các em hiểu mẫu câu cần đặt là câu giới thiệu (nhận xét, nhận định) về người hoặc vật.
 - Cần hướng HS đưa ra câu giới thiệu tự nhiên, đúng và gần gũi với mỗi em, từ đó trở thành kĩ năng trong học tập và giao tiếp.
	- HS: Các nhóm HS cùng nhau đặt câu bằng cách viết vào giấy nháp:
	- Từng nhóm đưa ý kiến.
	VD:	+ Trường em là trường Tiểu học Vân Trường.
	+ Môn học em yêu thích là môn Toán.
	+ Làng em là làng Quan Cao.
	- Khi một nhóm trả lời thì các nhóm khác nhận xét.
	* Qua hai dạng bài tập trên, HS đã có kiến thức khá chắc về mẫu câu Ai(cái gì, con gì) là gì? . Từ đây, HS lại tiếp tục được nhận biết từng bộ phận của mẫu câu trên bằng cách giải tiếp các bài tập sau:
Bài tập 3: Đặt câu hỏi cho bộ phận câu được in đậm.
	a/ Em là học sinh lớp 2.
	b/ Lan là học sinh giỏi nhất lớp.
	c/ Môn học em yêu thích là Tiếng Việt.
	GV: Cho HS phân tích yêu cầu của bài tập
 Hướng dẫn tìm hiểu từng bộ phận của câu.
 	- Bộ phận câu được in đậm “Em” trả lời cho câu hỏi nào?
 	+ Bộ phận câu“Em” chỉ người và trả lời cho câu hỏi: Ai?
	GV tiếp tục đưa ra một số câu hỏi sau để HS nhận diện
 	- Bộ phận câu được in đậm “ Lan” trả lời cho câu hỏi nào?
 	- Bộ phận câu được in đậm “Tiếng Việt” trả lời cho câu hỏi nào?
 	+ ...Tiếng Việt là phần giới thiệu, sở thích của em trả lời cho câu hỏi: là gì?
	Sau khi trả lời các câu hỏi ,HS đã xác định các câu trên thuộc mẫu câu Ai(cái gì, con gì) là gì?và biết được hai bộ phận chính trong câu, từng bộ phận câu trả lời cho câu hỏi nào.
 	- HS thảo luận và đặt câu hỏi theo N2
	- Từng nhóm nêu kết quả.
	Đáp án như sau:
	a/ Ai là học sinh lớp 2?
	b/Ai là học sinh giỏi nhất lớp?
	c/ Môn học em yêu thích là gì?
 Để củng cố lại kiến thức và kĩ năng trong khi nói, viết với mẫu câu: Ai ( hoặc cái gì, con gì) là gì?. Giáo viên nên tổ chức cho HS tham gia một số trò chơi. Mỗi trò chơi có phần mở đầu giới thiệu về bản thân. Các em có thể nói từ 2 đến 3 câu giới thiệu tên, nơi ở, sở thích...của mình:
Ví dụ: Em tên là...........................
Nơi ở của em là..................
Sở thích của em là...............
Lưu ý: nên cho HS trình bày vào vở ô li: Tự viết các câu đúng mẫu, khi viết đầu câu viết hoa, cuối câu ghi dấu chấm
Kết luận: Từ ba dạng bài tập trên ta thấy kiến thức bài tập trước hỗ trợ cho bài tập sau HS dễ dạng thực hiện được yêu cầu của bài tập sau nếu các em học tập hứng thú tham gia tích cực vào từng hoạt động học tập.
+ Qua trả lời nhóm đã tạo điều kiện cho HS luyện tập kĩ năng giao tiếp. Nội dung trả lời đưa ra vừa sức, mới mẻ kích thích suy nghĩ của HS. Kết quả làm việc nhóm đưa ra có ý kiến góp ý của nhóm bạn.
+ Sử dụng trò chơi để hoàn thành kiến thức, rèn luyện, kĩ năng bớt đi phần khô khăn tăng phần sinh động hấp dẫn. Trò chơi không chỉ nhằm vui chơi mà nó góp phần củng cố tri thức, kĩ năng học tập cho HS.
* Một số dạng bài tập áp dụng khi dạy cho học sinh:
 Bài 1: Đặt câu theo mẫu sau
 Ai(cái gì, con gì)
 làm gì?
 - Bạn Hà
 - ................
 đang làm bài tập.
..................... 
 
Bài 2: Đặt câu hỏi cho bộ phận gạch chân dưới đây:
 a/ Hoa phượng nở đỏ rực.
 b/ Con mèo đang rình chuột.
 c/ Lớp 2A chăm ngoan, học giỏi.
2. Ví dụ: Dạng bài tập: Tìm bộ phận trả lời cho câu hỏi “thế nào” ?
Mục đích: Tìm bộ phận trả lời cho câu hỏi “ thế nào”.
	a/ Em bé thế nào?
 	b/ Con voi thế nào?
	c/ Những quyển vở như thế nào?
 	d/ Những cây cau thế nào?
 	Giáo viên cho học sinh xác định yêu cầu bài ra.
 	Nhắc lại các câu hỏi và nêu nhận xét vê các câu trên:
 + Các câu hỏi đều có từ để hỏi “ thế nào”.
 + Để trả lời cho câu hỏi có cụm từ để hỏi “thế nào” thường là những từ chỉ đặc điểm( hình dáng,tính nết của người, màu sắc, tính chất của vật...)
 	 Khi trả lời câu hỏi: Em bé thế nào?
	- GV đưa tranh: Tranh vẽ em bé
 	Học sinh quan sát tranh và chọn từ thích hợp để trả lời câu hỏi.
 	 + Trình bày ý kiến:
 	 + HS tiếp nối đưa từ để trả lời câu hỏi: xinh đẹp, dễ thương, đáng yêu, ngây thơ, ngoan...
 Em bé xinh đẹp.
 Em bé dễ thương.
 ..........................
	Lưu ý: GV không gò ép HS theo một cách nhìn hoặc theo cách nhìn của GV mà chỉ nhận xét giúp HS hoàn chỉnh câu trả lời.
	Từ đó HS tìm được nhiều từ khác nhau trả lời cho một câu hỏi .
 	- Với các câu hỏi còn lại, Giáo viên cho học sinh tìm câu trả lời theo nhóm và lấy ý kiến của từng nhóm bằng cách viết vào phiếu học tập.
 	- Khi chữa bài cho Học sinh, giáo viên cần sử dụng từ, cách diễn đạt sao cho đúng với nội dung câu hỏi.
 Kết luận: Khi trả lời câu hỏi “thế nào?” HS phải tìm được các từ chỉ đặc điểm tính chất của người hoặc vật theo cách suy nghĩ của riêng mình. Nhưng GV hướng dẫn cho HS có cách quan sát và chọn từ sao cho phù hợp. GV phải luôn tuyên dương khen ngợi HS trong quá trình học tập khi các em có tinh thần học tập tốt và luôn tạo không khí lớp hoc vui vẻ, đạt kết quả cao.
3. Giúp HS phân biệt kiểu câu “Ai (hoặc cái gì, con gì) - là gì?” với kiểu câu “Ai (hoặc cái gì, con gì) - thế nào? ”
	* Với kiểu câu :
 Ai (hoặc cái gì, con gì) thế nào? 
 (người, vật) (đặc điểm ,tính chất)	
	- Yêu cầu HS đặt câu theo mô hình.
	Với mẫu câu này GV nên kích thích sự hiểu biết, óc quan sát, tưởng tượng của HS cũng là một sự vật nhưng mỗi em có một cách nói về chúng.
	VD: HS đặt được câu:
Mái tóc của bà em (đã) bạc trắng.
 (vẫn còn) đen nhánh.
(đã) hoa râm.
	Nhận xét: kiểm tra tất cả các câu có đúng mẫu hay không. Học sinh cần xem cụm từ trả lời câu hỏi “thế nào” có chính xác không.
	- Giúp HS nhận xét
* Cũng đặt câu nói về bố em theo mẫu câu Ai (hoặc cái gì, con gì) thế nào? 
 có học sinh đặt:
 - Bố em tính tình vui vẻ .
 - Bố em là người vui vẻ.
 	a/ Bố em tính tình vui vẻ.
	Hỏi: Câu trên có đúng mẫu không?
	- HS trả lời có hay không.
	GV phân tích: Đây là câu đúng mẫu. Mặc dù cụm từ “tính tình vui vẻ” chỉ có từ “vui vẻ” trả lời cho câu hỏi “ thế nào”
	b/ Bố em là người vui vẻ.
	Từ vốn kiến thức của bài câu Ai là gì? thì giáo viên cho HS nhận ra ngay câu trên không phải thuộc kiểu câu “Ai - thế nào? ” vì đây là câu nhận xét, nhận định nên nó thuộc kiểu câu: “Ai - là gì?”
Như vậy kiến thức Tiếng Việt vốn bắt nguồn từ đời sống thực tế, nó sẽ trở nên hữu ích hơn nếu người GV biết hướng dẫn HS vận dụng linh hoạt vào bài học, nó sẽ trở nên sinh động và hấp dẫn hơn khi thực tế các em muốn khám phá chúng. Từ đây,học sinh sẽ nhớ lâu, học tập có hiệu quả hơn.
3.3. Khả năng áp dụng của giải pháp: 
 	Áp dụng vào dạy phân môn Luyện từ và câu Lớp 2
3.4. Hiệu quả, lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng giải pháp: 
a) Đối với giáo viên:
Khi vận dụng phương pháp dạy trên tôi thấy phù hợp với chương trình sách giáo khoa, giáo viên quan tâm được tới từng đối tượng học sinh trong lớp. Kiến thức truyền tải tới học sinh một cách nhẹ nhàng, tích cực.Trong năm học 2015 - 2016 các tiết dạy chuyên đề, thao giảng đều được cụm trường chuyên môn đánh giá cao và xếp tiết dạy đạt xuất sắc.
b) Đối với học sinh
Qua thực tế, khi dạy về các kiểu câu trong phân môn Luyện từ và câu Lớp 2, tôi đã thấy các em nắm vững được các kiểu câu đơn cơ bản của chương trình, từ đó học sinh biết cách dùng từ, đặt câu chính xác, biết phân biệt từng bộ phận của câu, biét sử dụng dấu câu hợp lý, biết nói và viêt những câu văn giàu hình ảnh gần gũi với thực tế.
Đối với học sinh trung bình khi học tập cũng như giao tiếp, các em cũng rất tự tin diễn đạt thành những câu văn hoàn chỉnh. Đối với học sinh khá giỏi các em thể hiện được khả năng của bản thân một cách hào hứng.
3.5. Những người tham gia tổ chức áp dụng sáng kiến lần đầu 
TT
Họ và tên
Năm sinh
Nơi công tác
Chức vụ
Trình độ chuyên môn
Nội dung công việc hỗ trợ














3.7. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: 
3.8. Tài liệu kèm: 
4. Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền
 	Tôi xin cam đoan báo cáo sáng kiến của tôi là do bản thân tự làm, không sao chép của ai. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng thi đua cấp trên.
 	Do hạn chế của bản thân nên những phần được trình bày ở trên chắc chắn còn nhiều khiếm khuyết, Tôi rất mong Hội đồng xét duyệt thi đua PGD - ĐT quan tâm góp ý để ngày càng hoàn thiện hơn.
 	Tôi xin chân thành cảm ơn!
	 Vân Trường, ngày 23 tháng 5 năm 2016.
CƠ QUAN ĐƠN VỊ 
ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
TÁC GIẢ SÁNG KIẾN
Phạm Thị Hiền